Sơn Đồng mở rộng hợp tác quốc tế trong hành trình giữ gìn nghề truyền thống

Tại Sơn Đồng, đoàn công tác đã thành kính dâng hương tại Đền thờ Tổ nghề và Chùa Diên Phúc, di tích đền Thượng – những địa điểm linh thiêng gắn liền với lịch sử phát triển của làng nghề. Tiếp đó, đoàn đã tham quan các cơ sở sản xuất, khu trưng bày sản phẩm mỹ nghệ, chiêm ngưỡng những tác phẩm chạm khắc tinh xảo do các nghệ nhân tài hoa thực hiện.

Di tích đền Thượng là nơi thờ Tổ nghề của làng nghề Sơn Đồng. Di tích đã được Bộ Văn hóa – Thể thao xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1986.

Những hoạt động này không chỉ thể hiện sự trân trọng đối với giá trị truyền thống mà còn góp phần quảng bá tinh hoa nghề thủ công Việt Nam đến bạn bè quốc tế. Đây cũng là dịp để các nghệ nhân hai nước chia sẻ kinh nghiệm trong việc bảo tồn, phát huy nghề thủ công gắn với phát triển du lịch bền vững.

Phát biểu tại buổi làm việc, Chủ tịch UBND xã Sơn Đồng Phạm Gia Lộc bày tỏ niềm vinh dự khi được đón tiếp các ông, bà đại diện Hội đồng Thủ công Thế giới đến thăm và đánh giá làng nghề điêu khắc – thủ công mỹ nghệ Sơn Đồng.

Ông cho biết, làng nghề điêu khắc, thủ công mỹ nghệ Sơn Đồng hiện phân bố trên 11 thôn của xã. Từ xa xưa, Sơn Đồng vốn là vùng đất cổ với bề dày truyền thống lịch sử và văn hóa lâu đời. Trải qua thời gian với nhiều biến thiên của lịch sử và đời sống xã hội, nghề điêu khắc – thủ công mỹ nghệ nơi đây cũng từng trải qua những giai đoạn thăng trầm. Tuy nhiên, nhờ vào truyền thống văn hóa bền chặt, cùng tình yêu nghề, đôi bàn tay khéo léo và tâm huyết của các nghệ nhân, Sơn Đồng vẫn giữ vững danh tiếng với những sản phẩm tinh xảo, mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc Việt Nam.

Chủ tịch UBND xã nhấn mạnh: “Chúng tôi hy vọng chuyến thăm hôm nay sẽ để lại những ấn tượng tốt đẹp đối với quý vị. Đồng thời, mong rằng mỗi đại biểu sẽ trở thành sứ giả giúp giới thiệu hình ảnh quê hương Sơn Đồng và làng nghề điêu khắc – thủ công mỹ nghệ đến với bạn bè trong nước và quốc tế, để nhiều người hơn nữa biết đến vùng đất giàu truyền thống văn hóa của chúng tôi.”

Làng nghề Sơn Đồng vẫn đang không ngừng phát triển trong thời kỳ hội nhập. Bên cạnh việc giữ gìn những giá trị truyền thống, làng nghề đã có những bước đi mạnh mẽ trong việc ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ đáp ứng hơn nữa nhu cầu của khách hàng với nhiều mẫu mã sản phẩm.

Theo Nghệ nhân trẻ Nguyễn Viết Thịnh của làng nghề Sơn Đồng, đến nay gia đình anh đã có 5 đời gắn bó với nghề. Anh chia sẻ: “Chúng tôi sinh ra và lớn lên trong truyền thống mà cha ông để lại. Hôm nay, chúng tôi rất vinh dự được đón đoàn Thủ công mỹ nghệ Thế giới đến thăm cơ sở sản xuất của gia đình. Nối tiếp nghề của các cụ, hầu hết các hạng mục tu bổ, phục dựng tại nhiều di tích lịch sử – đặc biệt là các công trình ở Huế – đều có dấu ấn bàn tay của nghệ nhân Sơn Đồng. Chúng tôi mong rằng các thế hệ sau sẽ tiếp tục nối nghiệp cha ông, để nghề ngày càng phát triển và góp phần gìn giữ những giá trị lịch sử – văn hóa mà tổ tiên đã để lại.”

Với lịch sử hơn 1.000 năm, làng nghề Sơn Đồng được xem là cái nôi của nghệ thuật điêu khắc, tạc tượng, sơn son thếp vàng, bạc. Theo Ngọc phả đền Tổ, nghề này được Đức Thánh Đào Trực – một vị tướng tài thời vua Lê Đại Hành – sáng lập và truyền dạy cho dân làng. Từ đó, trải qua bao thế hệ, các nghệ nhân Sơn Đồng đã góp phần làm rạng danh tinh hoa thủ công Việt Nam với dấu ấn trên những công trình kiến trúc nổi tiếng như Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Khuê Văn Các, đền Ngọc Sơn…

Ngày nay, sản phẩm của làng nghề không chỉ xuất hiện tại các đình, chùa, nhà thờ trên cả nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế, phục vụ cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Nhờ đó, Hà Nội ngày càng khẳng định vị thế trên bản đồ thủ công mỹ nghệ thế giới, đồng thời tạo động lực để địa phương tiếp tục bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống và mở rộng hợp tác quốc tế.

Bà Nadia Meer – Phó Chủ tịch Hội đồng thủ công thế giới khu vực Châu Phi bày tỏ sự ấn tượng mạnh mẽ trước tay nghề tinh xảo của các nghệ nhân Sơn Đồng. Bà chia sẻ Việt Nam là một nơi đặc biệt với mình; “Tôi cảm thấy rất ấn tượng khi được nhìn thấy những sản phẩm thủ công được làm vô cùng tinh xảo bởi những nghệ nhân nơi đây. Tôi rất háo hức khi trở lại Việt Nam – một nơi vô cùng đặc biệt với tôi. Năm ngoái, chuyến thăm Bát Tràng, Vạn Phúc và một số làng nghề khác đã để lại cho tôi những trải nghiệm tuyệt vời. Vì vậy, tôi rất vui khi được trở lại và khám phá thêm những loại hình thủ công mới. Sơn Đồng thực sự cuốn hút dưới góc nhìn của một nhà thiết kế, nhất là khi ở đây có nhiều chất liệu độc đáo như gỗ, sơn mài, vàng lá và kỹ thuật dát vàng – tất cả đều mở ra vô vàn khả năng sáng tạo.

Theo bà Nadia Meer, sản phẩm thủ công Sơn Đồng có tiềm năng lớn để phát triển thành những thiết kế mang tính biểu tượng, thậm chí trở thành phụ kiện cá nhân phù hợp với thị hiếu giới trẻ. Tuy nhiên, để bắt kịp thị trường và thu hút khách du lịch quốc tế – vốn đang ngày càng đông – làng nghề cần đẩy mạnh đổi mới, chú trọng từ ý tưởng, công năng, đến bao bì, đảm bảo sản phẩm có thể dễ dàng được mang về nước và sử dụng trong đời sống hiện đại. Bà đánh giá cao những nỗ lực sáng tạo hiện nay.

“Tôi đánh giá cao những nỗ lực đổi mới tại đây, nhưng vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển. Đồng sáng tạo là hướng đi quan trọng, thay vì chỉ sản xuất rồi xuất khẩu sang những thị trường chưa hiểu rõ. Việc hợp tác giữa các nghệ nhân, nhà thiết kế trong và ngoài nước sẽ giúp các làng nghề phát triển bền vững hơn. Tổ chức của tôi luôn sẵn sàng đồng hành, và tôi tin nhiều nghệ nhân quốc tế cũng rất mong được hợp tác với các bạn.”

Còn ông ông Sundeep Kumar – Phó Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương cũng đánh giá cao làng nghề Sơn Đồng: “Tôi rất vui khi được tới thăm Sơn Đồng. Điều khiến tôi ấn tượng là có rất nhiều người tâm huyết với một nghề thủ công cổ xưa và vô cùng đẹp này. Để tạo ra các sản phẩm như vậy cần rất nhiều công sức và kỹ thuật. Tôi cũng rất mừng khi thấy tại đây đã có những nỗ lực đổi mới, đặc biệt là ứng dụng công nghệ. Tôi nghĩ rằng vẫn có thể làm nhiều hơn nữa, bởi nếu chúng ta hướng đến thị trường toàn cầu – ngoài cộng đồng người Việt sinh sống ở nước ngoài – thì phần lớn người tiêu dùng quốc tế không có không gian thờ tự hay phong cách bài trí phù hợp để trưng bày những sản phẩm như thế này.

Ông phân tích, Ở Sơn Đồng đã hình thành một kỹ năng rất lớn qua nhiều thế hệ. Nếu kết hợp kỹ năng đó với tư duy thiết kế hiện đại và nghiên cứu nhu cầu khách hàng thì sẽ mở ra rất nhiều cơ hội. Hiện các sản phẩm ở đây chủ yếu đáp ứng một nhu cầu chức năng: tạo không gian thờ tự tại gia hoặc đồ nội thất gắn với văn hoá tín ngưỡng. Nhưng không phải ai cũng có nhu cầu chức năng như vậy. Mỗi nhóm khách hàng lại có những nhu cầu và thị hiếu thẩm mỹ khác nhau.

Ông Sundeep Kumar khuyến khích nghệ nhân mạnh dạn sáng tạo, không nên quá lo lắng về chuyện “bán được hay không”. Những sản phẩm phù hợp với cuộc sống hiện đại sẽ tự tìm thấy thị trường. Ông đánh giá cao những bước đi đầu tiên tại Sơn Đồng và cho rằng nếu tiếp tục khuyến khích đổi mới, làng nghề sẽ có thêm cơ hội vươn ra quốc tế.

Năm 2024, hai làng nghề Bát Tràng và Vạn Phúc chính thức trở thành thành viên của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo trên thế giới, những đại diện đầu tiên của Việt Nam đạt được danh hiệu này. Tại Festival bảo tồn và phát triển Làng nghề Quốc tế 2025, Hội đồng Thủ công thế giới tiếp tục thẩm định hai làng nghề Sơn Đồng và Chuyên Mỹ, mở ra kỳ vọng Hà Nội sẽ có thêm làng nghề được vinh danh trên bản đồ sáng tạo toàn cầu.

Không chỉ gìn giữ truyền thống, làng nghề Sơn Đồng đang chủ động đổi mới sáng tạo để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường hiện đại. Các nghệ nhân kết hợp kỹ thuật chạm khắc truyền thống với tư duy thiết kế đương đại, tạo ra những sản phẩm vừa mang giá trị văn hóa vừa phù hợp với thị hiếu thẩm mỹ của khách hàng trong nước và quốc tế.

Việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất, cải tiến mẫu mã và nâng cao chất lượng sản phẩm giúp Sơn Đồng mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là phục vụ du khách và cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Nhiều sản phẩm hiện nay không chỉ còn gói gọn trong nhu cầu thờ tự mà đã trở thành đồ trang trí, phụ kiện và quà lưu niệm mang tính biểu tượng, dễ trưng bày trong không gian hiện đại.

Hội đồng Thủ công Thế giới cũng đánh giá cao những bước đi đổi mới này, nhấn mạnh rằng sáng tạo chính là chìa khóa giúp Sơn Đồng vươn ra thị trường quốc tế, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác với các nghệ nhân, nhà thiết kế từ nhiều quốc gia. Qua đó, làng nghề không chỉ khẳng định giá trị văn hóa Việt Nam mà còn tạo động lực phát triển bền vững, đưa Sơn Đồng trở thành điểm sáng trên bản đồ thủ công mỹ nghệ toàn cầu.

Với sự kết hợp tinh hoa truyền thống và sáng tạo hiện đại, Sơn Đồng không chỉ gìn giữ hồn cốt văn hóa Việt mà còn mở ra những cơ hội vươn ra thị trường quốc tế. Những bước đi đổi mới này giúp làng nghề nâng tầm giá trị sản phẩm, thu hút du khách và truyền cảm hứng cho thế hệ nghệ nhân trẻ, đưa Sơn Đồng trở thành điểm sáng của thủ công mỹ nghệ Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Bài: Thanh Hậu