Nghệ nhân Nguyễn Văn Quyền – Cả một đời gắn bó với diều sáo
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Quyền – một trong những nghệ nhân giữ nghề làm diều sáo truyền thống tại Hà Nội
Diều sáo là một trò chơi quen thuộc với người dân ở vùng quê các tỉnh Bắc Bộ. Vào mỗi buổi chiều, ở các cánh đồng tại nhiều khu vực ngoại thành Hà Nội, không khó để bắt gặp những cách diều lớn nhỏ bay lơ lửng trên không trung kèm theo những âm thanh vui tai. Điều đặc biệt của diều sáo chính là những tiếng sáo diều trầm bổng từ trên cao vọng nghe rất vui tai và khiến mọi người thích thú.
Tại xã Cao Viên (huyện Thanh Oai, Hà Nội), từ lâu người dân nơi đây đã gắn bó với hình ảnh con diều, tiếng sáo vi vu. Ở đây, diều sáo trở thành trò chơi thu hút đông đảo người tham gia từ trẻ nhỏ, thanh thiếu niên và cả những người lớn tuổi. Có cả những câu lạc bộ, hội nhóm dành riêng cho những người đam mê diều sáo mua bán, học hỏi, trao đổi về trò chơi diều sáo.
Ông Nguyễn Văn Quyền năm nay đã bước vào cái tuổi xưa nay hiếm nhưng vẫn luôn dành cho diều sáo những tình cảm đặc biệt. Ông đã là đời thứ 4 ở Cao Viên (Thanh Oai, Hà Nội) đam mê sáo diều. Vì vậy, ông dành cả một cuộc đời chứng kiến sự thay đổi của trò chơi diều sáo, học và làm diều sáo thủ công truyền thống. Ngay từ nhỏ, ông đã cùng bao đứa trẻ trong làng được nhìn cánh diều, nghe tiếng sáo diều, nó trở thành thú vui sau nhưng ngày lao động mệt mỏi và cùng dần gắn bó mật thiết với con người của ông.
Diều sáo là trò chơi dân gian có ý nghĩa thể hiện nét văn hóa truyền thống của người Việt
Tuy nhiên, cuộc sống ngày càng phát triển cũng kéo théo sự xuất hiện của nhiều trò chơi mới hiện đại. Diều sáo cũng được sản xuất công nghiệp và đại trà hơn trước. Có những giai đoạn diều sáo đã có sự suy giảm mạnh và đứng trước nguy cơ biến mất. Nhưng điều may mắn là đối với những người tâm huyết như ông Nguyền Văn Quyền, diều sáo vẫn là nét đẹp văn hóa dân gian không thể thay thế. Có lần ông được mời lên Bảo tàng Dân tộc học tham gia chương trình bảo tồn di sản trò chơi dân gian, được tiếp xúc với các nhà khoa học, ông Quyền mới biết đằng sau thú chơi ấy là những câu chuyện văn hóa, là giá trị di sản. Từ đó, mong muốn giữ gìn và phát triển diều sáo của những người yêu sáo diều ngày càng mạnh mẽ hơn.
Một bộ sáo diều được ông Nguyễn Văn Quyền chế tạo
Ông quay về cùng vận động mọi người trong thôn, cũng như một số địa phương trên địa bàn huyện Thanh Oai có thú chơi diều sáo thành lập Câu lạc bộ Diều sáo Thanh Oai. Diều sáo không chỉ dừng lại là thú chơi đồng quê nữa mà còn được tham gia biểu diễn, giới thiệu, giao lưu ở nhiều địa phương. Năm 2019, ông Nguyễn Văn Quyền vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực diều sáo. Đây là nguồn động viên để ông tiếp tục nuôi dưỡng đam mê diều sáo nhằm gìn giữ, phát huy nét văn hóa đẹp của quê hương.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Quyền hướng dẫn làm diều sáo
Cách đưa những “bản hòa nhạc” lên không trung
Việc chế tạo một con diều sáo đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu của người làm từ khâu chọn nguyên liệu, tạo hình đến việc làm sáo. Ngay cả việc làm thế nào để cánh diều bay cao, để có thể đón gió tạo ra âm thanh vi vút cũng cần sự khéo léo của người chơi.
Ngày trước, diều được dán bằng giấy bản, khung diều làm bằng tre. Tre thì có sẵn, chỉ việc lựa cành dẻo, vót rồi đem phơi nắng. Lúc phơi, phải lưu ý đến độ giòn, độ dẻo để khi uốn thành khung, tre không bị gãy. Sau khi uốn khung xong, các ông dán giấy, gắn đuôi, gắn sáo cho diều. Đuôi diều thì chỉ việc cắt dài giấy ra rồi dùng keo kết lại với nhau. Tuỳ theo kích cỡ của diều, các ông có thể nối đuôi dài hay ngắn.
Cánh diều truyền thống ở xã Ðàn Viên có hai loại: Diều dáng lá đa (tròn) chứa được nhiều gió hơn nhưng lên trời hình tròn nên không đẹp; Diều dáng quéo (dài) có hình thù đẹp hơn nên được ưu chuông. Mùa thả diều sẽ kéo dài từ đầu tháng tư đến cuối mùa thu. Tuy nhiên, để diều chơi được cả mùa đông, phục vụ lễ hội, chơi xuân, những người làm diều trong thôn đã cải tiến bộ xương khung ăn ít gió và dán trùng hơn để chứa được nhiều gió.
Diều sáo có tiềm năng có thể trở thành trò chơi thu hút khách du lịch
Về cách làm sáo, ông Nguyễn Văn Quyền chia sẻ: Ngày trước, sáo sẽ phải chọn từ ống tre già, khô và nhẹ, giữa thân phải khoét lỗ. Hai đầu ống tre được gắn hai miếng gỗ, cũng được đục lỗ thành miệng sáo. Miệng sáo bằng loại gỗ mềm, dai như gỗ mít và cũng được khoét lỗ. Kích thước, độ nghiêng của lỗ trên miệng sáo quyết định độ trầm bổng của mỗi chiếc sáo. Người làm sáo có thể làm sáo với hai, ba, năm, bảy ống kết thành bè rồi gắn vào diều. Mỗi chiếc lại có độ trầm, bổng khác nhau để khi đón gió, chúng tạo thành bản nhạc.
Trước khi trở thành nghệ nhân làm sáo thành thạo như bây giờ, ông Quyền đã không ít lần thất bại. Vì vậy, ông đã dành công tìm hiểu, nghiên cứu và thực hiện tỉ mỉ từng công đoạn để có được những bộ sáo có tiếng nhạc hay nhất. Đối với ông Quyền, tiếng sáo vút lên không trung, tạo ra âm thanh trầm bổng cho mọi người cùng thưởng thức chính là thành quả lớn nhất mà ông mong muốn nhận được.
Một con diều sáo chất lượng sẽ được đánh giá qua màu sắc của cánh điều, âm thanh của sáo và khả năng bay trên không trung. Tiếng sáo vừa phải trong trẻo, du dương, tưởng như vang vọng cả trên trời, dưới đất, vừa hài hòa thanh âm giữa các sáo trong cùng một bộ. Sáo diều Cao Viên dân dã, truyền thống, ống sáo ngắn hơn các nơi khác, kích cỡ sáo vẫn giữ được theo các cụ ngày xưa. Căn cứ vào tiếng kêu để gọi tên sáo gồm: Sáo còi (nhỏ nhất), sáo ro ro, sáo vô vô, sáo đu đu, sáo ìm ìm (to nhất).
Các trò chơi dân gian như diều sáo đang được coi là một dạng di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo tồn, một tài nguyên du lịch có giá trị, có thể đưa vào khai thác du lịch. Một con diều được làm ra mang cái tinh thần, cái khí lực của tất cả người dân trong làng. Sức lan tỏa cảm xúc của cánh diều không chỉ đối với những người trực tiếp tham gia mà còn đối với số đông những người chứng kiến. Sự độc đáo của nghệ thuật làm sáo, sự đặc sắc của những bộ sáo diều nếu được gìn giữ và phát triển đúng cách sẽ mang lại giá trị văn hóa và kinh tế lớn cho người dân.
Bài, ảnh: Tường Vi
Tin liên quan
Tin mới hơn

An Giang: Nơi tiếng búa vang vọng cả đời người
11:18 | 03/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bánh gio - món ăn truyền thống của người Tày
10:21 | 03/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nâng tầm đặc sản quê hương
10:00 | 29/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lưu giữ giá trị văn hóa làng nghề mộc Chợ Thủ
09:16 | 29/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Giọt Ngọc gốm Chu Đậu – Quà tặng đặc biệt của Hà Nội dịp Quốc khánh 2/9
14:47 | 28/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng Từ Vân tất bật may, thêu cờ Tổ quốc
15:36 | 27/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Nét đẹp làng nghề truyền thống ở Quảng Bình
15:35 | 27/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bắc Ninh: Về Đồng Cống nghe đất chuyển mình
11:18 | 26/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nỗi lo ở làng nghề gỗ truyền thống Đồng Kỵ
11:18 | 26/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ, phát triển làng nghề truyền thống: Tiềm năng nhưng đầy thách thức
11:17 | 26/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ninh Bình: Hiến đất mở đường - Khi tinh thần cộng đồng tạo nên kỳ tích
14:55 | 21/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn nghề, mở lối mới cho làng nghề Phú Thọ
14:54 | 21/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Cao Bằng: Làng nghề truyền thống vươn mình nhờ sức mạnh kinh tế tập thể
10:32 | 21/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề trồng dâu nuôi tằm – Hướng phát triển bền vững ở xã Đak Lua, Đồng Nai
09:09 | 21/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề gửi hồn dân tộc đi khắp muôn phương
10:50 | 20/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề lưỡi câu Mỹ Hòa vào mùa
09:40 | 20/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Xã Bát Tràng phát huy giá trị làng nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch
11:28 | 19/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề Ninh Bình đứng trước cơ hội bứt phá
10:39 | 19/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bánh cuốn Thanh Trì – Niềm tự hào mới của văn hóa ẩm thực Hà Nội
10:27 | 19/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ nghề mây tre đan truyền thống
09:24 | 15/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đưa làng nghề hội nhập thế giới
09:24 | 15/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hiệu quả mô hình “Nông dân dạy nông dân”
15:03 Nông thôn mới

Ra mắt hiệp hội OCOP & Doanh nhân DNS "Chapter Hải Dương"
15:02 Tin tức

An Giang: Nơi tiếng búa vang vọng cả đời người
11:18 Làng nghề, nghệ nhân

Thông điệp về khát vọng hùng cường từ đại lễ 80 năm Quốc khánh
10:22 Tin tức

Bánh gio - món ăn truyền thống của người Tày
10:21 Làng nghề, nghệ nhân