Trăn trở chuyện giữ nghề - Làng guốc mộc Yên Xá
Tuy nhiên, hiện nay nghề làm guốc mộc nổi tiếng một thời từng làm nên tên tuổi của làng Yên Xá nay có nguy cơ bị mai một khi người tiêu dùng không còn mặn mà với guốc, trong khi xã vẫn trăn trở khi chưa có một phương án khả thi nào để bảo tồn nghề truyền thống của làng.
Từ xưa làng Yên Xá vốn nổi tiếng với các nghề truyền thống như nghề tơ sợi, nghề dệt, nhưng nghề làm guốc mộc với các sản phẩm bền đẹp, mẫu mã phong phú đã giúp làng khẳng định được tên tuổi của mình. Nhưng đó là câu chuyện của nhiều năm về trước. Đến Yên Xá bây giờ, nhiều người không khỏi ngạc nhiên khi dấu tích của một làng nghề làm guốc mộc nổi tiếng đã không còn. Nếu như trước đây, dân làng, từ già đến trẻ, từ phụ nữ đến đàn ông đều tham gia vào các công đoạn sản xuất guốc mà không có đủ hàng để bán. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các loại giày dép thời trang khiến người tiêu dùng gần như quay lưng với nghề làm guốc và số hộ làm guốc giảm nhanh chóng. Dù rất yêu nghề, nhưng do không thể sống được bằng nghề nên số hộ làm guốc giờ chỉ còn đếm trên đầu ngón tay.
![]() |
Phôi đôi guốc mộc lớn kỷ lục Việt Nam đdài 2,4 m, rộng 0,7 m, cao 1, 2 m, nặng 300 kg |
Chia sẻ với chúng tôi. Ông Đỗ Văn Long, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Triều nói với giọng tiếc nuối: "Khi các loại giày dép thời trang vô cùng phong phú, đẹp mắt tràn ngập thị trường thì cũng là lúc guốc mộc Yên Xá không còn được ưa chuộng nữa. Số hộ làm guốc giảm nhanh chóng. Nếu như cách đây 20 năm, cả thôn Yên Xá có hàng trăm hộ làm guốc thì nay chỉ còn lại 2 -3 hộ giữ nghề".
Theo sự chỉ dẫn của ông Long, khó khăn lắm chúng tôi mới gặp được một hộ còn làm guốc ở thôn. Đó là gia đình ông Trương Công Đức, xóm Hoa Xá. Ông Đức cho hay, năm 2007, ông cùng một nhóm nghệ nhân ở làng nghề đã tham gia làm thành công đôi guốc lớn kỷ lục Việt Nam để trưng bày tại triển lãm Vân Hồ (Hà Nội). Đôi guốc thuần mộc dài tới 2,4 m, rộng 0,7 m, cao 1, 2 m, nặng khoảng 300 kg. Để làm được đôi guốc này các nghệ nhân đã phải dày công lặn lội khắp miền núi phía Bắc ròng rã mấy tháng trời để tìm được cây gỗ đủ tiêu chuẩn. Riêng thời gian phá phôi cũng mất 10 ngày. Phần thân guốc rất kỳ công, công đoạn sơn đã ngốn mất hơn 1 tháng. Phần quai guốc được được các nghệ nhân thực hiện trong vòng 20 ngày. Hoa văn trang trí theo văn hoá phương Đông là biểu tượng của trời đất, vũ trụ, mặt trời. Trong vòng tròn là hoa văn cổ với ý nghĩa: bách sự như ý, vạn vật sinh sôi nảy nở, đơm hoa kết trái từ một cội rễ. Hai bên là một loại cỏ trang trí phổ biến trong kiến trúc cổ: chỉ nở hoa một lần và khi ấy chủ nhà có hỷ sự long môn. Hai cây tre cũng theo mẫu cổ là biểu tượng của tinh thần Việt, văn hoá Việt. Phía hai bên ở trên là hoa bảo tiên, một loại hoa văn cách điệu không có thực, nhưng thể hiện văn hoá tín ngưỡng Phật giáo, hoa của đất trời và là một trong những mẫu hoa văn phổ biến trong trang trí đình chùa, cung điện. Cách bài trí theo kiểu cân đối thể hiện quan điểm truyền thống có âm, có dương. Đôi guốc được đóng bằng 16 chiếc đinh làm bằng đồng nguyên chất, mỗi chiếc nặng tới 1 kg. Trong 1,5 tháng miệt mài lao động, những nghệ nhân làng Yên Xá đã tạo nên đôi guốc mộc lớn nhất Việt Nam từ trước đến nay. Đây là niềm tự hào của ông và bao người dân làng Yên Xá.
![]() |
Ông Trương Công Đức - Một trong số ít người giữ nghề guốc mộc truyền thống làng Yên Xá |
Ông Đức kế thừa nghề này từ tổ tiên để lại, đến nay cũng đã được ba thế hệ. Nghề làm guốc mộc thấm vào máu, ông tâm sự: chừng nào còn làm được thì tôi sẽ vẫn cố để giữ nghề. Để làm ra đôi guốc phải mất rất nhiều công đoạn. Từ cây gỗ phải cưa khúc, bổ khổ sau đó cho vào máy xẻ, tiếp đến là công đoạn mài thô, sau khi mài thô sẽ định hình được hình dạng của chiếc guốc. Tiếp đến là công đoạn mài bóng, mài nhẵn và phun sơn. Công đoạn cuối cùng là đóng đế và quai, thế là chiếc guốc đã có thể đưa ra ngoài thị trường. "Tuy nghề làm guốc vất vả là thế nhưng đổi lại thu nhập lại không đáng kể, gia đình nào tâm huyết cũng đành bỏ nghề" - Ông Trương Công Đức bộc bạch. Với một thợ lành nghề như ông Đức có thể ngày làm ra 30 đôi guốc, đem về thu nhập hơn 200 triệu đồng/năm. "Làm guốc quan trọng là phải khéo tay và có con mắt nghệ thuật tinh tế mới làm được. Làm lần lượt từng công đoạn, công đoạn nào cũng quan trọng, chỉ cần sai sót một chút là hỏng luôn đôi guốc".
Guốc mộc có rất nhiều loại khác nhau, nhưng chia ra thành 2 loại chính: Guốc thời trang và guốc thô. Trong đó, guốc thời trang là mặt hàng được đặt nhiều hơn và phần lớn là xuất khẩu, còn guốc thô được mua với số lượng ít để bán lẻ ở các chợ và cho các lớp võ cổ truyền cũng như các vở nhạc kịch. Giá cả hai loại guốc này phụ thuộc vào độ tinh tế trong khâu chế tác từng loại guốc. Thông thường, một đôi guốc thời trang nhập với giá 95.000 đồng/đôi, còn giá một đôi guốc mộc hoàn thiện giá 160.000 đồng/đôi. "Bây giờ người ta đi guốc nhựa, guốc xốp nhiều, làm guốc mộc thì không đủ trang trải cho cuộc sống. Chi phí để mua gỗ xoan, đinh, quai và tiền điện máy làm guốc đã lên đến 130.000 đồng/đôi. Lời lãi chẳng được bao nhiêu nên mọi người đều phải chuyển sang làm nghề khác".
![]() |
Công đoạn tạo hình guốc |
Trả lời câu hỏi của chúng tôi về chính sách khôi phục và định hướng phát triển làng nghề, Ông Đỗ Văn Long, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Triều cho biết: Dù rất mong muốn giữ gìn và phát huy làng nghề nhưng trong thời buổi kinh tế hiện nay là rất khó khăn. Bởi hàng guốc rất cần mẫu mã đẹp và thời trang. Do vậy, người dân không còn mấy thiết tha với việc làm guốc vì lợi nhuận mang lại thấp, và không còn mấy ai đặt guốc, đi guốc. Kinh tế chủ yếu của Yên Xá dựa vào việc cho thuê nhà trọ và buôn bán.
Dẫu biết sự thất thế của guốc mộc trước những mẫu mã giày, dép thời trang hiện đại là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, để đôi guốc mộc Yên Xá không chỉ tồn tại trong ký ức của người dân, chính quyền địa phương hiện nay rất quan tâm và mong muốn khôi phục và phát triển nghề này tại địa phương. Lãnh đạo xã đã cho tuyên truyền, hướng dẫn mở các lớp đào tạo nghề cho lớp trẻ và kết nối với các nhà thiết kế trong và ngoài nước tạo ra những mẫu mã mới, đáp ứng được thị hiếu của người tiêu dùng. Ngoài ra, việc kết hợp với các doanh nghiệp lữ hành đưa khách du lịch tham quan trải nghiệm làng nghề, vừa góp phần bảo tồn nghề truyền thống vừa tạo thêm thu nhập cho người dân. Đây là điều các ban ngành của xã ong muốn phát triển trong thời gian tới.
Tin liên quan
Tin mới hơn

Trải nghiệm làm hủ tiếu đa sắc màu ở Chợ nổi Cái Răng
10:21 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển kinh tế làng nghề tạo đòn bẩy xây dựng nông thôn mới
10:15 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

15 cá nhân ở xã Bát Tràng được đề nghị xét tặng danh hiệu nghệ nhân Hà Nội
10:10 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ký ức Trung thu cổ "hồi sinh" bằng nghệ thuật giấy dó
09:35 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê và nâng tầm kinh tế ở xã Bình Minh
09:00 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề chế biến cá khô Gia Thuận: Giữ hồn truyền thống, mở hướng phát triển bền vững
14:24 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Giữ hồn núi rừng qua đôi tay già làng Cơ Tu
09:53 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giọt mắm Nam Ô và câu chuyện từ làng biển trăm năm tuổi
08:00 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khát vọng phát triển từ làng nghề truyền thống đến trung tâm công nghiệp
15:07 | 08/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn làng nghề bánh đa nem trăm năm tuổi ở Thổ Hà
10:00 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Sức sống mới cho thủ công mỹ nghệ Thủ đô từ thị trường nội địa
08:50 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

An Giang: Nơi tiếng búa vang vọng cả đời người
11:18 | 03/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bánh gio - món ăn truyền thống của người Tày
10:21 | 03/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nâng tầm đặc sản quê hương
10:00 | 29/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lưu giữ giá trị văn hóa làng nghề mộc Chợ Thủ
09:16 | 29/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Giọt Ngọc gốm Chu Đậu – Quà tặng đặc biệt của Hà Nội dịp Quốc khánh 2/9
14:47 | 28/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng Từ Vân tất bật may, thêu cờ Tổ quốc
15:36 | 27/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nét đẹp làng nghề truyền thống ở Quảng Bình
15:35 | 27/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bắc Ninh: Về Đồng Cống nghe đất chuyển mình
11:18 | 26/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nỗi lo ở làng nghề gỗ truyền thống Đồng Kỵ
11:18 | 26/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ, phát triển làng nghề truyền thống: Tiềm năng nhưng đầy thách thức
11:17 | 26/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Tam Đảo (Phú Thọ): Phát triển sản phẩm OCOP gắn với nông nghiệp công nghệ cao và du lịch trải nghiệm
10:32 OCOP

OCOP Hà Nội góp phần thúc đẩy sản xuất - tiêu dùng xanh, bền vững
10:27 OCOP

Trải nghiệm làm hủ tiếu đa sắc màu ở Chợ nổi Cái Răng
10:21 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển kinh tế làng nghề tạo đòn bẩy xây dựng nông thôn mới
10:15 Làng nghề, nghệ nhân

Du lịch cộng đồng “làn gió” mới cho du lịch Thủ đô hút khách
10:12 Du lịch làng nghề