Tính đến nay cả nước ta có 5411 làng nghề và làng có nghề với gần 11 triệu lao động. Để bảo tồn phát triển làng nghề, nhà nước đã ban hành nhiều chính sách quan trọng trong nhiều lĩnh vực đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực. Nhận rõ tầm quan trọng của việc đào tạo nguồn nhân lực đối với sự nghiệp bảo tồn và phát triển làng nghề nên ngay từ những năm đầu mới thành lập, Hiệp hội Làng nghề Việt nam đã đưa nhiệm vụ đào tạo là một nhiệm vụ quan trọng trong kế hoạch hoạt động hàng năm của Hiệp hội.

Hiệp hội Làng nghề Việt Nam luôn chú trọng đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp làng nghề Việt Nam đều là doanh nghiệp vừa và nhỏ, phần đông là doanh nghiệp nhỏ hoặc rất nhỏ, đó là những hộ sản xuất gia đình. Hầu hết chủ các doanh nghiệp và cán bộ quản lý doanh nghiệp nhỏ hoặc siêu nhỏ này đều chưa được qua trường lớp đào tạo, chưa được trang bị những kiến thức về quản lý doanh nghiệp mà thường là chỉ tự tìm hiểu qua sách báo hoặc qua kinh nghiệm thực tế. Chính vì vậy việc điều hành sản xuất của những chủ doanh nghiệp và cán bộ quản lý doanh nghiệp này còn nhiều hạn chế, doanh nghiệp khó phát triển bền vững. Hơn một năm sau ngày thành lập, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đã đề xuất xin chỉ tiêu đào tạo các lớp Khởi sự doanh nghiệp, Quản trị doanh nghiệp nằm trong Chương trình Bồi dưỡng nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Từ năm 2007 liên tục đến năm 2015 Bộ Kế hoạch và Đầu tư phân bổ chỉ tiêu cho Hiệp hội Làng nghề Việt Nam tổ chức đào tạo 165 lớp Khởi sự doanh nghiệp, Quản trị doanh nghiệp cho 7.533 chủ doanh nghiệp và cán bộ quản lý doanh nghiệp làng nghề ở nhiều địa phương. Tuy chỉ được học những lớp bồi dưỡng kiến thức kinh tế ngắn ngày nhưng nhiều chủ doanh nghiệp và cán bộ quản lý doanh nghiệp làng nghề đã được mở mang kiến thức về khởi sự doanh nghiệp, quản lý sản xuất, quản lý tài chính, quản lý lao động, quản lý kỹ thuật… áp dụng hiệu quả trong thực tế sản xuất tại các làng nghề.

NGƯT Trịnh Quốc Đạt

Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cũng phối hợp với VCCI tổ chức một số lớp học chuyên đề như Thương mại điện tử, Maketing… bổ sung những kiến thức cần thiết cho chủ doanh nghiệp làng nghề và cán bộ quản lý doanh nghiệp làng nghề thích ứng với kinh tế thị trường trong thời kỳ hội nhập.

Song song với việc đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại các làng nghề, Hiệp hội làng nghề Việt Nam đặc biệt coi trọng việc đào tạo bổ sung nguồn nhân lực lao động kỹ thuật cho các làng nghề, đặc biệt là thợ kỹ thuật bậc cao.

Thực hiện Quyết định 1956/QĐ – TTg của Thủ tướng Chính phủ về đào tạo nghề cho lao động nông thôn ( 2010 – 2020 ), ngay từ năm 2010 Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đã lập Đề án Đào tạo nghề cho lao động nông thôn và đã được Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Tổng cục Dạy nghề giao cho Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đào tạo thí điểm 3 mô hình dạy nghề truyền thống gồm 113 lớp với 2600 học viên học 26 nghề ngắn hạn trên địa bàn 10 tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương. Ba mô hình dạy nghề thí điểm gồm:

- Mô hình 1: Đào tạo lao động để xây dựng làng nghề mới ( Cấy nghề ):

Tổ chức đào tạo cấy nghề tại địa phương mà người lao động không có ruộng đất hoặc thiếu ruộng đất làm nông nghiệp, người lao động chưa có nghề phụ, có nguyện vọng học nghề để sinh sống hoặc những địa phương trước đây có nghề nhưng do đình đốn sản xuất nên mất nghề cần khôi phục nghề cũ.

- Mô hình 2: Đào tạo lao động để xây dựng làng nghề mới gắn với vùng nguyên liệu:

Đào tạo theo mô hình này tại địa phương mà người lao động không có ruộng đất hoặc thiếu ruộng đất làm nông nghiệp, người lao động chưa có nghề phụ, có nguyện vọng học nghề để sinh sống, phù hợp với qui hoạch ngành nghề của chính quyền địa phương, địa phương đó phải có đất trồng các loại nguyên liệu lâm nghiệp, nông nghiệp để tạo nguồn nguyên liệu sản xuất nghề truyền thống.

- Mô hình 3: Đào tạo bổ sung nguồn nhân lực để phát triển làng nghề:

Tổ chức đào tạo nghề truyền thống ngay tại các làng nghề hoặc các địa phương gần các làng nghề để bổ sung nguồn nhân lực kỹ thuật cho các làng nghề.

Để thực hiện đào tạo thí điểm 3 mô hình dạy nghề truyền thống, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đã chỉ đạo các Trung tâm và các doanh nghiệp Hội viên tổ chức đào tạo các lớp thí điểm trong thời gian hơn một năm. Tại Hội nghị Tổng kết 3 mô hình dạy nghề truyền thống cuối tháng 12 năm 2011, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Tổng cục Dạy nghề đã đánh giá các mô hình bước đầu thành công và cho nhân rộng mô hình dạy nghề truyền thống xuống các địa phương trong cả nước.

Từ đó đến nay một số trung tâm và doanh nghiệp Hội viên Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cùng với các địa phương đã đào tạo bổ sung hàng trăm nghìn lao động kỹ thuật nghề truyền thống góp phần đẩy mạnh sản xuất tại các làng nghề trong cả nước.

Nhằm nâng cao kỹ năng nghề, bồi dưỡng kiến thức thẩm mỹ và kỹ năng thiết kế mẫu mã sản phẩm Thủ công Mỹ nghệ truyền thống, vận dụng chương trình Khuyến công của Bộ Công Thương, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đã tổ chức 6 lớp nâng cao kỹ năng nghề, kiến thức thẩm mỹ và kỹ năng thiết kế mẫu mã sản phẩm cho thợ bậc cao thuộc hai nhóm nghề Chạm khắc gỗ và Mây Tre đan tại làng nghề Gỗ Mỹ nghệ La Xuyên và làng nghề Mây Tre đan Phú Vinh. Những lớp học này đã đáp ứng một phần nhu cầu cấp bách của các làng nghề đang thiếu hụt thợ bậc cao, thiếu hụt các nhà thiết kế mẫu mã sản phẩm Thủ công Mỹ nghệ.

Kết quả 15 năm thực hiện nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực lao động làng nghề của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam đã đáp ứng một phần nhu cầu trong sản xuất của các doanh nghiệp làng nghề, thúc đẩy sản xuất và tạo nhiều việc làm cho người lao động làng nghề, tuy nhiên còn những mặt hạn chế cần phải khắc phục trong thời gian tới như chưa kết nối được chắt chẽ với các Bộ, các ngành để có nhiều chỉ tiêu đào tạo đáp ứng nhu cầu cần bổ sung nguồn nhân lực kỹ thuật rất lớn của các làng nghề cũng như nhu cầu đào tạo đối với chủ doanh nghiệp, cán bộ quản lý doanh nghiệp làng nghề. Cần gắn kết công tác đào tạo nguồn nhân lực lao động làng nghề với chương trình xây dựng nông thôn mới, kết nối chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công Thương, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp, tổ chức các lớp đào tạo nghề đúng qui chế và hiệu quả cao. Các lớp Khởi sự doanh nghiệp, Quản trị doanh nghiệp giảng dạy cho các đối tượng là chủ doanh nghiệp và cán bộ quản lý doanh nghiệp làng nghề đều dùng giáo trình chung, chưa có giáo trình soạn riêng cho cán bộ quản lý hay chủ doanh nghiệp làng nghề phù hợp, để dễ áp dụng trong thực tế sản xuất, bởi vì họ phần lớn đều có mặt bằng hiểu biết về kinh tế còn thấp. Cần có giải pháp cụ thể để xây dựng được những giáo trình Khởi sự doanh nghiệp, Quản trị doanh nhiệp phù hợp để giảng dạy trong các làng nghề.

Đào tạo nguồn nhân lực cho các làng nghề là công việc rất quan trọng, rất cần được chính quyền và xã hội quan tâm, nhưng bản thân các doanh nghiệp làng nghề cũng phải chủ động đầu tư cùng với sự hỗ trợ của nhà nước. Hiệp hội làng nghề Việt Nam luôn đồng hành cùng các làng nghề thực hiện nhiệm vụ đào tạo trong sự nghiệp bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam.

NGƯT Trịnh Quốc Đạt
Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam