Sản vật quý của Thanh Châu
Làng nghề yến sào được hình thành từ thế kỷ thứ 16 dưới thời chúa Nguyễn. Làng Thanh Châu ra đời khá sớm, vào cuối thể kỷ thứ 15. Thanh Châu, vào thời Lê Quý Đôn viết Phủ biên tạp lục, là xã thuộc huyện Hà Đông, phủ Thăng Hoa; vào thời Nguyễn, là xã thuộc tổng Thanh Châu, huyện Hòa Vang, phủ Điện Bàn. Sách Đại Nam nhất thống chí có ghi: “Yến sào: sản ở đảo Đại Chiêm (Cù Lao Chàm), có yến hộ để đi lấy, đồng niên phải nộp 80 lạng”.
Hiện trong số văn bia đất Quảng có 4 văn bia có đề cập nghề yến sào: Trùng tu thần từ bi (N0 19349) lập năm Thiệu Trị thứ 6 (1846), Thần từ bi ký (N0 19348) lập năm Tự Đức thứ 7 (1854), Vô đề (N0 19350) lập năm Tự Đức thứ 7 (1854). Các văn bia này đều do do Viện Viễn Đông bác cổ (E.F.E.O) sưu tầm, đặt tên. Riêng văn bia Thanh Châu Yến hộ miếu bi (do tác giả sưu tầm, đặt tên) lập năm Tự Đức thứ 1 (1848).
Khai thác yến sào ở Cù Lao Chàm.
Nội dung của Thanh Châu Yến hộ miếu bi như sau: “Nhặt vật quý đất Nam châu, (để) dâng (làm) món ngon cửa Bắc khuyết (cung vua). Vua ban thưởng công lao, mà tước phong vinh hiển, người người ngưỡng vọng; (vua khen tặng) ơn đức, mà miếu linh được xây dựng, ngọc cốt kính giấu nơi vượng địa, sinh khí như giữ tồn núi yến mãi mãi vững bền ở trời Nam, công lớn lâu dài. (…). Các hộ làm nghề yến sào của xã Thanh Châu đồng bái. Hồ Văn Hòa giữ chức Phó Quản cơ gia nhị cấp, (người) tầm thường gia nhất cấp, vẫn Lãnh quản Yến hộ đồng bái”.
Nội dung văn bia này cho biết ông Hồ Văn Hòa cùng những hộ khai thác yến sào đã đứng ra trùng tu lại miếu thờ Tổ nghề yến. Như vậy từ trước 1848, nghề khai thác yến sào ở Quảng Nam đã phát triển và lập được miếu thờ Tổ nghề. Đây là tư liệu bổ sung cho các bộ thư tịch như Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn, Đại Nam nhất thống chí của Quốc sử quán triều Nguyễn, Xứ Đàng Trong năm 1621 của Borri… Sách Đại Nam nhất thống chí có chép, về phía tây Cù Lao Chàm chừng 3 dặm, có hòn Lồi, về phía nam chừng 7 dặm có hòn Tai, về phía bắc chừng 10 dặm có hòn La, về phía tây bắc chừng 17 dặm có hòn Khô lớn, hòn Khô nhỏ, hòn Dài, hòn Mậu. Phía nam hòn Tai có hang đá, chim yến tụ tập, tục gọi hòn Yến, chim yến thường ở hai bên động nhả nước dãi để làm tổ, yến hộ lấy nộp.
Tiền nhân nghề yến “trú sào” trong đá
Ba văn bia Thần từ bi ký (N0 19348) lập năm Tự Đức thứ 7, Trùng tu thần từ bi (N0 19349) lập năm Thiệu Trị thứ 6, Vô đề (N0 19350) lập năm Tự Đức thứ 7 cung cấp nguồn sử liệu về những thông tin cá nhân có liên quan đến nghề yến sào, thông qua việc công đức xây dựng, trùng tu miếu thờ thần của họ. Bia Thần từ bi ký có ghi các tên: Cáo thụ Tín Nghĩa Đô úy Phó thân quân hiệu Phó quản cơ gia tam cấp nhưng lãnh Quản yến hộ Quảng Nam, Bình Định, Khánh Hòa cai tam hộ Hồ Văn Hòa; Quảng Nam Yến hộ Hộ trưởng Hồ Văn Học; Bình Định Yến hộ Hộ trưởng Hồ Văn Trùy; Yến hộ Thư lại Phạm Văn Vũ...
Bia Trùng tu thần từ bi có ghi họ tên chức danh: Thanh Châu xã Phó quản cơ nhưng lãnh Yến hộ Hồ Văn Hòa lập bia. Bia Vô đề ghi tên Thanh Châu Đông Giáp Yến hộ Thư lại Nguyễn Văn Tố lập bia để phụng cúng. Nội dung những văn bia trên cho thấy việc khai thác yến sào từ vùng đất Quảng Nam cho đến Khánh Hòa ngày nay đều do người (tỉnh) Quảng Nam quản lý.
Những tiền nhân nghề yến sào Hồ Văn Hòa, Hồ Văn Học, Hồ Văn Trùy, Phạm Văn Vũ, Nguyễn Văn Tố… đã làm “sào” trên bia đá để “yên trú” dễ đến gần 200 năm nay và sẽ còn tiếp tục ngàn đời sau.
Bài và ảnh: Nguyễn Hoàng Thân
Tin liên quan
Tin mới hơn

Thanh Hóa thúc đẩy bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
09:10 | 18/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hơn 300 năm giữ lửa truyền thống ở làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn
08:03 | 17/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng gốm Bát Tràng kết nối di sản và hội nhập quốc tế
09:22 | 16/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Nguyễn Hữu Kiêm - Người giữ hồn diều sáo làng Bá
09:22 | 16/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Những đôi tay giữ lửa ở làng gốm đỏ bên bờ sông Cửu Long
11:02 | 15/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ nghề truyền thống tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn
08:00 | 13/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Gốm Việt Nam: Nhu cầu thị trường nội địa và những cơ hội phát triển đột phá
09:49 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng hoa Vạn Thành không ngừng đổi mới và hội nhâp
09:43 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đắk Lắk: Phát triển thương hiệu muối Tuyết Diêm
09:41 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nuôi ong dưới tán rừng ngập mặn
09:40 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Trải nghiệm làm hủ tiếu đa sắc màu ở Chợ nổi Cái Răng
10:21 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển kinh tế làng nghề tạo đòn bẩy xây dựng nông thôn mới
10:15 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

15 cá nhân ở xã Bát Tràng được đề nghị xét tặng danh hiệu nghệ nhân Hà Nội
10:10 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ký ức Trung thu cổ "hồi sinh" bằng nghệ thuật giấy dó
09:35 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê và nâng tầm kinh tế ở xã Bình Minh
09:00 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề chế biến cá khô Gia Thuận: Giữ hồn truyền thống, mở hướng phát triển bền vững
14:24 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn núi rừng qua đôi tay già làng Cơ Tu
09:53 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giọt mắm Nam Ô và câu chuyện từ làng biển trăm năm tuổi
08:00 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khát vọng phát triển từ làng nghề truyền thống đến trung tâm công nghiệp
15:07 | 08/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn làng nghề bánh đa nem trăm năm tuổi ở Thổ Hà
10:00 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Sức sống mới cho thủ công mỹ nghệ Thủ đô từ thị trường nội địa
08:50 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Kiểm tra chặt chẽ để đảm bảo an toàn thực phẩm Tết Trung thu 2025
09:11 Sức khỏe - Đời sống

Thanh Hóa thúc đẩy bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
09:10 Làng nghề, nghệ nhân

Sắp diễn ra Tuần Văn hóa – Du lịch Lai Châu năm 2025
09:10 Tin tức

Phát huy tiềm năng trong xây dựng nông thôn mới ở một số tỉnh Tây Bắc
09:09 Tin tức

Vĩnh Long: Khởi nghiệp tuổi xế chiều, người đàn ông U80 thành công với sản phẩm OCOP
13:38 OCOP