Nghề dệt đũi ở Nam Cao
Làng nghề dệt đũi Nam Cao tọa lạc tại xã Nam Cao, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Là một tỉnh nằm ở đồng bằng ven biển phía Nam châu thổ sông Hồng.
Theo tư liệu ghi lại, nghề kéo đũi, dệt cửi tại đây có từ năm 1584. Khi đó, hai bà Từ Tiên và Từ An về quê cũ là làng Vân Xa, Bất Bạt (Hà Tây cũ) học nghề trồng dâu nuôi tằm, kéo đũi, dệt cửi để về dạy cho con cháu; vừa làm nghề nông, vừa làm nghề thủ công để sinh sống. Công cụ sản xuất là khung cửi con cú, dùng chân đạp, tay đưa thoi.
![]() |
Mỗi sản phẩm đũi của Nam Cao đều có nét dân tộc, tính nghệ thuật cổ truyền dân gian của chúng. Ðó là những sản phẩm không phải sản xuất dây chuyền hàng loạt mà là hàng được làm thủ công đòi hỏi sự công phu cần mẫn của người nghệ nhân, mỗi một sản phẩm là cả một quá trình sản xuất đi từ nguyên liệu tự nhiên kết hợp với óc sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo của người Nam Cao.
Vải đũi của Nam Cao sản xuất ra hơi thô nhưng lại rất mát vào mùa hè, ấm áp vào mùa đông. Để có được những tấm đũi mềm mại với những gam màu đất, nâu đỏ, tím tía … đó là cả những ngày lao động rất vất vả để từ những mảnh kén tằm, những gốc đũi tưởng chừng như chỉ còn là phế thải lại được những người thợ ở Nam Cao biến thành những tấm vải có giá trị thông qua rất nhiều công đoạn từ tẩy chuội, xe sợi, nhuộm màu…
![]() |
Sợi tơ, đũi được hình thành từ nhộng tằm. Người ta nuôi tằm để lấy kén, với cùng một loại kén này có thể tạo thành loại sợi tơ nhỏ hoặc sợi đũi to dùng để dệt vải lụa, vải đũi… Kén thì phải đều nhau và đẹp. Mà muốn được như thế thì công đoạn chăm nuôi phải rất kỹ lưỡng. Lá dâu nuôi tằm phải là lá dâu bánh tẻ, nghĩa là lá không được quá già hoặc quá non. Tằm được cho ăn lá dâu, khoảng 21 ngày thì chín.
Khi tằm chín vàng được bắc lên né, chuẩn bị đóng kén. Khi tằm đang đóng kén, người nuôi phải phơi nong tằm dưới nắng nhẹ sao cho kén khô, để khi ươm tơ kén không bị tan, cho sợi tơ vàng óng. Tổ to dày là tổ kén có chất lượng tốt.
Sau khi lấy kén, để kén được ngâm nước, khi kén ngấm nước vào, phải nấu khoảng 15 – 20 phút để nồi kén sôi, chín đều, cho thêm trấu vào và vùi khoảng 6 tiếng thì bắc ra. Sau khi kén nguội thì đem ngâm kén trong nước mát, rồi vắt khô. Thông thường một nồi kén sẽ dùng trong vài ngày, nếu kén chưa dùng luôn sẽ đem phơi dưới nắng nhẹ để bảo quản.
Để se được sợi đũi, người nghệ nhân phải ngâm kén đã chín trong chậu nước sạch. Công đoạn này phải kéo và se hoàn toàn bằng tay, một tay giữ kén, một tay kéo. Vừa kéo, bà Mùi vừa nắn chỉnh sự dày mỏng của sợi sao cho sợi đũi được đều, các mối nối giữa tổ kén phải chặt để khi dệt không bị tuột.
Khi có một cọng củi còn dính lại vào sợi đũi, người nghệ nhân phải dùng hai ngón tay nhặt đi để sợi đũi sạch sẽ. Độ mảnh của sợi đũi sẽ tùy thuộc vào từng loại sản phẩm cần làm.
Sợi đũi sau khi được kéo, người nghệ nhân mắc sợi đũi ướt vào tha, và quay đều theo chiều kim đồng hồ, sợi đũi dàn đều, thẳng trên mặt tha từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới tạo thành các vòng tròn để thuận tiện cho các công đoạn sau.
![]() |
Trước khi sợi đũi mang đi dệt, thì các nghệ nhân còn mang đũi đi nấu thật kỹ cho sợi mềm và tơi, tránh bị đứt trong quá trình dệt. Sau đó bó sợi đũi được mắc vào vầy và guồng.
Sợi đũi được cuộn vào ống sợi theo hình hoa chuối từ đầu to tới đầu nhỏ, từ trên xuống dưới, sau đó lại được đánh thành từng suốt nhỏ để cho vào con thoi dệt. Công đoạn tiếp theo là nối cửi hay còn gọi là khung cửi.
Công đoạn này được hiểu là nối sợi chỉ dọc vào khung cửi, đây là giai đoạn trung gian quan trọng nhất đòi hỏi người nối cửi phải có kinh nghiệm, chỉ cần một sai sót nhỏ khi nối cửi, khi dệt sẽ hỏng cả tấm lụa. Những hàng dệt được kiểm tra cẩn thận, đảm bảo độ thoáng mềm nhưng vẫn chắc chắn.
Khi phát hiện sợi đứt, hoặc ống sợi hết sợi, người nghệ nhân phải cho khung dừng để nối sợi và tiếp tơ. Cuối cùng, sau khoảng 2-3 ngày dệt, ống lụa dài khoảng 50m sẽ được tháo dỡ và may thành các thành phẩm như khăn mặt, áo dài, vest, khăn lụa, rèm hoặc vỏ chăn ga gối.
Nghề kéo đũi hay rút đũi hiện nay chưa có máy móc nào thay thế được, vẫn làm hoàn toàn thủ công và cũng chỉ những người trong các thôn ở Nam Cao còn duy trì hoạt động này. Những năm gần đây, Hợp tác xã lụa đũi Nam Cao đón tiếp nhiều đoàn khách quốc tế đến tham quan, trực tiếp trải nghiệm và tìm hiểu về nghề dệt đũi.
![]() |
Tháng 11/2023 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cấp chứng nhận “Nghề dệt đũi” và đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là niềm tự hào đối với mảnh đất này, là dấu mốc quan trọng trong hành trình bảo tồn, phát huy giá trị làng nghề truyền thống trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay.
Tin liên quan
![Nghề cói Kim Sơn trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/052024/08/10/coi-kim-son-120240508101643.jpg?rt=20240508101644?240508015227)
Nghề cói Kim Sơn trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
13:52 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/042024/25/08/7820240425081703.jpg?rt=20240425100443?240426052516)
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển phố nghề Lãn Ông trong khu Phố cổ Hà Nội](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/042024/22/10/z5371142587749-8e571a25f904b2e7845a2d1830a4565220240422103450.jpg?rt=20240422103451?240422112219)
Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển phố nghề Lãn Ông trong khu Phố cổ Hà Nội
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin mới hơn
![An Giang: Nỗ lực bảo tồn làng nghề truyền thống](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/23/09/2220240723093333.jpg?rt=20240723093335?240723101632)
An Giang: Nỗ lực bảo tồn làng nghề truyền thống
10:16 | 23/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Thái Nguyên tham dự hội chợ ẩm thực " món ngon từ biển" và sản phẩm OCOP làng nghề tỉnh Bình Định.](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/18/16/z5645466625025-12c5ba1a4642045ddb3c5490a3dbdaad20240718161134.jpg?rt=20240718161136?240723092521)
Thái Nguyên tham dự hội chợ ẩm thực " món ngon từ biển" và sản phẩm OCOP làng nghề tỉnh Bình Định.
09:17 | 19/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Độc đáo làng nghề làm miến khô tại phố Núi - Buôn Mê Thuột](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/23/2120240717233641.jpg?rt=20240718000719?240718092237)
Độc đáo làng nghề làm miến khô tại phố Núi - Buôn Mê Thuột
09:22 | 18/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Quảng Nam: Tôn vinh Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia nghề đan võng ngô đồng](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/10/anh-bai-chinh120240717105849.jpg?rt=20240717105854?240717110324)
Quảng Nam: Tôn vinh Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia nghề đan võng ngô đồng
11:02 | 17/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Làng nghề làm trống Bắc Thai trăm năm tuổi](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/11/420240716114317.jpg?240716022223)
Làng nghề làm trống Bắc Thai trăm năm tuổi
14:22 | 16/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Làng nghề truyền thống Minh Khánh - Đỏ lửa làng rèn trăm năm](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/15/14/1020240715145221.jpg?240716095325)
Làng nghề truyền thống Minh Khánh - Đỏ lửa làng rèn trăm năm
09:53 | 16/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
![Công nghệ nâng tầm mây tre đan Vân Sơn](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/11/1920240711111513.jpg?rt=20240711114705?240712093515)
Công nghệ nâng tầm mây tre đan Vân Sơn
09:35 | 12/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Nghệ nhân bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa người Hrê](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/11/4120240711111431.jpg?rt=20240711115107?240712093404)
Nghệ nhân bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa người Hrê
09:34 | 12/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Bình Định: Làng nghề trồng hoa Bình Lâm và hành trình công nhận làng nghề truyền thống](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/11/6020240711111400.jpg?rt=20240711114040?240711022545)
Bình Định: Làng nghề trồng hoa Bình Lâm và hành trình công nhận làng nghề truyền thống
14:25 | 11/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Huyện Ba Vì (Hà Nội): Xã Minh Châu xây dựng nông thôn mới nâng cao](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/11/5420240711111411.jpg?rt=20240711120026?240712103341)
Huyện Ba Vì (Hà Nội): Xã Minh Châu xây dựng nông thôn mới nâng cao
14:25 | 11/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Có chính sách thông thoáng hỗ trợ làng nghề Hà Nội phát triển](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/10/13/1520240710131733.jpg?rt=20240710132009?240710020417)
Có chính sách thông thoáng hỗ trợ làng nghề Hà Nội phát triển
14:04 | 10/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Người đam mê với điêu khắc gốm](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/10/10/phuong120240710104200.jpg?rt=20240710104234?240710104255)
Người đam mê với điêu khắc gốm
10:42 | 10/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Luật Thủ đô (sửa đổi): Thúc đẩy gìn giữ, bảo tồn và phát triển làng nghề](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/09/09/320240709090649.jpg?rt=20240709090650?240709093139)
Luật Thủ đô (sửa đổi): Thúc đẩy gìn giữ, bảo tồn và phát triển làng nghề
09:31 | 09/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Ẩm thực cá ngừ đại dương và OCOP, Làng nghề được tôn vinh tại Lễ hội tinh hoa đất biển Bình Định năm 2024](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/08/11/h420240708110512.jpg?rt=20240708110539?240708110909)
Ẩm thực cá ngừ đại dương và OCOP, Làng nghề được tôn vinh tại Lễ hội tinh hoa đất biển Bình Định năm 2024
11:09 | 08/07/2024 OCOP
![Nghệ nhân nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới cho làng nghề đúc truyền thống](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/03/16/10-120240703160700.jpg?rt=20240704000805?240705091142)
Nghệ nhân nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới cho làng nghề đúc truyền thống
09:11 | 05/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Làng nghề “làm nhà” cho chim cảnh](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/03/16/820240703160711.jpg?rt=20240703235837?240704112606)
Làng nghề “làm nhà” cho chim cảnh
11:26 | 04/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Tương làng Bợ - Sản phẩm OCOP 4 sao nức tiếng gần xa](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/03/16/22-120240703160609.jpg?rt=20240704000331?240704112830)
Tương làng Bợ - Sản phẩm OCOP 4 sao nức tiếng gần xa
08:44 | 04/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Bình Định: Làng nghề truyền thống sản xuất bánh tráng, bún số 8 Tăng Long 1](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/04/00/18-1-120240704001648.jpg?240704084328)
Bình Định: Làng nghề truyền thống sản xuất bánh tráng, bún số 8 Tăng Long 1
08:43 | 04/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Phụ nữ Thủ đô: Bảo tồn và phát huy giá trị sản phẩm nghề truyền thống](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/nguyenvanvu/072024/01/15/che-sen-jtql20240701151755.1618350.jpg?rt=20240701151931?240701031954)
Phụ nữ Thủ đô: Bảo tồn và phát huy giá trị sản phẩm nghề truyền thống
15:19 | 01/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Khai mạc kỳ họp thứ mười bảy HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/nguyenvanvu/072024/01/15/hop-820240701150903.7104210.jpg?rt=20240701151132?240701031206)
Khai mạc kỳ họp thứ mười bảy HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI
15:12 | 01/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![Phú Yên: Khảo sát hoạt động làng nghề bánh tráng Long Bình phục vụ phát triển du lịch cộng đồng](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/01/12/1120240701121541.jpg?rt=20240701121543?240701024044)
Phú Yên: Khảo sát hoạt động làng nghề bánh tráng Long Bình phục vụ phát triển du lịch cộng đồng
14:40 | 01/07/2024 Làng nghề, nghệ nhân
![qc-vinamilk-100-thanh-trung](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/012024/22/13/8-300x25020240122135907.jpg?rt=20240122135908)
![TỔNG THUẬT: LỄ TRUY ĐIỆU VÀ LỄ AN TÁNG TỔNG BÍ THƯ NGUYỄN PHÚ TRỌNG](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/nguyenvanvu/072024/26/15/thumbnail/img7243-1721864281096275832949-20-0-621-962-crop-172186456336340879560920240726151716.0157400.jpg?rt=20240726152643?240726032828)
TỔNG THUẬT: LỄ TRUY ĐIỆU VÀ LỄ AN TÁNG TỔNG BÍ THƯ NGUYỄN PHÚ TRỌNG
15:27 Tin tức
![Huyện Bình Liêu (Quảng Ninh): Ứng dụng công nghệ số trong xây dựng Nông thôn mới](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/23/thumbnail/3520240717233703.jpg?rt=20240718234710?240726031633)
Huyện Bình Liêu (Quảng Ninh): Ứng dụng công nghệ số trong xây dựng Nông thôn mới
15:16 Nông thôn mới
![Nghề đan võng ngô đồng đón nhận danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/25/09/thumbnail/22-120240725092304.jpg?rt=20240725092952?240726031548)
Nghề đan võng ngô đồng đón nhận danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia
15:15 Tin tức
![Quản lý và giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/25/09/thumbnail/3820240725092247.jpg?rt=20240725094126?240726031454)
Quản lý và giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề
15:14 Nghiên cứu trao đổi
![Khuyến công Hà Nam: Hỗ trợ cơ sở công nghiệp nông thôn thiết bị tiên tiến vào sản xuất](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/25/09/thumbnail/1620240725092314.jpg?rt=20240725130026?240726031417)
Khuyến công Hà Nam: Hỗ trợ cơ sở công nghiệp nông thôn thiết bị tiên tiến vào sản xuất
15:14 Khuyến công
![qc-vinamilk-dinh-duong-vang](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/012024/22/14/6-300x50020240122140218.jpg?rt=20240122140220)
![ct-tnhh-pt-xuan-thanh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/ct-tnhh-pt-xuan-thanh20240618120024.png?rt=20240618120024)
![ctcp-xd-tan-loc](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/11/ctcp-xd-tan-loc20240618115958.png?rt=20240618115958)
![nong-nghiep-xanh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/11/nong-nghiep-xanh20240618114304.png?rt=20240618114304)
![minh-hieu](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/minh-hieu20240618120332.png?rt=20240618120338)
![nhu-thanh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/nhu-thanh20240618120332.png?rt=20240618120437)
![an-phat](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/an-phat20240618120333.png?rt=20240618120501)
![thanh-chau](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/thanh-chau20240618120335.png?rt=20240618120525)
![thuan-duc](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/thuan-duc20240618120336.png?rt=20240618120545)
![ha-tinh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/ha-tinh20240618120337.png?rt=20240618120604)
![binh-dinh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/binh-dinh20240618120337.png?rt=20240618120617)