Nghệ nhân Lò Sành Phin giữ nghề đan mành tráng giấy bản
“Sành Phìn mành tráng” là cách gọi trân quý mà đồng bào Dao đỏ tỉnh Hà Giang dành cho ông Lò Sành Phin, nghệ nhân người Dao duy nhất ở thôn Thanh Sơn, thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang (Hà Giang) hiện còn duy trì nghề đan mành tráng giấy bản của đồng bào. Hàng chục năm nay, ông Phin vẫn ngày ngày cần mẫn đan những chiếc mành, vật dụng không thể thiếu trong nghề làm giấy bản của đồng bào ở đây.
“Trước đây mỗi khi mành tráng giấy bị hỏng, bà con thường hay cầm đến nhà nhờ ông chú tôi chỉnh sửa, nẹp lại. Nhưng sau khi ông chú già yếu, không duy trì được nữa, thì truyền nghề cho tôi hơn chục năm nay”, ông Lò Sành Phin tâm sự.
Que đan được trẻ, vót nhỏ trước khi dùng đan mành.
Theo ông Phin, giấy bản gắn liền với văn hóa tín ngưỡng của đồng bào Dao và thường được sử dụng trong các dịp cầu an, lễ, Tết. Để làm giấy bản thì không thể thiếu những chiếc mành để tráng giấy. Nghề đan mành tráng giấy không đơn giản như đan một số vật dụng dùng trong sinh hoạt như: gùi, sọt hay thúng, mà đòi hỏi sự cầu kỳ, tỉ mỉ trong từng công đoạn. Để hoàn thiện một chiếc mành tráng giấy phải mất thời gian 5 ngày.
Vật liệu chính dùng cho việc đan mành tráng giấy là cây vầu - một loại cây mọc tự nhiên. Để có chiếc mành bền, chắc chắn, thì phải chọn lựa những cây vầu già, có ống dài, và đặc biệt không được sử dụng những cây vầu không có ngọn, vì như vậy khi đan, mành sẽ kém bền.
Cây vầu sau khi được chặt về, chọn lấy ống dài từ 85 - 90cm, đem bổ đôi, bỏ phần lõi, chỉ lấy thân ngoài, chẻ nhỏ như que tăm. Sau đó được vót lại cho tròn đều, để khi đan chiếc mành mới phẳng, đẹp và chắc chắn. Khung đan mành là hình chữ nhật, có chiều dài 90cm, rộng 30cm, được làm từ 2 thanh gỗ đặt ngang trên 2 tấm gỗ song song nhau, đầu trên dựng hơi thoải để tạo độ dốc vừa phải. Phía trên thanh gỗ ngang được vít 54 ốc vít bằng gỗ tương ứng với việc móc 54 sợi cước kéo thẳng xuống thanh gỗ nằm ngang phía dưới, buộc chặt với từng chiếc đinh tạo thành một mặt phẳng cho công đoạn đan mành. Khi đan, lấy từng que đan cho vào một ống nứa nhỏ, bằng ngón tay để luồn qua hàng cước, đan so le nhau. Cứ như vậy sau mỗi que đan lại rút ống nứa ra, dùng tay khẽ kéo que đan xuống phía dưới, cho gần khít nhau và xoay ốc vít cho khung đan được căng. Cứ như vậy cho đến khi chiếc mành có chiều rộng 30cm thì tiến hành công đoạn nẹp.
Nghệ nhân Phin tỉ mẩn kéo que đan cho gần khít.
2 bên mép của mành, mỗi bên được nẹp bằng 3 miếng vầu nhỏ, to bằng ngón tay út, giúp cho mành được phẳng và căng. Phía 2 đầu mành được đan bằng 2 hàng chỉ chắc chắn. Phơi mành là công đoạn cuối cùng trước khi chiếc mành được đem sử dụng. Ông Phin cho biết thêm: Mành tráng sau khi đan xong, nhất thiết phải được đem phơi trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời. Có như vậy chiếc mành mới căng và chắc. Và cũng có thể treo những que đan trên gác bếp trong thời gian 1 tuần trước khi đan cũng giúp cho chiếc mành sử dụng được lâu dài hơn.
Là một trong những gia đình duy trì nghề làm giấy bản truyền thống từ 4 đời nay, chị Triệu Thị Mùi, thôn Thành Sơn, thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang cho biết: Trước đây gia đình thường phải mua mành tráng giấy ở ngoài chợ, thậm chí phải mua với giá rất cao từ 1,8 - 2,2 triệu đồng/chiếc mành tráng, nhưng lại không sử dụng được là do: "Mành không được căng như mành của ông Phin đan; thứ hai, mành đan hình tròn rất khó sử dụng. Giờ đây dùng mành tráng của ông Phin rất tốt, 2 - 3 năm mới phải thay một lần, giá cũng chỉ 800 nghìn đồng một mành thôi”, chị Mùi cho biết.
Khung đan mành tráng.
Ngày ngày cần mẫn đan những chiếc mành tráng giấy bản đã giúp ông Lò Sành Phin có thêm nguồn thu nhập đều đặn từ 2,8 - 3,5 triệu đồng mỗi tháng. Với ông Phin, có thêm thu nhập cũng quý, nhưng ông giờ đã có tuổi, chỉ mong muốn làm sao có thể truyền nghề, lưu giữ nghề truyền thống cho con cháu. Điều làm ông luôn trăn trở bấy lâu nay, đó là nghề đan mành tráng giấy bản này đang đứng trước nguy cơ thất truyền. Thực tế các cháu trong gia đình đã từng học làm theo, nhưng chưa một ai duy trì được. “Tôi đã gần 70 tuổi, rất muốn truyền lại nghề cho con cháu, nhưng đến nay vẫn chưa có ai thực sự đam mê với nghề này. Vài năm trước các cháu trong gia đình cũng từng học làm theo, nhưng không được, vì công việc này cần sự tỉ mỉ, công phu”, ông Phin bày tỏ.
Ông Lò Sành Phin cẩn thận phơi từng mành tráng trước khi sử dụng.
Để bảo tồn, phát huy nghề truyền thống, như nghề đan mành tráng giấy bản đã gắn bó với đồng bào Dao đỏ Hà Giang từ hàng thế kỷ nay, rất cần những chính sách cụ thể, nhằm khích lệ, động viên những nghệ nhân đã và đang giữ nghề truyền thống như ông Lò Sành Phin. Bởi hiện nay, tất cả các bản Dao ở Hà Giang chỉ còn duy nhất ông Phin còn giữ nghề này. Đây là việc làm cần thiết, góp phần bảo tồn bản sắc văn hoá của các dân tộc.
Ông Lò Đức Chìu, trưởng thôn Thanh Sơn, thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang mong muốn: “Hiện nay tỉnh Hà Giang chỉ còn duy nhất nghệ nhân Lò Sành Phin còn giữ nghề đan mành tráng giấy bản. Vật dụng này không thể thiếu trong nghề tráng giấy bản của người Dao. Vì vậy, rất cần những chính sách khuyến khích các nghệ nhân đã và đang duy trì nghề truyền thống, tiếp tục truyền dạy cho thế hệ trẻ để bảo tồn, phát huy những giá trị văn hoá của đồng bào, trong đó có nghề đan mành tráng giấy bản của người Dao đỏ Hà Giang”./.
Theo Báo Pháp luật
Tin liên quan
Tin mới hơn

“Mặc áo mới” cho sản phẩm làng nghề gỗ
14:36 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Trần Văn Việt thổi hồn vào đá
14:36 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

10 làng nghề lâu đời nổi tiếng ở Bắc Giang
14:36 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Mang du lịch, ẩm thực, làng nghề Việt Nam đến châu Âu
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

5 làng nghề miền Tây có truyền thống lâu đời
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Người đàn ông thổi hồn vào từng thớ gỗ
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Nghề làm dưa bồn bồn
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Những người giữ hồn đất nung tại Lò lu Đại Hưng
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề thúng chai với 'tuyệt chiêu' chống thấm
10:04 | 23/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lào Cai: Nghề làm nón lá cọ Bản Liền
10:04 | 23/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lễ hội Quà tặng Du lịch Hà Nội 2025: Lan toả tinh hoa làng nghề
10:01 | 23/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hoà Bình: Đường làng sạch, làng nghề xanh
09:24 | 21/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phú Yên: Khó nhọc nghề làm chổi đót Mỹ Thành
09:22 | 21/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong tặng 151 nghệ nhân và các danh hiệu làng nghề
20:09 | 19/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nước mắm Long Thủy, tinh hoa của vùng biển Phú Yên
10:12 | 18/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

100 hợp tác xã được trao giải thưởng “Ngôi sao hợp tác xã - Coops Award năm 2025"
17:36 | 17/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chàng trai bỏ phố về quê phục hồi nghề truyền thống
17:36 | 17/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

“Lát Càng Long” – Khẳng định vị thế, mở rộng thị trường cho sản phẩm làng nghề
13:36 | 16/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phú Yên: Phát triển bền vững Làng nghề trồng dâu nuôi tằm xã Hòa Phong
13:30 | 16/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ước Lễ làng nghề giò chả 500 tuổi
14:40 | 15/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định: "Ông Dư bài chòi" một di sản sống của văn hóa làng biển Nhơn Hải
10:50 | 14/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định và Gia Lai thống nhất việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh
14:42 Tin tức

Công bố 50 tác phẩm văn học - nghệ thuật tiêu biểu của TP.HCM
14:42 Tin tức

Tổng Bí thư Tô Lâm: Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một
14:42 Tin tức

Tổng duyệt diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước
14:42 Tin tức

Tập đoàn SYRE đầu tư dự án Tổ hợp tái chế vải polyester 1 tỷ USD tại Bình Định
15:44 Xúc tiến thương mại