Chiếu Cà Hom - Tinh hoa nghề làm chiếu
Lịch sử hình thành và phát triển làng nghề cũng có những thăng trầm. Ban đầu bắt nguồn từ một vài nghệ nhân biết nghề dệt vải như ông Mẹs, bà Phe, bà Hiếu nghiên cứu dùng nguyên liệu sẵn có tại địa phương mài mò làm thử để sử dụng. Họ cũng dùng cây lát (cói) cắt đem về chẻ nhỏ, phơi khô. Tìm cây cha cha, ké đầu ngựa, rồi cây bố (đay) bốc vỏ se làm sợi. Và dùng tre gỗ làm khung, làm go, làm ghim để dệt. Sản phẩm làm ra chủ yếu để dùng trong nhà, dần dần nhà này thấy nhà kia làm được nên cũng làm theo để khỏi phải mua. Buổi đầu chiếu thô, đơn giản chỉ là chiếu trắng, dần dần tay nghề cũng được nâng lên, đặc biệt một vài người đã biết lấy cây dang, cây mít để chế ra màu, dệt thành chiếu màu. Rồi nghề dạy nghề, những chiếc chiếu sau vừa mắt hơn, mịn tay hơn. Từ một vài khung lẻ tẻ ban đầu phát triển lên thêm. Đặc biệt, với sự mài mò, sáng tạo của các nghệ nhân, làng nghề đã để tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo như chiếu màu từ cây dang, cây nghệ với nhiều loại hoa văn đặc trưng riêng.
Chiếu Cà Hom nổi danh nhờ hoa văn đẹp mắt, sợi lác mềm, dai nên dùng lâu hư. Ở đây còn có loại khung cửi dệt chiếu khổ lớn dành cho phật tử dâng cúng cho chùa chiềng, đó cũng là sản phẩm thể hiện sự tinh tế của nghệ nhân. Bà Ngô Thị Xuân, thường gọi là bà Hai Pho năm nay đã 89 tuổi, cũng là nghệ nhân gạo cội nhất của làng nghề. Đôi tay tài hoa của bà đã tạo ra 8 mẫu hoa văn, trong đó có những mẫu đến nay ngoài bà ra thì chưa ai làm được. Khi bà còn khỏe, người ta đến đặt bà dệt những mẫu đắt tiền để làm quà biếu hoặc hỷ cúng. Bà còn được mời đi các tỉnh để truyền dạy cách làm những mẫu hoa văn tinh tế, trong đó có cách nhuộm màu lác để làm ra chiếc chiếu đẹp, bắt mắt. Bà Ngô Thị Xuân chia sẻ: “Lác làm chiếu muốn nhuộm cho bóng, đẹp thì ăn thua lúc phơi. Phải phơi từ 6 đến 7 nắng cho lác thiệt vàng thì nhuộm mới tốt; nhuộm màu vàng, đỏ thì phải phơi lát thật kỹ; nhuộm tím, xanh thì lác phơi vừa vừa là được”.
Bà Ngô Thị Pho bên sản phẩm chiếu hoa 2 mặt có hoa văn 5 ngôi chùa tháp.
Ngoài dệt nên những chiếc chiếu trắng và chiếu bông thông dụng, bà Hai Pho còn giúp cho làng nghề dệt chiếu Cà Hom nổi tiếng với loại chiếu hai mặt, đây cũng là sản phẩm làm nên tên tuổi của bà. Bà Ngô Thị Xuân chia sẻ thêm: “Nghề làm chiếu Cà Hom, ăn thua ở chỗ chẻ, nhuộm lác và quá trình dập chiếu phải đều tay, sợi lác dày… sao cho chiếu nổi được hai mặt. Muốn làm một chiếc chiếu Cà Hom đẹp thì ăn thua sự cảm nhận từ mắt và lỗ tai của người dệt”. Nổi tiếng về chất lượng nhưng làng chiếu Cà Hom vẫn không tránh khỏi áp lực thị trường và nhu cầu phát triển, thông qua việc nâng cao năng suất để tăng thu nhập cho người lao động. Qua quá trình nghiên cứu, các cơ quan khoa học của tỉnh Trà Vinh đã tạo ra chiếc máy dệt chiếu giúp giảm bớt số nhân lực so với dệt thủ công và rút ngắn thời gian ra thành phẩm.
Tuy chỉ có hơn 450 hộ với hơn 1.000 lao động ở hai ấp Cà Hom và Bến Bạ làm nghề dệt chiếu, nhưng do nổi tiếng từ lâu nên người ta vẫn quen gọi đó là Làng nghề với cái tên danh giá – Chiếu Cà Hom.
Lác được vót và lựa chọn kỹ trước khi pha màu. Giai đoạn phơi lác sau khi xử lý màu được các nghệ nhân làm chiếu ở Hàm Tân - Trà Cú phơi nắng dùng cho dệt chiếu hoa.
Nghề dệt chiếu truyền thống được lưu truyền trong từng gia đình.
Hiện tại, làng nghề có 37 ha đất trồng lác với 450 hộ dệt chiếu. Tuy nhiên, diện tích đất nông nghiệp trong đó có đất trồng lác đang bị thu hẹp dần do tốc độ phát triển các khu công nghiệp du lịch và thương mại. Nhiều dịch vụ, ngành nghề thu hút người lao động với mức thu nhập khá hơn. Người thợ dệt làng nghề đang đứng trước sự lựa chọn đầy trăn trở, số lượng nghệ nhân biết bí quyết nhuộm và dệt chiếu truyền thồng dần đang lớn tuổi theo thời gian nên làng nghề chiếu Cà Hom – Bến Bạ đang có nguy cơ mai một cao. Vì vậy, cần phải có giải pháp bảo tồn, phát huy hợp lý, cần có phương án, kế hoạch tiếp tục đầu tư để khôi phục nghề dệt chiếu truyền thống ở Cà Hom – Bến Bạ tiếp tục duy trì và phát triển.
Xuân Mạnh(TH)
Tin liên quan
Tin mới hơn

Giữ hồn quê qua từng mối đan
14:36 | 08/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Cổng làng trong lòng phố
08:55 | 08/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thuỷ Xuân - Thơm mãi một làng nghề
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làn gió mới cho vùng chè Thái Nguyên
11:01 | 04/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Chuẩn bị cho Festival Quốc tế 2025: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
12:15 | 03/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

"Gieo mầm số" cho đất nghề Phú Xuyên
09:31 | 03/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ và phát huy nghề truyền thống của đồng bào Hrê ở huyện Ba Tơ
14:07 | 02/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Mùa sen ở hồ Tây
11:48 | 02/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề Đúc Đồng Đại Bái: Tinh Hoa Văn Hóa Bắc Ninh
14:01 | 01/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đưa sản phẩm làng nghề lên sách, tăng cơ hội xuất khẩu
10:30 | 30/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bảo tồn văn hóa làng nghề qua sản phẩm OCOP của Hà Nội
10:30 | 30/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gia Lâm: Địa danh “Dương Xá” được bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm nông sản chế biến
10:24 | 26/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ tinh hoa làng nghề xứ Quảng
11:03 | 25/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chuyện của “Vua gỗ lũa Trai Vàng”
11:02 | 25/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân sinh vật cảnh năng động, sáng tạo
11:02 | 25/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề xứ Thanh – Nơi kết tinh tinh hoa văn hóa cha ông
10:49 | 23/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ lửa nghề bánh tráng Thuận Hưng
10:21 | 23/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đổi thay tích cực cho nghề nuôi biển: Tháo gỡ các nút thắt
10:08 | 23/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề dệt lanh Lùng Tám – Nét văn hóa Mông trên Cao nguyên đá
09:01 | 19/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê qua từng mối đan
14:36 Làng nghề, nghệ nhân

Đoài Phương hướng tới phát triển bền vững từ nông nghiệp, công nghiệp đến du lịch sinh thái
14:35 Nông thôn mới

Việt Nam sắp đón 14 Bộ trưởng châu Phi đến tìm hiểu chương trình OCOP
14:35 OCOP

Xây dựng các chi hội nông dân gắn với thế mạnh từng địa phương
14:35 Khuyến nông

Bún bò Huế được công nhận Di sản quốc gia
14:34 Tin tức