Hà Nội: 16°C Hà Nội
Đà Nẵng: 20°C Đà Nẵng
TP Hồ Chí Minh: 26°C TP Hồ Chí Minh
Thừa Thiên Huế: 19°C Thừa Thiên Huế

Nghề rèn xà gạc: Nét văn hóa độc đáo của người Mạ ở Lâm Đồng

LNV - Trong cuộc sống sản xuất và tín ngưỡng tâm linh cộng đồng của bà con người Mạ ở xã Đồng Nai Thượng, huyện Cát Tiên (Lâm Đồng), chiếc xà gạc luôn giữ một vai trò đặc biệt quan trọng. Là con trai, nếu chưa biết rèn xà gạc thì chưa được coi là trưởng thành và thường không được những cô gái danh giá “bắt” về làm chồng.

Từ xa đã nghe tiếng kim loại va đập vào nhau vang lên chan chát. Đó là một trong những tay búa rắn rỏi, lành nghề bậc nhất ở xã Đồng Nai Thượng - ông Điểu KTốt (SN 1946) đang trổ tài rèn nông cụ sản xuất để phục vụ bà con địa phương. Hàng chục năm qua, đều đặn mỗi ngày, lò tôi thép thủ công của gia đình Điểu KTốt luôn trong trạng thái đỏ lửa.

Trước đây, nông cụ sản xuất của bà con người Mạ chủ yếu là xà gạc, cuốc, xẻng, liềm... thì nay, nghề rèn sản xuất ra nhiều dụng cụ kim khí với số lượng đa dạng hơn. Những thợ rèn người Mạ lành nghề ở xã Đồng Nai Thượng còn rèn, đúc cả một số bộ phận của các loại máy móc cơ giới sản xuất nông nghiệp như bộ phận làm đất, dàn lưỡi cày máy, thùng xe công nông, máy cày... Thậm chí, còn có người sáng chế ra một số máy móc đơn giản để hỗ trợ việc sản xuất cho bà con nông dân tiện lợi hơn.

Nhưng với người Mạ ở xã Đồng Nai Thượng, huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng, thiêng liêng nhất vẫn là rèn xà gạc, một loại giống dao phát cỏ phổ biến trên thị trường. Với đồng bào nơi đây, mỗi chiếc xà gạc không đơn thuần chỉ là dụng cụ phục vụ việc phát rẫy, làm nương không thể thiếu trong mỗi gia đình. Hơn thế, xà gạc còn mang ý nghĩa tâm linh trong các sự kiện trọng đại của một đời người và tín ngưỡng cộng đồng.


Xà gạc gắn liền với lao động sản xuất và đời sống tâm linh của người Mạ ở Lâm Đồng.

Với người Mạ, xà gạc luôn hiện diện trong lễ đặt tên cho con, lễ trưởng thành, lễ ma chay, cầu mùa, mừng lúa mới, hội cồng chiêng... Đây được coi là một vật linh thiêng gắn liền với tín ngưỡng dân gian trong cộng đồng người Mạ. Để tôn vinh loại nông cụ này, trong lễ hiến sinh của người Mạ, thầy cúng thường lấy huyết của con vật bôi vào xà gạc, sau đó khấn mời Yàng (trời) và các vị thần linh về dự lễ hội. Sau nghi lễ, cây xà gạc lại được đặt lên bàn thờ, tuyệt đối không được dùng vào việc khác. Nó được lưu giữ cẩn thận từ đời này sang đời khác như một báu vật của dòng tộc, cộng đồng dân cư truyền đời thế tục.

Ông Điểu KTốt cho biết, với đàn ông người Mạ ở Lâm Đồng, mỗi người một nghề nhưng ai cũng phải biết rèn xà gạc. Để chuẩn bị lễ đặt tên cho con, người cha phải rèn một chiếc xà gạc nhỏ nhắn, hình thức tượng trưng để làm lễ vật dâng cúng thần linh, cầu mong đứa trẻ luôn được sự che chở của vị thần xà gạc, không cho các thần ác, ma quỷ quấy phá và phù hộ cho đứa trẻ hay ăn, chóng lớn, sau này trở thành chàng trai khỏe mạnh, cường tráng…

Khi cậu bé đến tuổi lao động, để chuẩn bị cho lễ trưởng thành, người cha lại đích thân rèn cho con trai mình một chiếc xà gạc thật đẹp và sắc. Trong nghi lễ người cha đặt chiếc xà gạc đó lên vai cậu con trai, với ý nghĩa cầu mong con trai mình sẽ biết rèn và mài những cây xà gạc thật sắc để phát được nhiều cái rẫy, săn được nhiều con thú và đan được nhiều cái gùi… cùng người cha gánh vác công việc của gia đình.

Người thợ lành nghề ở Đồng Nai Thượng khi rèn xà gạc thường đặt ra hai tiêu chí cơ bản để đánh giá một chiếc xà gạc tốt, đó là hình thức phải đẹp và lưỡi phải sắc bén. Thoạt nghe có vẻ rất đơn giản nhưng để đạt được hai tiêu chí này thì lại rất kỳ công và không phải người nào cũng làm được. Điều này phụ thuộc rất lớn vào kinh nghiệm, tài năng của người thợ rèn.

Ông Điểu KBên (SN 1973), ngụ thôn Bù Sa, xã Đồng Nai Thượng cho biết, để có một lưỡi xà gạc tốt phải chọn được loại thép có chất lượng cao. Khi cho vào lò tôi lửa phải đều, rèn thanh sắt thành lưỡi xà gạc là một quá trình đòi hỏi kỹ năng, kinh nghiệm và sự kiên trì của người thợ rèn. Để có một cây xà gạc hoàn chỉnh, một người thợ lành nghề ít nhất phải mất vài ngày nếu đã có đủ dụng cụ cần thiết. Khi lưỡi xà gạc hoàn thiện, việc tìm gốc lồ ô để làm cán cũng không kém phần kỳ công. Người thợ phải tìm bằng được gốc lồ ô vừa khít với phần chuôi xà gạc. Để có một cán xà gạc vừa ý, cây lồ ô phải thật già, cứng, đào được cả phần có gốc đẹp.

Bà Điểu Thị PRợt, Phó Chủ tịch UBND xã Đồng Nai Thượng, huyện Cát Tiên, Lâm Đồng cho biết, hiện tất cả 5/5 thôn trong xã đều có những thợ và lò rèn kim khí chuyên nghiệp. Rèn xà gạc thì hầu như chàng trai nào tới tuổi trưởng thành cũng biết làm. Với bà con người mạ, một chàng trai chưa rèn được xà gạc thì chưa được cộng đồng coi là trưởng thành và thường không được những cô gái danh giá chọn làm chồng. Theo UBND xã Đồng Nai Thượng, nhằm bảo tồn, phát huy nghề rèn truyền thống của người Mạ, xã đang có ý tưởng thành lập tổ hợp tác rèn đồ kim khí để duy trì nghề truyền thống và đa dạng hóa nông cụ sản xuất cho bà con.

“Tới đây, ngoài việc phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày thì sản phẩm rèn còn được chúng tôi hướng tới để phát triển du lịch. Đặc biệt, trong tương lai các lò rèn thủ công chính là những nơi tham quan cho du khách như nghề dệt thổ cẩm truyền thống…”, bà Điểu Thị PRợt, Phó Chủ tịch UBND xã Đồng Nai Thượng cho biết thêm.

Bài, ảnh: Khắc Lịch

Tin liên quan

Tin mới hơn

Tạp chí Làng nghề Việt Nam kỷ niệm 13 năm Ngày xuất bản số đầu tiên

Tạp chí Làng nghề Việt Nam kỷ niệm 13 năm Ngày xuất bản số đầu tiên

LNV - Ngày 20/12/2024, tại Hà Nội, Tạp chí Làng nghề Việt Nam – Cơ quan của Trung ương Hiệp Hội Làng nghề Việt Nam tổ chức kỉ niệm 13 năm Ngày xuất bản số báo đầu tiên (22/12/2011 – 22/12/2024). Tổng kết công tác năm 2024 – Triển khai công tác năm 2025.
Làng nghề làm than đước Năm Căn Trăm năm giữa rừng đước bạt ngàn

Làng nghề làm than đước Năm Căn Trăm năm giữa rừng đước bạt ngàn

LNV - Năm Căn, vùng đất tận cùng của Tổ quốc, không chỉ nổi tiếng với những cánh rừng ngập mặn xanh mướt mà còn được biết đến với nghề làm than đước. Nghề thủ công này đã gắn liền với cuộc sống của người dân địa phương, góp phần tạo nên một nét đẹp riêng biệt của vùng đất này.
Làng nghề đan lưới Vân Trình Di sản văn hoá bền vững

Làng nghề đan lưới Vân Trình Di sản văn hoá bền vững

LNV - Làng nghề đan lưới Vân Trình, với hơn 500 năm lịch sử, không chỉ là nguồn sinh kế bền vững cho hơn 800 lao động mà còn là niềm tự hào văn hóa, gắn liền với linh hồn và bản sắc của người dân Thừa Thiên Huế.
Phường Quảng An, quận Tây Hồ đón nhận 2 danh hiệu nghề truyền thống Hà Nội

Phường Quảng An, quận Tây Hồ đón nhận 2 danh hiệu nghề truyền thống Hà Nội

LNV - UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 6275/QĐ-UBND về công nhận danh hiệu “Nghề truyền thống, Làng nghề truyền thống” Hà Nội.
Nghề trồng nấm ở An Giang

Nghề trồng nấm ở An Giang

LNV - Những năm gần đây, thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi ở tỉnh An Giang, các mô hình sản xuất hữu cơ, tuần hoàn được đẩy mạnh, trong đó có mô hình trồng nấm vừa tận dụng nguồn rơm sau thu hoạch không phải đốt gây ô nhiễm môi trường khói bụi, vừa phù hợp với nông hộ có ít đất sản xuất mang lại thu nhập cao cho người nông dân, giải quyết việc làm cho người nghèo.
Quảng Ngãi: Nghề làm muối Sa Huỳnh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Quảng Ngãi: Nghề làm muối Sa Huỳnh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

LNV - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định số 3983 công nhận Nghề thủ công truyền thống nghề làm muối Sa Huỳnh thuộc phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tin khác

Hằng Khoa - nơi dòng tranh độc đáo hội ngộ nghệ thuật thêu tay và hội họa

Hằng Khoa - nơi dòng tranh độc đáo hội ngộ nghệ thuật thêu tay và hội họa

LNV - Nghề thêu truyền thống có mặt ở nhiều nơi, nhưng để đạt đến mức độ tinh xảo, điêu luyện, không thể không nhắc đến làng nghề thêu ở Mỹ Đức (Hà Nội) – nơi được coi là ‘cái nôi’ của nghệ thuật thêu. Với sự kết hợp độc đáo giữa hội hoạ và thêu, nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng, cùng chồng là một hoạ sĩ, đã sáng tạo ra một phương pháp thêu mới lạ. Để có được thành công này, bà đã trải qua hàng năm trời nghiên cứu, cải tiến, và không ngần ngại từ bỏ hàng trăm bức tranh thêu tay tỉ mỉ.
Cu Đơ Ông Bà Thư Viện - Mật ngọt gừng cay thấm đượm tấm lòng người dân xứ Nghệ

Cu Đơ Ông Bà Thư Viện - Mật ngọt gừng cay thấm đượm tấm lòng người dân xứ Nghệ

LNV - Từ những hạt lạc tròn mẩy, mật mía ngọt ngào, gừng tươi cay nồng, những người nghệ nhân đã khéo léo đem nấu và kết hợp cùng bánh đa tạo nên món Cu đơ Ông bà Thư Viện thơm ngon nức tiếng – xứng tầm là đặc sản xứ Nghệ.
Đan quyện tinh hoa và sáng tạo

Đan quyện tinh hoa và sáng tạo

LNV - Hà Nội đang từng bước nâng tầm sản phẩm thủ công, kết hợp hài hòa giữa tinh hoa văn hóa truyền thống và sáng tạo hiện đại
Bình Định: Làng nghề trồng mai tất bật chuẩn bị vụ Tết

Bình Định: Làng nghề trồng mai tất bật chuẩn bị vụ Tết

LNV - Thời gian này, các Làng nghề trồng mai cảnh ở thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định đang tất bật cho việc chăm sóc mai cảnh để giữ lá xanh tốt chờ đến ngày lặt lá. Bởi, cuối tháng 11 âm lịch là thời điểm cây mai cảnh bắt đầu bước vào giai đoạn lặt lá để chuẩn bị đơm hoa đón Tết chào Xuân mới Ất Tỵ năm 2025.
Hội nghị tổng kết công tác thi đua, khen thưởng Cụm kinh tế của các tổ chức thành viên năm 2024

Hội nghị tổng kết công tác thi đua, khen thưởng Cụm kinh tế của các tổ chức thành viên năm 2024

LNV - Sáng ngày 8/12, tại Hải Phòng, UBTƯ MTTQ Việt Nam tổ chức hội nghị tổng kết công tác thi đua, khen thưởng Cụm kinh tế của các tổ chức thành viên năm 2024.
Làng nghề hối hả vào vụ sản xuất phục vụ Tết

Làng nghề hối hả vào vụ sản xuất phục vụ Tết

LNV - Khoảng 2 tháng nữa là đến Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Thời điểm này, các làng nghề trong tỉnh có sản phẩm đặc trưng phục vụ Tết như: Hàng thủ công mỹ nghệ, làm hương, trồng hoa, cây cảnh, chế biến nông sản… trở nên nhộn nhịp. Các cơ sở sản xuất, nhà vườn hối hả chạy đua với thời gian để cung ứng những sản phẩm có chất lượng, phục vụ nhu cầu tiêu dùng của thị trường.
Nghề làm người tuyết bằng xốp trên phố cổ Hà Nội

Nghề làm người tuyết bằng xốp trên phố cổ Hà Nội

LNV - Còn vài chục ngày nữa là tới lễ Giáng sinh, thời điểm này, phố hàng Mã đã lung linh màu sắc của ngày Noel. Bên cạnh cây thông, vòng nguyệt quế, trái châu... một món đồ được nhiều người săn đón là mô hình người tuyết xốp.
Hà Nội: Làng nghề sinh vật cảnh Hồng Vân

Hà Nội: Làng nghề sinh vật cảnh Hồng Vân

LNV - Xã Hồng Vân thuộc huyện Thường Tín từ lâu được biết đến là làng nghề sinh vật cảnh vô cùng độc đáo. Tại vùng quê trù phú này, mỗi cây cảnh đều là một tác phẩm nghệ thuật mang trong mình hơi thở của thiên nhiên và dấu ấn sáng tạo của các nghệ nhân.
Làng miến truyền thống Bình Lư hối hả vào vụ Tết

Làng miến truyền thống Bình Lư hối hả vào vụ Tết

LNV - Gần hai tháng nữa là đến Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, các cơ sở sản xuất miến của làng nghề truyền thống xã Bình Lư (huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu) lại hối hả vào vụ mới, chuẩn bị hàng Tết đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng.
Hành trình Khát vọng Việt Nam Hùng cường – Phát triển nền kinh tế xanh bền vững, tôn vinh làng nghề và sản phẩm Ocop

Hành trình Khát vọng Việt Nam Hùng cường – Phát triển nền kinh tế xanh bền vững, tôn vinh làng nghề và sản phẩm Ocop

LNV - Ngày 2/12/2024, tại Nhà khách Chính phủ, Viện Nghiên cứu Phát triển Doanh nhân Việt Nam -Asean (EDRI) đã trang trọng công bố “Hành trình Khát vọng Việt Nam Hùng cường”, một chương trình mang tầm Quốc gia dân tộc nhằm đoàn kết, phát triển doanh nhân các dòng họ Việt Nam và mục tiêu xây dựng nền kinh tế xanh bền vững đưa Việt Nam vươn tầm thế giới.
Sản phẩm OCOP, làng nghề Hà Nội vươn tầm thế giới

Sản phẩm OCOP, làng nghề Hà Nội vươn tầm thế giới

LNV - Năm 2024, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội tiếp tục tham dự cùng Trung tâm Xúc tiến Thương mại Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức Không gian trưng bày, quảng bá sản phẩm OCOP, thủ công mỹ nghệ, nông sản thực phẩm Việt Nam gồm 16 doanh nghiệp của Hà Nội và các tỉnh thành Việt Nam tại Hội chợ Thủ công mỹ nghệ quốc tế Artigiano lần thứ 28 diễn ra tại Trung tâm triển lãm ở thành phố Milan, Italia.
"Giữ lửa" nghề tại làng hương xạ truyền thống gần 300 năm ở Hưng Yên

"Giữ lửa" nghề tại làng hương xạ truyền thống gần 300 năm ở Hưng Yên

LNV - Với gần 300 năm làm nghề, làng hương thôn Cao, xã Bảo Khê (Hưng Yên) được ví như cái nôi của nghề làm hương Việt Nam; những ngày cuối tháng 11.2024, trong tiết trời se lạnh, chúng tôi tìm về nơi đây và được chứng kiến bà con đang khẩn trương làm những mẻ hương để kịp cung ứng hàng cho thị trường dịp cuối năm.
Rèn Đa Sỹ - Top 10 thương hiệu quốc gia

Rèn Đa Sỹ - Top 10 thương hiệu quốc gia

LNV - Làng rèn Đa Sỹ (phường Kiến Hưng, Q.Hà Đông, Hà Nội) nổi tiếng cả nước với sản phẩm dao, kéo và đã xuất khẩu đi các nước lân cận. Ngày nay, người thợ rèn Đa Sỹ vẫn cần mẫn làm nghề và giữ nghề như giữ một nét văn hóa truyền thống đáng quý.
Làng hương trăm năm tuổi Quảng Phú Cầu nhộn nhịp những ngày cận Tết rực rỡ sắc Xuân

Làng hương trăm năm tuổi Quảng Phú Cầu nhộn nhịp những ngày cận Tết rực rỡ sắc Xuân

Trải qua nhiều thăng trầm của thời cuộc, làng hương Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa (TP. Hà Nội) vẫn chứng tỏ được sức sống bền bỉ mang đậm nét văn hóa của miền quê Bắc Bộ.
Đã có 144 cơ sở tự nguyện phá dỡ lò đốt, lò tái chế kim loại tại Mẫn Xá

Đã có 144 cơ sở tự nguyện phá dỡ lò đốt, lò tái chế kim loại tại Mẫn Xá

LNV – Tính đến ngày 30/11, tại xã Văn Môn (huyện Yên Phong, Bắc Ninh) đã có 144 cơ sở tự nguyện phá dỡ lò đốt, lò tái chế kim loại tại thôn Mẫn Xá và Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá.
Xem thêm
qc-vinamilk-100-thanh-trung
Mới nhất Đọc nhiều
Lễ hội mua sắm nông sản, quảng bá văn hóa gắn kết du lịch tại Sóc Sơn

Lễ hội mua sắm nông sản, quảng bá văn hóa gắn kết du lịch tại Sóc Sơn

LNV - Tối 20/12, Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch TP. Hà Nội (HPA) chủ trì, phối hợp với UBND huyện Sóc Sơn và các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức Lễ hội mua sắm năm 2024, với chủ đề Lễ hội mua sắm nông sản, quảng bá văn hóa gắn kết du lịc
Khai mạc chương trình Kết nối sản phẩm OCOP thường kỳ tại TP. HCM

Khai mạc chương trình Kết nối sản phẩm OCOP thường kỳ tại TP. HCM

OVN - Sáng ngày 20/12, tại trụ sở Văn phòng Liên cơ quan Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã diễn ra lễ khai mạc chương trình “Kết nối sản phẩm OCOP thường kỳ tại TP. HCM” với chủ đề “Lễ Hội Nông Sản”.
Tạp chí Làng nghề Việt Nam kỷ niệm 13 năm Ngày xuất bản số đầu tiên

Tạp chí Làng nghề Việt Nam kỷ niệm 13 năm Ngày xuất bản số đầu tiên

LNV - Ngày 20/12/2024, tại Hà Nội, Tạp chí Làng nghề Việt Nam – Cơ quan của Trung ương Hiệp Hội Làng nghề Việt Nam tổ chức kỉ niệm 13 năm Ngày xuất bản số báo đầu tiên (22/12/2011 – 22/12/2024). Tổng kết công tác năm 2024 – Triển khai công tác năm 2025.
Hoài Đức (Hà Nội): La Phù nâng cấp hạ tầng đáp ứng kịp thời phát triển kinh tế

Hoài Đức (Hà Nội): La Phù nâng cấp hạ tầng đáp ứng kịp thời phát triển kinh tế

LNV - La Phù ngày nay, làng nghề dệt kim đã mai một. Thay vào đó, dịch vụ thương mại đang phát triển và đóng góp đáng kể vào xây dựng địa phương. La Phù có thu nhập bình quân đầu người cao nhất huyện Hoài Đức với 105 triệu đồng/người/năm. Do vậy, La Phù c
Nông nghiệp xanh gắn với bảo vệ môi trường ở Đồng bằng sông Cửu Long

Nông nghiệp xanh gắn với bảo vệ môi trường ở Đồng bằng sông Cửu Long

LNV - Nông nghiệp xanh là định hướng phát triển bền vững của vùng Đồng bằng sông Cửu Long khi giúp nâng cao chất lượng, bảo vệ môi trường, đồng thời tạo sinh kế ổn định cho người dân. Để làm được điều này, chuyên gia cho rằng việc bảo vệ môi trường phải được tích hợp chặt chẽ với các chương trình nâng cao chuỗi giá trị.
qc-vinamilk-dinh-duong-vang
ct-tnhh-pt-xuan-thanh
ctcp-xd-tan-loc
nong-nghiep-xanh
minh-hieu
nhu-thanh
an-phat
thanh-chau
thuan-duc
ha-tinh
binh-dinh
Giao diện di động