Để việc tôn vinh nghệ nhân đúng thực chất, hiệu quả
LNV - Từ nhiều năm nay, “nghệ nhân” đã được UNESCO tôn vinh là “báu vật nhân văn sống”. Ở nước ta, nhiều nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú (trong đó có những nghệ nhân nghề thủ công) được công nhận và đã có nhiều cuộc tôn vinh. Tuy nhiên, tôn vinh thế nào cho đúng thực chất, đem lại hiệu quả, tránh tiêu cực vẫn là vấn đề cần được nghiên cứu, làm rõ. Tiếp theo bài “Tôn vinh, phát huy nghệ nhân” của người viết đã đăng trên Tạp chí Làng nghề Việt Nam số 10/2020 ngày 12-6-2020, bài này bổ sung một số suy nghĩ trong việc tôn vinh nghệ nhân làng nghề dựa trên thực tế thời gian qua, để cùng trao đổi, thảo luận.
TÔN VINH NGHỆ NHÂN – NHU CẦU TỰ THÂN CỦA LÀNG NGHỀ
Theo UNESCO, nghệ nhân được tặng danh hiệu” báu vật nhân văn sống” vì họ là “những người có kiến thức và kỹ thuật ở cấp độ rất cao cần thiết cho việc biểu diễn hay sáng tạo các yếu tố của di sản văn hóa phi vật thể mà các quốc gia thành viên đã lựa chọn như một bằng chứng cho truyền thống văn hóa sống của mình và cho tinh thần sáng tạo của các nhóm, các cộng đồng và các cá nhân hiện diện trên đất nước mình”. Họ xứng đáng được xã hội quan tâm và tôn vinh, vì họ đã trở thành những người dẫn đầu trong lưu giữ và truyền dạy cho thế hệ sau các giá trị văn hóa mà cộng đồng đúc kết trở thành di sản của dân tộc.
Từ thực tiễn, có thể nêu lên một số yêu cầu, cũng có thể coi là quan điểm chủ yếu trong việc tôn vinh nghệ nhân làng nghề như sau.
Một là, tôn vinh nghệ nhân gắn với sự bảo tồn và phát huy văn hóa làng nghề, vì nghệ nhân mang trong trái tim, khối óc của họ những giá trị tinh hoa văn hóa làng nghề; Họ vừa bảo tồn những giá trị thủ công truyền thống, vừa sáng tạo nên những sản phẩm thủ công mới có giá trị mỹ thuật và lỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, hưởng thụ của xã hội trong thời đại mới, đồng thời góp với thế giới thời hội nhập. Nghệ nhân chính là “nhân vật trung gian” giữa di sản với hiện đại, nếu không có họ, di sản sẽ không được tiếp nối, sẽ bị đứt quãng và nếu không có họ, di sản cũng sẽ không được phát huy, sáng tạo trên một tầm cao mới. Vì vậy, tôn vinh nghệ nhân cũng có nghĩa là bảo tồn và phát huy văn hóa làng nghề - lẽ sống, hồn cốt của làng nghề; Việc tôn vinh nghệ nhân phải là trách nhiệm trước hết của các làng nghề, nhất là làng nghề truyền thống.
Hai là, tôn vinh nghệ nhân thực chất là việc tri ân những người đã làm vẻ vang làng nghề, góp phần phát huy giá trị văn hóa dân tộc, không phải là việc “xin – cho”. Đó phải là những hoạt động thiết thực chăm sóc nghệ nhân cả về tinh thần và vật chất, bảo đảm những nhu cầu, điều kiện tạo môi trường thuận lợi để nghệ nhân tự do phát huy mọi tài năng, sáng tạo nên những sản phẩm mới, đồng thời truyền nghề cho lớp trẻ, bảo vệ và phát huy truyền thống làng nghề. Họ cần được cập nhật những kiến thức mới liên quan đến nghề của họ. Họ cũng cần được chăm sóc khi đau, ốm, bệnh tật, kể cả tu sửa nhà cửa; Những việc này phải được coi là trách nhiệm, cần tiến hành thật chu đáo, không phải là hoạt động từ thiện, ban ơn cho nghệ nhân.
Ba là, việc phong tặng các danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ứu tú” nghề thủ công phải do cộng đồng những người cùng nghề, am hiểu nghề bình chọn, có thể qua các hội nghề nghiệp, những người sâu sát nhất với quá trình hành nghề của nghệ nhân. Không nên tổ chức bình chọn, công nhận các danh hiệu qua các cấp hành chính nhà nước, bởi những quan chức không am hiểu sâu sắc tinh hoa và giá trị nghề, dễ rơi vào cảm tính, nhận xét qua hình thức, “xin – cho” hoặc tình cảm địa phương, phe nhóm. Thủ tục đăng ký, cung cấp tư liệu, giấy tờ để xem xét, bình chọn cũng cần tinh giản, dễ thực hiện.
Bốn là, những hình thức tôn vinh cần phong phú, đa dạng tùy theo điều kiện của từng tổ chức, nhưng phải thiết thực, không chỉ dừng lại ở những hoạt động hình thức. Những cuộc tế lễ, rước sách long trọng đình đám, những cuộc họp hành có nhiều quan chức để biểu dương, tôn vinh nghệ nhân,… là cần thiết, nhưng không nên chỉ dừng lại ở bề ngoài rầm rộ, “loa, đèn, kèn, trống” hoành tráng mà thiếu chiều sâu, không làm nổi bật những đóng góp của nghệ nhân trong giá trị văn hóa của làng nghề. Cũng cần phê phán và ngăn chặn những cuộc “tôn vinh”, “vinh danh” nghệ nhân mà mục đích chủ yếu là kiếm tiền, “thương mại hóa” việc tôn vinh nghệ nhân, làm mất đi ý nghĩa cao đẹp của hoạt động này.
NHÂN RỘNG HÌNH THỨC TÔN VINH HIỆU QUẢ
Trong thực tế, nhiều năm qua, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, các hội nghề nghiệp, các cấp chính quyền cũng như trong làng nghề đã có những hoạt động tôn vinh nghệ nhân thủ công mỹ nghệ có tác dụng, được cộng đồng hưởng ứng. Hình thức, biện pháp thực hiện khá phong phú, đa dạng. Xin nêu tóm tắt một số hình thức chủ yếu như sau.
Một là, tiếp tục bồi dưỡng, nâng cao trình độ của nghệ nhân. Trong làng nghề hiện nay, đang có lớp nghệ nhân lớn tuổi thường được lớp trước truyền nghề qua “cầm tay, chỉ việc”, từ thực tế mà trưởng thành. Lớp nghệ nhân này rất đáng quý, vì họ đã tiếp nối truyền thống, gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị cao đẹp của văn hóa làng nghề cho đến ngày nay. Vốn quý của lớp nghệ nhân này chính là trí tuệ sáng tạo trong tư duy và bàn tay tài hoa của họ. Trước những yêu cầu mới của thị trường, lớp nghệ nhân lớn tuổi này cần được cập nhật những kiến thức mới nhất trong các lĩnh vực liên quan, như mỹ thuật công nghiệp, ứng dụng công nghệ 4.0 trong sản xuất kinh doanh, v.v... Lớp nghệ nhân trẻ tuổi hơn, dù đã được học tập bài bản qua các trường lớp, vẫn cần tiếp tục cập nhật các kiến thức mới ấy.
Hai là, tạo môi trường thuận lợi cho nghệ nhân tiếp tục phát huy tài năng sáng tạo, đem lại nhiều sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường, làm rạng danh tinh hoa văn hóa làng nghề, đồng thời đem lại thu nhập tương xứng cho nghệ nhân. Thực tế đã cho thấy bản chất của nghề thủ công là sáng tạo và sáng tạo là không có giới hạn, do đó, tài năng sáng tạo của nghệ nhân cũng là vô tận, không giới hạn. Có nhiều biện pháp có thể áp dụng, đó là: (i) Giúp nghệ nhân tiếp cận những yêu cầu mới của thị trường, qua tiếp xúc với khách tham quan, du lịch, qua thăm dò dư luận; (ii) Giúp nghệ nhân một số vốn cần thiết để mua sắm công cụ, nguyên vật liệu: (iii) Giúp nghệ nhân mở các cuộc triển lãm, trưng bày và bán sản phẩm (nhưng giá cả cần theo thị trường, tránh lợi dụng “mua rẻ, bán đắt”, lừa dối nghệ nhân),…Theo thông tin trên Báo Kinh tế đô thị ngày 12/5/2021, Hà Nội đang xây dựng kế hoạch phát triển Trung tâm Bảo tồn nghề gốm tại xã Bát Tràng, tiến tới xây dựng thành Trung tâm Bảo tồn, phát triển sản phẩm gốm quốc gia. Có thể coi đây là một bước tiến mới trong tôn vinh nghề và nghệ nhân thủ công nước ta; (iv) Viết bài về nghệ nhân trên các phương tiện thông tin đại chúng, nêu lên tâm huyết của nghệ nhân và tài năng sáng tạo của họ (nên có những bài có tính văn học, không nên như những “báo cáo thành tích thi đua” khô cứng), hoặc tô vẽ, đề cao không đúng thực chất.
NGĂN CHẶN MUA – BÁN DANH HIỆU
Trong thực tế, khi nghệ nhân đã được coi là “báu vật”, được xã hội quý trọng, nhiều tổ chức xã hội, cơ quan Nhà nước đứng ra tiến hành các hoạt động vinh danh, khen thưởng. Đó là những hoạt động rất đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, sẽ là thiếu sót nếu bài này không đề cập những tiêu cực trong một số hoạt động tôn vinh nghệ nhân thời gian qua mà thực chất là “thương mại hóa”, “mua – bán” danh hiệu, chạy theo đồng tiền mà bán rẻ danh dự của đơn vị tổ chức, hạ thấp danh hiệu nghệ nhân. Những tiêu cực này tuy là rất ít, nhưng vẫn cần nêu lên để cùng đề cao cảnh giác, không để “vàng, thau lẫn lộn” ảnh hưởng xấu đến những hoạt động tôn vinh nghiêm túc, đúng thực chất.
Những tiêu cực xung quanh hoạt động này diễn ra khá đa dạng, tinh vi, khó kể hết. Dưới đây, xin nêu một trường hợp điển hình mà báo chí đã nói đến nhiều, coi đây là một vụ có tính chất lừa đảo, để cùng suy ngẫm. Tóm tắt như sau, dựa theo Báo Tuổi trẻ, ngày 27/11/2015.
Đó là Chương trình “Vinh danh nghệ nhân văn hóa dân gian”, tôn vinh “Cá nhân, tổ chức, doanh nhân, doanh nghiệp cống hiến vì sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc” dự kiến tổ chức ngày 29/11/2015 mà theo tài liệu giới thiệu là do ba đơn vị tổ chức: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH – TT & DL). Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa tôn giáo (Hội Di sản văn hóa VN) và Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc VN. Chương trình này gửi thông báo đến các nghệ nhân dân, doanh nghiệp nói rõ mục đích là nhằm tôn vinh những cá nhân, tập thể có đóng góp lớn lao trong bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc và sẽ tặng bằng khen cho các cá nhân và tập thể nêu trên. Nhưng đến khi chương trình bị hoãn, những người tham gia vẫn không hay biết và nhiều đơn vị đã lên tiếng phủ nhận sự tham gia của mình vào chương trình.
Đáng chú ý là để tăng sức hấp dẫn mời gọi các nghệ nhân, tổ chức tham gia chương trình, đơn vị tổ chức đã đưa ra nhiều quyền lợi của người tham gia như: Bằng chứng nhận “Nghệ nhân văn hóa dân gian”, và bằng chứng nhận “Cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu cống hiến vì sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc”và đặc biệt là được vào báo cáo thành tích với lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong Phủ Chủ tịch. Trong tờ đăng ký tham dự chương trình, Ban Tổ chức đã đưa ra nhiều mức “tài trợ” của các cá nhân, tổ chức khi tham gia chương trình: Mỗi nghệ nhân sẽ đóng tiền “tài trợ, hỗ trợ truyền thông” tối thiểu 30 triệu đồng. Ngoài ra, còn có mức tài trợ theo yêu cầu với các mức khác nhau như 1 tỉ đồng, 500 triệu đồng, 300 triệu đồng, 100 triệu đồng.
Chương trình có văn bản của Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc VN do giám đốc Trung tâm ký ngày 1/7/2015 gửi các cá nhân, tổ chức, doanh nhân, doanh nghiệp mời gọi tham gia chương trình. Chương trình cũng có thư chào mừng của ông Vương Duy Biên, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL với nội dung: chào mừng, đánh giá cao và ủng hộ Chương trình.
Thế nhưng, trước phản ứng của công luận, Thanh tra Bộ VH-TT&DL đã ban hành Công văn ngày 26/11/2015 trong đó khẳng định: “Việc vinh danh và cấp bằng chứng nhận “Nghệ nhân văn hóa dân gian” của các đơn vị trên là không đúng thẩm quyền. Bộ VH-TT&DL chưa có văn bản nào chỉ đạo các cục, vụ, viện chuyên môn để phối hợp tổ chức chương trình vinh danh nêu trên. Việc đưa tên Bộ VH-TT&DL vào bằng chứng nhận “Nghệ nhân văn hóa dân gian” là để đánh lừa các tổ chức, cá nhân tham gia sự kiện này…”. Vì vậy, Thanh tra Bộ VH-TT&DL đề nghị Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL có văn bản yêu cầu đơn vị tổ chức dừng việc thực hiện Chương trình này. Cuối cùng, các tổ chức có tên trong Chương trình cũng đã lên tiếng phủ nhận việc tham gia, riêng ông Đỗ Văn Trụ, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa VN, khẳng định rằng “Chương trình đó đã mạo danh một trung tâm của Hội Di sản văn hóa VN”. Ngày 29/11/2015, Chương trình đã được dừng lại.
Vấn đề tôn vinh nghệ nhân còn nhiều luận bàn. Qua bài viết này, hy vọng rằng những tiêu cực sẽ được ngăn chặn kịp thời, công việc tôn vinh nghệ nhân được tiếp tục triển khai nghiêm túc, thực chất, hiệu quả, đáp ứng đúng yêu cầu tôn vinh và phát huy nghệ nhân với đầy đủ trách nhiệm của đơn vị tổ chức.
Theo UNESCO, nghệ nhân được tặng danh hiệu” báu vật nhân văn sống” vì họ là “những người có kiến thức và kỹ thuật ở cấp độ rất cao cần thiết cho việc biểu diễn hay sáng tạo các yếu tố của di sản văn hóa phi vật thể mà các quốc gia thành viên đã lựa chọn như một bằng chứng cho truyền thống văn hóa sống của mình và cho tinh thần sáng tạo của các nhóm, các cộng đồng và các cá nhân hiện diện trên đất nước mình”. Họ xứng đáng được xã hội quan tâm và tôn vinh, vì họ đã trở thành những người dẫn đầu trong lưu giữ và truyền dạy cho thế hệ sau các giá trị văn hóa mà cộng đồng đúc kết trở thành di sản của dân tộc.
Từ thực tiễn, có thể nêu lên một số yêu cầu, cũng có thể coi là quan điểm chủ yếu trong việc tôn vinh nghệ nhân làng nghề như sau.
Một là, tôn vinh nghệ nhân gắn với sự bảo tồn và phát huy văn hóa làng nghề, vì nghệ nhân mang trong trái tim, khối óc của họ những giá trị tinh hoa văn hóa làng nghề; Họ vừa bảo tồn những giá trị thủ công truyền thống, vừa sáng tạo nên những sản phẩm thủ công mới có giá trị mỹ thuật và lỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, hưởng thụ của xã hội trong thời đại mới, đồng thời góp với thế giới thời hội nhập. Nghệ nhân chính là “nhân vật trung gian” giữa di sản với hiện đại, nếu không có họ, di sản sẽ không được tiếp nối, sẽ bị đứt quãng và nếu không có họ, di sản cũng sẽ không được phát huy, sáng tạo trên một tầm cao mới. Vì vậy, tôn vinh nghệ nhân cũng có nghĩa là bảo tồn và phát huy văn hóa làng nghề - lẽ sống, hồn cốt của làng nghề; Việc tôn vinh nghệ nhân phải là trách nhiệm trước hết của các làng nghề, nhất là làng nghề truyền thống.
Ông Vũ Quốc Tuấn
Hai là, tôn vinh nghệ nhân thực chất là việc tri ân những người đã làm vẻ vang làng nghề, góp phần phát huy giá trị văn hóa dân tộc, không phải là việc “xin – cho”. Đó phải là những hoạt động thiết thực chăm sóc nghệ nhân cả về tinh thần và vật chất, bảo đảm những nhu cầu, điều kiện tạo môi trường thuận lợi để nghệ nhân tự do phát huy mọi tài năng, sáng tạo nên những sản phẩm mới, đồng thời truyền nghề cho lớp trẻ, bảo vệ và phát huy truyền thống làng nghề. Họ cần được cập nhật những kiến thức mới liên quan đến nghề của họ. Họ cũng cần được chăm sóc khi đau, ốm, bệnh tật, kể cả tu sửa nhà cửa; Những việc này phải được coi là trách nhiệm, cần tiến hành thật chu đáo, không phải là hoạt động từ thiện, ban ơn cho nghệ nhân.
Ba là, việc phong tặng các danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ứu tú” nghề thủ công phải do cộng đồng những người cùng nghề, am hiểu nghề bình chọn, có thể qua các hội nghề nghiệp, những người sâu sát nhất với quá trình hành nghề của nghệ nhân. Không nên tổ chức bình chọn, công nhận các danh hiệu qua các cấp hành chính nhà nước, bởi những quan chức không am hiểu sâu sắc tinh hoa và giá trị nghề, dễ rơi vào cảm tính, nhận xét qua hình thức, “xin – cho” hoặc tình cảm địa phương, phe nhóm. Thủ tục đăng ký, cung cấp tư liệu, giấy tờ để xem xét, bình chọn cũng cần tinh giản, dễ thực hiện.
Bốn là, những hình thức tôn vinh cần phong phú, đa dạng tùy theo điều kiện của từng tổ chức, nhưng phải thiết thực, không chỉ dừng lại ở những hoạt động hình thức. Những cuộc tế lễ, rước sách long trọng đình đám, những cuộc họp hành có nhiều quan chức để biểu dương, tôn vinh nghệ nhân,… là cần thiết, nhưng không nên chỉ dừng lại ở bề ngoài rầm rộ, “loa, đèn, kèn, trống” hoành tráng mà thiếu chiều sâu, không làm nổi bật những đóng góp của nghệ nhân trong giá trị văn hóa của làng nghề. Cũng cần phê phán và ngăn chặn những cuộc “tôn vinh”, “vinh danh” nghệ nhân mà mục đích chủ yếu là kiếm tiền, “thương mại hóa” việc tôn vinh nghệ nhân, làm mất đi ý nghĩa cao đẹp của hoạt động này.
Nghệ nhân Đỗ Cường chạm khắc gỗ mỹ nghệ - Làng nghề chạm khắc gỗ cổ truyền THIẾT ÚNG
NHÂN RỘNG HÌNH THỨC TÔN VINH HIỆU QUẢ
Trong thực tế, nhiều năm qua, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, các hội nghề nghiệp, các cấp chính quyền cũng như trong làng nghề đã có những hoạt động tôn vinh nghệ nhân thủ công mỹ nghệ có tác dụng, được cộng đồng hưởng ứng. Hình thức, biện pháp thực hiện khá phong phú, đa dạng. Xin nêu tóm tắt một số hình thức chủ yếu như sau.
Một là, tiếp tục bồi dưỡng, nâng cao trình độ của nghệ nhân. Trong làng nghề hiện nay, đang có lớp nghệ nhân lớn tuổi thường được lớp trước truyền nghề qua “cầm tay, chỉ việc”, từ thực tế mà trưởng thành. Lớp nghệ nhân này rất đáng quý, vì họ đã tiếp nối truyền thống, gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị cao đẹp của văn hóa làng nghề cho đến ngày nay. Vốn quý của lớp nghệ nhân này chính là trí tuệ sáng tạo trong tư duy và bàn tay tài hoa của họ. Trước những yêu cầu mới của thị trường, lớp nghệ nhân lớn tuổi này cần được cập nhật những kiến thức mới nhất trong các lĩnh vực liên quan, như mỹ thuật công nghiệp, ứng dụng công nghệ 4.0 trong sản xuất kinh doanh, v.v... Lớp nghệ nhân trẻ tuổi hơn, dù đã được học tập bài bản qua các trường lớp, vẫn cần tiếp tục cập nhật các kiến thức mới ấy.
Hai là, tạo môi trường thuận lợi cho nghệ nhân tiếp tục phát huy tài năng sáng tạo, đem lại nhiều sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường, làm rạng danh tinh hoa văn hóa làng nghề, đồng thời đem lại thu nhập tương xứng cho nghệ nhân. Thực tế đã cho thấy bản chất của nghề thủ công là sáng tạo và sáng tạo là không có giới hạn, do đó, tài năng sáng tạo của nghệ nhân cũng là vô tận, không giới hạn. Có nhiều biện pháp có thể áp dụng, đó là: (i) Giúp nghệ nhân tiếp cận những yêu cầu mới của thị trường, qua tiếp xúc với khách tham quan, du lịch, qua thăm dò dư luận; (ii) Giúp nghệ nhân một số vốn cần thiết để mua sắm công cụ, nguyên vật liệu: (iii) Giúp nghệ nhân mở các cuộc triển lãm, trưng bày và bán sản phẩm (nhưng giá cả cần theo thị trường, tránh lợi dụng “mua rẻ, bán đắt”, lừa dối nghệ nhân),…Theo thông tin trên Báo Kinh tế đô thị ngày 12/5/2021, Hà Nội đang xây dựng kế hoạch phát triển Trung tâm Bảo tồn nghề gốm tại xã Bát Tràng, tiến tới xây dựng thành Trung tâm Bảo tồn, phát triển sản phẩm gốm quốc gia. Có thể coi đây là một bước tiến mới trong tôn vinh nghề và nghệ nhân thủ công nước ta; (iv) Viết bài về nghệ nhân trên các phương tiện thông tin đại chúng, nêu lên tâm huyết của nghệ nhân và tài năng sáng tạo của họ (nên có những bài có tính văn học, không nên như những “báo cáo thành tích thi đua” khô cứng), hoặc tô vẽ, đề cao không đúng thực chất.
NGĂN CHẶN MUA – BÁN DANH HIỆU
Trong thực tế, khi nghệ nhân đã được coi là “báu vật”, được xã hội quý trọng, nhiều tổ chức xã hội, cơ quan Nhà nước đứng ra tiến hành các hoạt động vinh danh, khen thưởng. Đó là những hoạt động rất đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, sẽ là thiếu sót nếu bài này không đề cập những tiêu cực trong một số hoạt động tôn vinh nghệ nhân thời gian qua mà thực chất là “thương mại hóa”, “mua – bán” danh hiệu, chạy theo đồng tiền mà bán rẻ danh dự của đơn vị tổ chức, hạ thấp danh hiệu nghệ nhân. Những tiêu cực này tuy là rất ít, nhưng vẫn cần nêu lên để cùng đề cao cảnh giác, không để “vàng, thau lẫn lộn” ảnh hưởng xấu đến những hoạt động tôn vinh nghiêm túc, đúng thực chất.
Những tiêu cực xung quanh hoạt động này diễn ra khá đa dạng, tinh vi, khó kể hết. Dưới đây, xin nêu một trường hợp điển hình mà báo chí đã nói đến nhiều, coi đây là một vụ có tính chất lừa đảo, để cùng suy ngẫm. Tóm tắt như sau, dựa theo Báo Tuổi trẻ, ngày 27/11/2015.
Đó là Chương trình “Vinh danh nghệ nhân văn hóa dân gian”, tôn vinh “Cá nhân, tổ chức, doanh nhân, doanh nghiệp cống hiến vì sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc” dự kiến tổ chức ngày 29/11/2015 mà theo tài liệu giới thiệu là do ba đơn vị tổ chức: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH – TT & DL). Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa tôn giáo (Hội Di sản văn hóa VN) và Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc VN. Chương trình này gửi thông báo đến các nghệ nhân dân, doanh nghiệp nói rõ mục đích là nhằm tôn vinh những cá nhân, tập thể có đóng góp lớn lao trong bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc và sẽ tặng bằng khen cho các cá nhân và tập thể nêu trên. Nhưng đến khi chương trình bị hoãn, những người tham gia vẫn không hay biết và nhiều đơn vị đã lên tiếng phủ nhận sự tham gia của mình vào chương trình.
Đáng chú ý là để tăng sức hấp dẫn mời gọi các nghệ nhân, tổ chức tham gia chương trình, đơn vị tổ chức đã đưa ra nhiều quyền lợi của người tham gia như: Bằng chứng nhận “Nghệ nhân văn hóa dân gian”, và bằng chứng nhận “Cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu cống hiến vì sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc”và đặc biệt là được vào báo cáo thành tích với lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong Phủ Chủ tịch. Trong tờ đăng ký tham dự chương trình, Ban Tổ chức đã đưa ra nhiều mức “tài trợ” của các cá nhân, tổ chức khi tham gia chương trình: Mỗi nghệ nhân sẽ đóng tiền “tài trợ, hỗ trợ truyền thông” tối thiểu 30 triệu đồng. Ngoài ra, còn có mức tài trợ theo yêu cầu với các mức khác nhau như 1 tỉ đồng, 500 triệu đồng, 300 triệu đồng, 100 triệu đồng.
Chương trình có văn bản của Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc VN do giám đốc Trung tâm ký ngày 1/7/2015 gửi các cá nhân, tổ chức, doanh nhân, doanh nghiệp mời gọi tham gia chương trình. Chương trình cũng có thư chào mừng của ông Vương Duy Biên, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL với nội dung: chào mừng, đánh giá cao và ủng hộ Chương trình.
Thế nhưng, trước phản ứng của công luận, Thanh tra Bộ VH-TT&DL đã ban hành Công văn ngày 26/11/2015 trong đó khẳng định: “Việc vinh danh và cấp bằng chứng nhận “Nghệ nhân văn hóa dân gian” của các đơn vị trên là không đúng thẩm quyền. Bộ VH-TT&DL chưa có văn bản nào chỉ đạo các cục, vụ, viện chuyên môn để phối hợp tổ chức chương trình vinh danh nêu trên. Việc đưa tên Bộ VH-TT&DL vào bằng chứng nhận “Nghệ nhân văn hóa dân gian” là để đánh lừa các tổ chức, cá nhân tham gia sự kiện này…”. Vì vậy, Thanh tra Bộ VH-TT&DL đề nghị Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL có văn bản yêu cầu đơn vị tổ chức dừng việc thực hiện Chương trình này. Cuối cùng, các tổ chức có tên trong Chương trình cũng đã lên tiếng phủ nhận việc tham gia, riêng ông Đỗ Văn Trụ, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa VN, khẳng định rằng “Chương trình đó đã mạo danh một trung tâm của Hội Di sản văn hóa VN”. Ngày 29/11/2015, Chương trình đã được dừng lại.
Vấn đề tôn vinh nghệ nhân còn nhiều luận bàn. Qua bài viết này, hy vọng rằng những tiêu cực sẽ được ngăn chặn kịp thời, công việc tôn vinh nghệ nhân được tiếp tục triển khai nghiêm túc, thực chất, hiệu quả, đáp ứng đúng yêu cầu tôn vinh và phát huy nghệ nhân với đầy đủ trách nhiệm của đơn vị tổ chức.
CGCC Vũ Quốc Tuấn
Chủ tịch Hội đồng Tư vấn – Hiệp hội Làng nghề Việt Nam
Tin liên quan
Tin mới hơn
Xã Bát Tràng tập trung phát triển làng nghề với phát triển du lịch
11:56 | 11/07/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Với lợi thế về làng nghề gốm sứ truyền thống, Bát Tràng, TP Hà Nội tiếp tục tập trung phát triển làng nghề kết hợp với phát triển du lịch, từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, mũi nhọn của địa phương.
Một số nghề thủ công truyền thống của dân tộc Khơ Mú ở vùng núi Tây Bắc Việt Nam
09:49 | 25/06/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Người Khơ Mú ở Việt Nam thường được các dân tộc khác gọi là: Xá Cẩu, Tày Hạy. Với tổng số dân vào khoảng trên dưới 56.542 người, họ cư trú ở các vùng rẻo cao, vùng giữa thuộc các vùng Tây Bắc và Thanh Nghệ của Việt Nam.
Làng nghề - “mắt xích” cho công nghiệp văn hóa
10:50 | 23/06/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Dưới tác động của toàn cầu hóa và nền kinh tế tri thức, việc khai thác tiềm năng của các làng nghề trong lĩnh vực du lịch không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống mà còn tạo động lực phát triển cho công nghiệp văn hóa - một ngành kinh tế mũi nhọn theo chiến lược phát triển của Thủ đô.
Nghị quyết 57 mở đường phát triển làng nghề
09:39 | 09/06/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đang mở ra kỷ nguyên mới cho doanh nghiệp tư nhân, trong đó có doanh nghiệp, hộ kinh doanh tại các làng nghề thủ công, tạo đà bứt phá nhờ khoa học công nghệ. Nghị quyết này không chỉ là định hướng chiến lược về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, mà còn là “cầu nối vàng” giữa các viện nghiên cứu, nhà khoa học với cộng đồng doanh nghiệp.
Ứng dụng công nghệ số phát triển làng nghề
09:18 | 30/05/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Xác định chuyển đổi số là xu thế tất yếu trong phát triển sản xuất, kinh doanh, các làng nghề trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đã chủ động ứng dụng, chuyển đổi dữ liệu và quy trình sản xuất từ thủ công sang số hóa, tự động hóa. Đồng thời, tích cực sử dụng mạng xã hội, xây dựng website, tham gia các sàn thương mại điện tử để đưa các sản phẩm làng nghề vươn dài ra thị trường
thế giới.
Làng nghề với bài toán “chuyển đổi xanh”
14:25 | 23/05/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Xây dựng mô hình “chuyển đổi xanh”, khuyến khích ứng dụng khoa học, công nghệ vào quá trình sản xuất, giảm phát thải chất độc hại đang được coi là hướng mở có tín hiệu khả quan, để giải “bài toán khó” ô nhiễm môi trường làng nghề vốn vẫn là mối lo chung của không ít địa phương từ nhiều năm nay. Dẫu vậy, việc triển khai các giải pháp này vẫn là điều không dễ...
Tin khác
Đề xuất một số giải pháp để phát triển du lịch làng nghề Việt Nam
09:15 | 13/05/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Du lịch làng nghề (DLLN) là một loại hình du lịch khá mới mẻ tại Việt Nam, nó mang lại một số lợi ích thiết thực như: giúp đa dạng hóa các loại hình du lịch; khôi phục, phát triển một số làng nghề có nguy cơ bị mai một, thất truyền; góp phần phát triển kinh tế cho các hộ gia đình trong làng nghề và gia đình xung quanh làng nghề; quảng bá văn hóa Việt Nam và văn hóa mỗi vùng miền. Tuy nhiên, khi phát triển DLLN cũng gặp không ít khó khăn, thách thức cần phải có giải pháp tháo gỡ. Trong bài viết này, tác giả đề xuất một số giải pháp giúp DLLN tiếp tục phát triển để mang lại nhiều lợi ích hơn nữa.
Hà Nội: Thành lập 2 cụm công nghiệp làng nghề vốn gần 370 tỷ đồng
09:40 | 09/05/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Thành phố Hà Nội quyết định thành lập 2 cụm công nghiệp làng nghề, vốn gần 370 tại huyện Thạch Thất và huyện Phú Xuyên...
Bảo tồn làng nghề truyền thống trước thách thức của thời đại
09:08 | 15/04/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Làng nghề truyền thống Việt Nam không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn đóng góp rất lớn vào bức tranh văn hóa của đất nước. Bảo vệ, phát triển các làng nghề truyền thống cần sự chung tay từ chương trình của Chính phủ, các chính sách hỗ trợ của địa phương cho đến sự nỗ lực thích ứng với thời cuộc của chính các làng nghề.
Những yếu tố sống còn của làng nghề
14:31 | 10/04/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Hệ thống sản xuất trong các làng nghề mang hình thái đặc trưng và bản sắc riêng biệt của nền kinh tế, văn hóa Việt Nam từ lâu đời. Làng nghề không chỉ là một khu vực sản xuất có những đóng góp quan trọng trong việc tạo ra thu nhập, việc làm cho người dân nông thôn mà còn chứa đựng trong đó những giá trị, nét đẹp văn hóa truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc.
Sức sống ở làng nghề Yên Bái
09:31 | 04/04/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Mang trong mình những giá trị văn hóa, phong tục, tập quán, đời sống sinh hoạt của người dân mỗi địa phương, mỗi vùng đất; thế nên không ít nghề truyền thống và các sản phẩm của làng nghề ở Yên Bái không những không bị mai một mà ngày càng khẳng định giá trị nhờ đổi mới sáng tạo, kết hợp du lịch, thương mại điện tử và xu hướng tiêu dùng xanh.
Đồng Tháp: Bảo tồn, phát triển các làng nghề truyền thống
11:34 | 02/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân
LNV - Tỉnh Đồng Tháp quan tâm bảo tồn và phát triển các nghề truyền thống, làng nghề truyền thống nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, truyền thống, phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu.
Phát triển kinh tế tư nhân – Đòn bẩy cho một việt nam thịnh vượng
10:03 | 21/03/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Tạp chí Làng Nghề Việt Nam trân trọng giới thiệu bài viết: “Phát triển kinh tế tư nhân – Đòn bẩy cho một việt nam thịnh vượng” của đồng chí Tô Lâm - Tổng Bí thư BCH T.W Đảng cộng sản Việt Nam.
Bảo tồn và phát triển không gian kiến trúc làng nghề truyền thống
09:45 | 13/03/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Trải qua hàng trăm năm lịch sử, các làng nghề không chỉ mang nhiều giá trị về mặt kinh tế mà còn là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc và mang đậm dấu ấn của kiến trúc truyền thống Việt Nam. Khai thác tiềm năng của làng nghề để thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch đang được coi là một trong những hướng đi triển vọng của đất nước. Tuy nhiên, làng nghề truyền thống trong thời kỳ đổi mới cũng đang đặt ra những thách thức đặc biệt là bảo tồn và phát triển về không gian kiến trúc.
Nâng cao năng lực marketing xuất khẩu sản phẩm thủ công mỹ nghệ làng nghề Việt nam
15:44 | 06/03/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam từ lâu đã được biết đến với những sản phẩm mang đậm bản sắc văn hóa, nghệ thuật truyền thống, thể hiện tài hoa của những nghệ nhân làng nghề. Tuy nhiên, khi bước vào thời đại hội nhập và toàn cầu hóa, để giữ vững được thị trường trong nước và cạnh tranh với các sản phẩm quốc tế, các doanh nghiệp và làng nghề phải tìm ra cách tiếp cận hiệu quả hơn thông qua chiến lược marketing xuất khẩu.
Bảo tồn, phát huy giá trị làng nghề truyền thống tích hợp văn hóa đa giá trị
11:40 | 01/03/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Phát triển kinh tế nông thôn không thể bỏ qua vai trò của các làng nghề, nhất là làng nghề truyền thống. Thực tế cho thấy, làng nghề đã và đang tạo nhiều việc làm, không chỉ cho người trong độ tuổi lao động mà còn cho cả người già, người khuyết tật, trẻ em, giúp tăng thu nhập và rút ngắn khoảng cách giàu nghèo tại nông thôn. Tuy nhiên, để bảo tồn và phát triển làng nghề, cần có những hướng đi bền vững.
Bao bì và thương hiệu sản phẩm làng nghề
21:08 | 20/02/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Vượt ra khỏi vai trò vỏ bọc bên ngoài, bao bì sản phẩm còn là câu chuyện thương hiệu và thông điệp mà nhà sản xuất muốn gửi gắm. Vì vậy, thiết kế bao bì không chỉ đòi hỏi sự sáng tạo, mà còn cần sự hiểu biết sâu sắc về sản phẩm, thị trường và khách hàng.
Giải bài toán bảo vệ môi trường làng nghề
19:28 | 13/02/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Dù đã đưa ra nhiều biện pháp, giải pháp, quy định đối với các cơ sở sản xuất tại làng nghề nhưng việc bảo vệ môi trường vẫn đang gây nhiều khó khăn cho các cấp chính quyền quản lý. Bên cạnh những mặt tích cực, sự phát triển hoạt động sản xuất tại làng nghề cũng đặt ra nhiều thách thức. Trong đó, việc gia tăng phát triển cả về số lượng làng nghề và loại ngành nghề đã khiến ô nhiễm môi trường cũng ngày càng cao, nhiều nơi vượt quá tầm kiểm soát của các cấp chính quyền quản lý.
Kết nối nhà thiết kế - doanh nghiệp Tăng giá trị hàng thủ công mỹ nghệ
15:29 | 21/01/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Với những giá trị của hàng thủ công mỹ nghệ (TCMN) trên mọi phương diện từ những giá trị của văn hóa dân tộc, mỹ thuật, sáng tạo, trí tuệ, tri thức và kinh tế… có thể thấy đây là một hàng hóa có nhiều giá trị lớn đối với cuộc sống con người và tiềm năng góp phần làm giàu mạnh đất nước.
Gian nan hành trình vươn tầm đặc sản OCOP 5 sao
14:44 | 14/01/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Nhân dịp Tết Ất Tỵ 2025, ông Đặng Khánh Duy, Tổng giám đốc điều hành (CEO) Công ty TNHH Tân Nhiên - Chủ thể đầu tiên của tỉnh Tây Ninh có sản phẩm đạt OCOP 5 sao đã có những chia sẻ với Tạp chí Làng nghề Việt Nam.
Kết nối nhà thiết kế - doanh nghiệp Tăng giá trị hàng thủ công mỹ nghệ
15:28 | 05/01/2025 Nghiên cứu trao đổi
LNV - Với những giá trị của hàng thủ công mỹ nghệ (TCMN) trên mọi phương diện từ những giá trị của văn hóa dân tộc, mỹ thuật, sáng tạo, trí tuệ, tri thức và kinh tế… có thể thấy đây là một hàng hóa có nhiều giá trị lớn đối với cuộc sống con người và tiềm năng góp phần làm giàu mạnh đất nước.
Mới nhất
Đọc nhiều
Những thông điệp nghĩa tình trên chiếu cói làng Vũ Hạ
15:04 Làng nghề, nghệ nhân
LNV - Làng nghề dệt chiếu cói tại thôn Vũ Hạ, xã Phụ Dực, tỉnh Hưng Yên (trước đây là xã An Vũ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) đã có tuổi đời hàng trăm năm. Những chiếc chiếu cói đỏ thắm nơi đây không chỉ phản ánh nếp sống văn hóa sinh hoạt truyền thống
Cà Mau có 2 sản phẩm muối đạt OCOP 5 sao cấp quốc gia
15:04 OCOP
OVN - Vừa qua, trong đợt đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP cấp quốc gia đợt 1 năm 2025, Hội đồng OCOP Trung ương đã công bố 47 sản phẩm mới đạt chuẩn OCOP 5 sao. Trong đó, tỉnh Cà Mau vinh dự có 2 sản phẩm đầu tiên được xếp hạng ở cấp quốc gia.
HTX năng động - động lực then chốt trong xây dựng nông thôn mới ở Tây Ninh
15:04 Nông thôn mới
LNV - Với tinh thần đổi mới, chủ động, các HTX ở Tây Ninh đang đóng vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới bền vững tại nhiều địa phương.
Phát triển OCOP: 3 thay đổi lớn
15:03 Tin tức
LNV - Sau 7 năm thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) không chỉ thúc đẩy kinh tế nông thôn mà còn bảo tồn văn hóa và trao quyền cho cộng đồng. Đây là minh chứng sống động cho sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trong hành trình phát triển nông nghiệp Việt Nam.
Chương trình mục tiêu quốc gia tạo chuyển biến mạnh trong giáo dục vùng cao
15:03 Nông thôn mới
LNV - GD&TĐ - Chương trình nông thôn mới không chỉ thay đổi diện mạo vùng quê mà còn nâng cao chất lượng học tập, mở ra nhiều cơ hội phát triển cho học sinh.
