Nghệ nhân Nguyễn Văn Quyền – Cả một đời gắn bó với diều sáo
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Quyền – một trong những nghệ nhân giữ nghề làm diều sáo truyền thống tại Hà Nội
Diều sáo là một trò chơi quen thuộc với người dân ở vùng quê các tỉnh Bắc Bộ. Vào mỗi buổi chiều, ở các cánh đồng tại nhiều khu vực ngoại thành Hà Nội, không khó để bắt gặp những cách diều lớn nhỏ bay lơ lửng trên không trung kèm theo những âm thanh vui tai. Điều đặc biệt của diều sáo chính là những tiếng sáo diều trầm bổng từ trên cao vọng nghe rất vui tai và khiến mọi người thích thú.
Tại xã Cao Viên (huyện Thanh Oai, Hà Nội), từ lâu người dân nơi đây đã gắn bó với hình ảnh con diều, tiếng sáo vi vu. Ở đây, diều sáo trở thành trò chơi thu hút đông đảo người tham gia từ trẻ nhỏ, thanh thiếu niên và cả những người lớn tuổi. Có cả những câu lạc bộ, hội nhóm dành riêng cho những người đam mê diều sáo mua bán, học hỏi, trao đổi về trò chơi diều sáo.
Ông Nguyễn Văn Quyền năm nay đã bước vào cái tuổi xưa nay hiếm nhưng vẫn luôn dành cho diều sáo những tình cảm đặc biệt. Ông đã là đời thứ 4 ở Cao Viên (Thanh Oai, Hà Nội) đam mê sáo diều. Vì vậy, ông dành cả một cuộc đời chứng kiến sự thay đổi của trò chơi diều sáo, học và làm diều sáo thủ công truyền thống. Ngay từ nhỏ, ông đã cùng bao đứa trẻ trong làng được nhìn cánh diều, nghe tiếng sáo diều, nó trở thành thú vui sau nhưng ngày lao động mệt mỏi và cùng dần gắn bó mật thiết với con người của ông.
Diều sáo là trò chơi dân gian có ý nghĩa thể hiện nét văn hóa truyền thống của người Việt
Tuy nhiên, cuộc sống ngày càng phát triển cũng kéo théo sự xuất hiện của nhiều trò chơi mới hiện đại. Diều sáo cũng được sản xuất công nghiệp và đại trà hơn trước. Có những giai đoạn diều sáo đã có sự suy giảm mạnh và đứng trước nguy cơ biến mất. Nhưng điều may mắn là đối với những người tâm huyết như ông Nguyền Văn Quyền, diều sáo vẫn là nét đẹp văn hóa dân gian không thể thay thế. Có lần ông được mời lên Bảo tàng Dân tộc học tham gia chương trình bảo tồn di sản trò chơi dân gian, được tiếp xúc với các nhà khoa học, ông Quyền mới biết đằng sau thú chơi ấy là những câu chuyện văn hóa, là giá trị di sản. Từ đó, mong muốn giữ gìn và phát triển diều sáo của những người yêu sáo diều ngày càng mạnh mẽ hơn.
Một bộ sáo diều được ông Nguyễn Văn Quyền chế tạo
Ông quay về cùng vận động mọi người trong thôn, cũng như một số địa phương trên địa bàn huyện Thanh Oai có thú chơi diều sáo thành lập Câu lạc bộ Diều sáo Thanh Oai. Diều sáo không chỉ dừng lại là thú chơi đồng quê nữa mà còn được tham gia biểu diễn, giới thiệu, giao lưu ở nhiều địa phương. Năm 2019, ông Nguyễn Văn Quyền vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực diều sáo. Đây là nguồn động viên để ông tiếp tục nuôi dưỡng đam mê diều sáo nhằm gìn giữ, phát huy nét văn hóa đẹp của quê hương.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Quyền hướng dẫn làm diều sáo
Cách đưa những “bản hòa nhạc” lên không trung
Việc chế tạo một con diều sáo đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu của người làm từ khâu chọn nguyên liệu, tạo hình đến việc làm sáo. Ngay cả việc làm thế nào để cánh diều bay cao, để có thể đón gió tạo ra âm thanh vi vút cũng cần sự khéo léo của người chơi.
Ngày trước, diều được dán bằng giấy bản, khung diều làm bằng tre. Tre thì có sẵn, chỉ việc lựa cành dẻo, vót rồi đem phơi nắng. Lúc phơi, phải lưu ý đến độ giòn, độ dẻo để khi uốn thành khung, tre không bị gãy. Sau khi uốn khung xong, các ông dán giấy, gắn đuôi, gắn sáo cho diều. Đuôi diều thì chỉ việc cắt dài giấy ra rồi dùng keo kết lại với nhau. Tuỳ theo kích cỡ của diều, các ông có thể nối đuôi dài hay ngắn.
Cánh diều truyền thống ở xã Ðàn Viên có hai loại: Diều dáng lá đa (tròn) chứa được nhiều gió hơn nhưng lên trời hình tròn nên không đẹp; Diều dáng quéo (dài) có hình thù đẹp hơn nên được ưu chuông. Mùa thả diều sẽ kéo dài từ đầu tháng tư đến cuối mùa thu. Tuy nhiên, để diều chơi được cả mùa đông, phục vụ lễ hội, chơi xuân, những người làm diều trong thôn đã cải tiến bộ xương khung ăn ít gió và dán trùng hơn để chứa được nhiều gió.
Diều sáo có tiềm năng có thể trở thành trò chơi thu hút khách du lịch
Về cách làm sáo, ông Nguyễn Văn Quyền chia sẻ: Ngày trước, sáo sẽ phải chọn từ ống tre già, khô và nhẹ, giữa thân phải khoét lỗ. Hai đầu ống tre được gắn hai miếng gỗ, cũng được đục lỗ thành miệng sáo. Miệng sáo bằng loại gỗ mềm, dai như gỗ mít và cũng được khoét lỗ. Kích thước, độ nghiêng của lỗ trên miệng sáo quyết định độ trầm bổng của mỗi chiếc sáo. Người làm sáo có thể làm sáo với hai, ba, năm, bảy ống kết thành bè rồi gắn vào diều. Mỗi chiếc lại có độ trầm, bổng khác nhau để khi đón gió, chúng tạo thành bản nhạc.
Trước khi trở thành nghệ nhân làm sáo thành thạo như bây giờ, ông Quyền đã không ít lần thất bại. Vì vậy, ông đã dành công tìm hiểu, nghiên cứu và thực hiện tỉ mỉ từng công đoạn để có được những bộ sáo có tiếng nhạc hay nhất. Đối với ông Quyền, tiếng sáo vút lên không trung, tạo ra âm thanh trầm bổng cho mọi người cùng thưởng thức chính là thành quả lớn nhất mà ông mong muốn nhận được.
Một con diều sáo chất lượng sẽ được đánh giá qua màu sắc của cánh điều, âm thanh của sáo và khả năng bay trên không trung. Tiếng sáo vừa phải trong trẻo, du dương, tưởng như vang vọng cả trên trời, dưới đất, vừa hài hòa thanh âm giữa các sáo trong cùng một bộ. Sáo diều Cao Viên dân dã, truyền thống, ống sáo ngắn hơn các nơi khác, kích cỡ sáo vẫn giữ được theo các cụ ngày xưa. Căn cứ vào tiếng kêu để gọi tên sáo gồm: Sáo còi (nhỏ nhất), sáo ro ro, sáo vô vô, sáo đu đu, sáo ìm ìm (to nhất).
Các trò chơi dân gian như diều sáo đang được coi là một dạng di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo tồn, một tài nguyên du lịch có giá trị, có thể đưa vào khai thác du lịch. Một con diều được làm ra mang cái tinh thần, cái khí lực của tất cả người dân trong làng. Sức lan tỏa cảm xúc của cánh diều không chỉ đối với những người trực tiếp tham gia mà còn đối với số đông những người chứng kiến. Sự độc đáo của nghệ thuật làm sáo, sự đặc sắc của những bộ sáo diều nếu được gìn giữ và phát triển đúng cách sẽ mang lại giá trị văn hóa và kinh tế lớn cho người dân.
Bài, ảnh: Tường Vi
Tin liên quan
Tin mới hơn

Thanh Hóa thúc đẩy bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
09:10 | 18/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hơn 300 năm giữ lửa truyền thống ở làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn
08:03 | 17/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng gốm Bát Tràng kết nối di sản và hội nhập quốc tế
09:22 | 16/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Nguyễn Hữu Kiêm - Người giữ hồn diều sáo làng Bá
09:22 | 16/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Những đôi tay giữ lửa ở làng gốm đỏ bên bờ sông Cửu Long
11:02 | 15/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ nghề truyền thống tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn
08:00 | 13/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Gốm Việt Nam: Nhu cầu thị trường nội địa và những cơ hội phát triển đột phá
09:49 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng hoa Vạn Thành không ngừng đổi mới và hội nhâp
09:43 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đắk Lắk: Phát triển thương hiệu muối Tuyết Diêm
09:41 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nuôi ong dưới tán rừng ngập mặn
09:40 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Trải nghiệm làm hủ tiếu đa sắc màu ở Chợ nổi Cái Răng
10:21 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển kinh tế làng nghề tạo đòn bẩy xây dựng nông thôn mới
10:15 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

15 cá nhân ở xã Bát Tràng được đề nghị xét tặng danh hiệu nghệ nhân Hà Nội
10:10 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ký ức Trung thu cổ "hồi sinh" bằng nghệ thuật giấy dó
09:35 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê và nâng tầm kinh tế ở xã Bình Minh
09:00 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề chế biến cá khô Gia Thuận: Giữ hồn truyền thống, mở hướng phát triển bền vững
14:24 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn núi rừng qua đôi tay già làng Cơ Tu
09:53 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giọt mắm Nam Ô và câu chuyện từ làng biển trăm năm tuổi
08:00 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khát vọng phát triển từ làng nghề truyền thống đến trung tâm công nghiệp
15:07 | 08/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn làng nghề bánh đa nem trăm năm tuổi ở Thổ Hà
10:00 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Sức sống mới cho thủ công mỹ nghệ Thủ đô từ thị trường nội địa
08:50 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Sản phẩm OCOP Cao Bằng vươn xa nhờ thương mại điện tử
14:09 OCOP

Thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp, môi trường
14:00 Tin tức

Khai mạc phiên chợ nông sản đặc sản 2025 tại Hà Nội
12:12 Tin tức

Xã Hưng Đạo (TP Hà Nội): Tự lực tự cường khắc phục khó khăn trong chuyển đổi chính quyền hai cấp
12:03 Kinh tế

Kiểm tra chặt chẽ để đảm bảo an toàn thực phẩm Tết Trung thu 2025
09:11 Sức khỏe - Đời sống