Làng nghề thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng

Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng (dưới đây, gọi tắt là Đại hội XIII) là sự tổng kết sâu sắc lý luận và thực tiễn, kết tinh trí tuệ, ý chí, nguyện vọng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta; đề ra phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025; Xác định chiến lược phát triển kinh tế-xã hội đến năm 2030 và tầm nhìn phát triển đất nước đến năm 2045; có giá trị định hướng và lãnh đạo, chỉ đạo toàn bộ các hoạt động của Đảng, Nhà nước và xã hội. Các cơ sở sản xuất kinh doanh làng nghề chúng ta cần nghiên cứu và vận dụng cụ thể, đề ra Chương trình, Kế hoạch hành động đưa Nghị quyết vào cuộc sống của làng nghề.

KHÁT VỌNG PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ BỀN VỮNG

Đại hội XIII đã quyết định “khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại; đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá; Bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; Phấn đấu để đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa” (trích Báo cáo Chính trị tại Đại hội). Mục tiêu cụ thể: đến năm 2025: Là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng: Là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao;  Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập Nước: Trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
Khát vọng phát triển đất nước do Đại hội XIII hiệu triệu cần được chuyển thành khát vọng phát triển làng nghề bền vững, thấm sâu vào mỗi cơ sở sản xuất kinh doanh làng nghề, vào từng người lao động, biến thành hành động và kết quả cụ thể, thiết thực đáp ứng hiệu triệu của Đảng.  

Muốn vậy, làng nghề phải đổi mới mạnh mẽ tư duy phát triển: Một tầm nhìn mới về văn hóa làng nghề, về sự phát triển của nghề thủ công mỹ nghệ trong giai đoạn mới của công cuộc phát triển đất nước. Phải nêu cao ý chí, khát vọng vươn lên, phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, để kinh tế làng nghề thịnh vượng hơn, đời sống của cư dân làng nghề khá hơn nhiều so với hiện nay. Điều đáng mừng là nhiều chủ cơ sở sản xuất kinh doanh làng nghề đang trong độ tuổi thanh niên, một số nghệ nhân học tập bài bản, tốt nghiệp các trường mỹ thuật công nghiệp nay chí thú về quê hương lập nghiệp. Họ đang có hoài bão làm ăn lớn, thay đổi bộ mặt làng nghề. Theo tinh thần ấy, mỗi cơ sở làng nghề cần xây dựng Chương trình, Kế hoạch, đặt mục tiêu phấn đấu cao trong những năm tới về năng suất, chất lượng sản phẩm cũng như về tăng trưởng doanh thu hằng năm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống của người lao động.

CẦN NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI, SÁNG TẠO

Nếu như ý chí, khát vọng phát triển là đột phá trong tư duy về mục tiêu phấn đấu của làng nghề, thì trong thực hiện, rất cần có đổi mới, sáng tạo mạnh mẽ trong biện pháp. Đại hội XIII quyết định “Xây dựng khung khổ pháp luật, môi trường thuận lợi thúc đẩy phát triển, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số; Hỗ trợ, khuyến khích sự ra đời, hoạt động của những lĩnh vực mới, mô hình kinh doanh mới” (trích Báo cáo Chính trị tại Đại hội). 

Như mọi người đã biết, chất lượng và sức cạnh tranh đang là yếu tố sống còn của sản phẩm làng nghề trong điều kiện hiện nay. Những biện pháp cần thực hiện đã rõ, đó là: (i) xác định sản phẩm chủ lực đáp ứng đúng nhu cầu của thị trường; (ii) quy hoạch vùng nguyên liệu (một số nghề đang thiếu nguyên liệu, phải mua từ xa, tốn chi phí vận chuyển); (iii) đấy mạnh thiết kế, đổi mới mẫu mã; (iv) cải tiến quy trình sản xuất, tiến tới sản xuất xanh, bảo vệ môi trường; (v) áp dụng kinh tế số, xây dựng thương hiệu, nhãn mã vạch xuất xứ; (vi) tăng cường tiếp thị, mở rộng thị trường, phát triển du lịch, v.v… Những biện pháp này, lâu nay vẫn thực hiện, song lần này phải được thực hiện mạnh mẽ hơn, sáng tạo hơn và đạt kết quả cao hơn, trên cơ sở ứng dụng công nghệ 4.0.
 
Một số biện pháp cần được chú trọng trong điều kiện hiện nay, nhất là khi đại dịch Covid-19 vẫn còn hoành hành trên khắp thế giới:

Một là, cải tiến mẫu mã. Lâu nay, mẫu mã hàng thủ công vẫn bị coi là cũ kỹ, chậm đổi mới, nay cần được quan tâm trước tiên. Có thể phân ra ba loại: (i) loại sản phẩm làm đúng theo hình dáng, màu sắc, kích cỡ cổ truyền để đáp ứng nhu cầu của khách hàng thích chơi đồ cổ; (ii) loại sản phẩm theo mẫu mã cũ nhưng có cải tiến, hiện đại hơn về hình dáng, màu sắc, v.v…; (iii) loại sản phẩm có mẫu mã hoàn toàn mới, thực hiện theo sáng tạo của nghệ nhân; đáng mừng là ngày càng có thêm nhiều sản phẩm thuộc loại này, thể hiện tư duy sáng tạo phong phú của nghệ nhân, được khách hàng ưa chuộng. Các cơ sở làng nghề cần tìm hiểu nhu cầu của khách hàng đối với mặt hàng của cơ sở mình mà cải tiến mẫu mã phù hợp. 

Hai là, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm làng nghề. Cơ sở sản xuất làng nghề cần quan tâm thực hiện những biện pháp liên quan, như: chỉ dẫn địa lý, thương hiệu, mã vạch xuất xứ (QR Code), v.v…Đó là những thông tin rất cần thiết để khách hàng nắm được xuất xứ của hàng hóa, như sản xuất tại cơ sở nào, bằng nguyên liệu gì, mẫu mã ra sao, giá cả thế nào, v.v… qua đó tăng độ tin cậy của khách hàng với sản phẩm, mở rộng thị trường, nhất là bán hàng qua internet đang trở nên phổ biến ngày nay.

Ba là, thực hiện các quan hệ liên kết, kết nối. Đó là liên kết giữa các cơ sở sản xuất kinh doanh trong cùng ngành nghề; Giữa các cơ sở trong một làng hoặc một vùng địa lý; Liên kết giữa các cơ sở với các cơ quan thuộc các bộ, ngành (thuế, quản lý thị trường, quản lý môi trường, vận tải …) hoặc các tổ chức dịch vụ, tư vấn (các viện, trường), v.v… qua đó, tạo thêm nguồn lực cho các cơ sở làng nghề. Cần quan tâm liên kết theo chuỗi giá trị, tức là liên kết toàn diện, hoàn chỉnh, từ khâu cung ứng nguyên vật liệu đến thiết kế mãu mã, tổ chức sản xuất, đến tiếp thị, đưa hàng hóa ra thị trường…nhằm mục tiêu sản xuất hàng hóa có chất lượng và đem lại hiệu quả cao, đồng thời phân chia lợi ích hợp lý giữa các bên tham gia quá trình sản xuất kinh doanh. 

HOÀN THIỆN NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO PHÁT TRIỂN

Để bảo đảm cho làng nghề đổi mới sáng tạo, thực hiện khát vọng phát triển, Nhà nước cần tiếp tục chuyển đổi chức năng, tạo môi trường thuận lợi hơn nữa cho làng nghề trong thực hiện nhiệm vụ kép chống dịch Covid-19 và phát triển sản xuất kinh doanh. 

Những năm qua, cùng với sự chuyển đổi sang kinh tế thị trường, Nhà nước ta đã chuyển dần sang Nhà nước kiến tạo phát triển. Theo các nhà nghiên cứu, “Nhà nước kiến tạo phát triển” là một mô hình quản lý nhà nước được Giáo sư Mỹ Chalmers Ashby Jonhson (1931-2010) nêu lên đầu tiên, trong đó Nhà nước đề ra các chính sách mang tính định hướng và thúc đẩy sự phát triển với tốc độ cao; Tạo môi trường và điều kiện cho các thành phần kinh tế phát huy mọi tiềm năng trong môi trường cạnh tranh và hội nhập quốc tế; Tăng cường giám sát để phát hiện các mất cân đối có thể xảy ra, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô... tạo được sự phát triển nhanh của đất nước. Nhiều nước đã vận dụng thành công mô hình này, tùy theo đặc điểm của từng nước, song vẫn có một số đặc trưng chung. Đó là: (i) Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; (ii) Hệ thống bộ máy quản lý nhà nước được tổ chức tinh gọn với đội ngũ cán bộ, công chức chuyên nghiệp, mẫn cán và trong sạch; (iii) Xử lý hợp lý quan hệ nhà nước – thị trường – doanh nghiệp; (iv) Thiết lập và phát triển nền hành chính công phục vụ quá trình phát triển.

Đại hội XIII đã quyết định “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước” (trích Báo cáo Chính trị tại Đại hội). Từ thực tiễn, xin kiến nghị một số điểm sau đây:

Trước hết, là tiếp tục hoàn chỉnh thể chế. Đó là hệ thống thể chế phát huy cao nhất quyền làm chủ của nhân dân, ý chí, khát vọng, sức sáng tạo; Giải phóng mọi lực lượng sản xuất; Tạo sự đồng thuận của toàn dân tộc. Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế cùng cạnh tranh bình đẳng. Nhà nước đảm bảo thực thi nguyên tắc thượng tôn pháp luật, mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật; Toàn án xét xử theo luật, không chịu tác động của bất kỳ tổ chức hoặc cá nhân nào. Thực hiện đầy đủ các quyền của công dân đã được quy định tại Điều 25 Hiếp pháp 2013 “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình”.

Hai là, tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu quả. Nhà nước phục vụ nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân; Công chức tinh thông nghiệp vụ, trong sạch, liêm chính, phòng ngừa và đẩy lùi tình trạng tham nhũng và các biểu hiện tha hóa quyền lực. Đẩy mạnh cải cách hành chính: Tiếp tục xóa bỏ những đối xử bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, nhất là trong tiếp cận đất đai và tín dụng; Xóa bỏ những thủ tục hành chính không cần thiết đang là rào cản ảnh hưởng đến sức vươn lên của các làng nghề.  

Ba là, giải quyết đúng đắn quan hệ giữa ba trụ cột của nền kinh tế: Nhà nước, thị trường, xã hội. Nhà nước thực hiện đúng chức năng kiến tạo phát triển; Thị trường vận hành theo đúng các quy luật của thị trường hiện đại; Các tổ chức xã hội thực hiện những dịch vụ mà Nhà nước không cần tham gia, đồng thời khỏa lấp những khiếm khuyết của thị trường. Cần tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động của các tổ chức xã hội, như Đại hội XIII đã quyết định “Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, xã hội - nghề nghiệp tham gia hình thành và điều tiết các quan hệ kinh tế thị trường” (trích Báo cáo Chính trị tại Đại hội).

Bốn là, tiếp tục ổn định kinh tế vĩ mô, thực hiện đồng bộ các chính sách tài khóa, tiền tệ, thương mại, đầu tư (như giãn, hoãn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập, tiền thuê đất, các chính sách nới lỏng về tín dụng, cho vay với lãi suất thấp để trả lương cho người lao động, v.v…), giúp các cơ sở làng nghề tiếp cận các chính sách ấy cùng các chính sách hiện hành và khai thác các thuận lợi trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà nước ta đã ký kết với các đối tác, để phục hồi và phát triển sản xuất kinh doanh.

Hy vọng rằng các cơ sở sản xuất kinh doanh làng nghề nước ta quán triệt sâu sắc và thực hiện sáng tạo Nghị quyết Đại hội XIII, với khát vọng phát triển mạnh mẽ hơn, bền vững hơn, sẽ đạt nhiều thành tựu mới, đóng góp xứng đáng vào công cuộc phát triển đất nước.