Mùa săn mối cánh trên dãy Trường Sơn
Già làng Phạm Văn Crới (67 tuổi, trú tại thôn Ban Mai, xã Ba, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam) cho hay, vào mùa mối, gần như toàn bộ số gia đình người Cơ Tu ở đây “thi nhau” bắt mối đất. Mùa bắt mối diễn ra nhiều nhất khi có mưa giông vào tháng Năm (DL) hằng năm. Khi mối xuất hiện, bà con tranh thủ bắt mối đất để rang ăn chơi, hoặc rang xong dầm nước mắm hoặc giả với muối ăn với cơm hoặc nấu cháo (cláp p’ chơ)…đều thơm ngon. Thành thử có câu ca “dí dỏm”: “Con ơi bắt mối đem rang / Nhanh tay không kẻo, mối sang nhà người. Nhà tôi, có đêm mối ra bắt trên 5 ký mối. Cái thì rang ăn liền, rang bỏ ít muối để trong ống lồ ô, gát trên giàn bếp ăn dần…”.
Có nhà mỗi đêm bắt 5 kg mối cánh
Mối ra nhiều nhất là sau những cơn mưa chiều vào tiết tiểu mãn vào tháng Tư (ÂL) hàng năm. Cơn mưa vừa dứt vào tầm chạng vạng. Lúc này không khí mát mẻ hẳn lên, cũng là lúc hàng đàn mối cánh dày đặc từ tổ chui ra với đôi cánh mỏng, bay lấp lánh, chập chờn trong bóng hoàng hôn. Chúng bay quần tụ vào nơi có ánh sáng.
Mùa săn mối cánh
Già Bớt cho biết: “Nếu không có đèn điện, khi phát hiện có mối đang bay ra, chúng tôi thắp một cây đèn dầu, hoặc đèn cầy, cắm giữa cái thau lớn đặt ở nơi thuận tiện ngoài sân, trong thau đổ nước ngập ¼ cây đèn. Mối thấy ánh sáng cùng nhau bay đến, sà xuống gặp nước, ướt cánh không bay lên được, nên nằm lại trong thau. Thỉnh thoảng, mình lấy tay khuấy nước trong thau để mối ướt cánh không bay lên được. Nếu thấy trong thau nhiều mối quá thì hốt mối ra bỏ vào bao nilon hoặc soong, nồi, thùng, mủng…Nếu vùng nào có điện, nhất là các ngọn điện ở trước sân, khi phát hiện có mối, lập tức tắt tất cả các ngọn điện trong nhà nhằm mục đích không cho mối vào nhà để thu hút mối tập trung một chỗ (xác mối chết ở trong nhà khó thu dọn, kiến đánh hơi sẽ vào nhà ). Lúc bấy giờ, không những có người bắt mối mà còn có các “lực lượng”: khác như : cóc, ễnh ương, gà … cùng tham gia đớp, mổ …mối như điên…”.
Công đoạn bắt mối chỉ diễn ta khoảng nửa giờ là kết thúc, lúc này mối đã ít dần, chúng bị rụng cánh và rơi dần ở chung quanh khu vực. Sau khi kết thúc cuộc bắt mối, người ta dùng nước sạch rửa mối nhẹ nhàng nhiều lần cho sạch và vớt ra một cái rá nhựa để cho ráo nước…Mối đang bắt còn nguyên cánh mỏng, thân dài khoảng 1cm, bụng lớn bằng sợi bún tươi, có viềng đen quanh thân màu vàng nâu, ngực và đầu nhỏ hơn.
Già làng Đinh Văn Bớt (76 tuổi), ở thôn Tà Lâu, xã Ba (Đông Giang cho biết: “Những người Cơ Tu có kinh nghiệm, trước cơn mưa giông, chỉ cần nhìn ổ mối mà xác định chính xác ụ nào mối ra trước, ụ nào mối ra sau, lượng mối bay nhiều hay ít …Sau đó tiến hành đào lỗ hình nón sát ổ mối – nơi mối chuôi ra, lấy lá chuối lót theo lỗ có hình nón. Trên chổ mối ra khoảng 0, 40 mét, người ta giăng bao ni long màu trắng. Mối bay lên gặp ni long rớt xuống lá chuối đã hứng sẵn, do lá trơn và mối ướt cánh nên không bò và bay lên được. Sau đó, đồng bào mang gùi đến thu hoạch. Thông thường mõi người “quản lý” khoảng 10 lỗ…”.
Người Cơ Tu đang bắt mối.
Món mối rang
Mối rang là món ăn ngon miệng, hấp dẫn đối với đồng bào Cơ Tu và một số người Kinh. Muốn ăn, cư dân làm món mối rang (cláp padieng) bằng cách đặt chảo lên bếp, chờ chảo nóng đều, bỏ vài bát mối này vào và dùng đũa khuấy đều, mối bốc hơi và khô dần… cho đến khi từ chảo bay ra một mùi thơm quyến rũ, ngào ngạt, mang hương thơm mùi châu chấu nướng và những tiếng nổ lẹt đẹt nho nhỏ, báo hiệu mối đã chín rồi. Lúc này, đổ ra mẹt, lấy các ngón tay đảo nhẹ và sảy, hay bật cái máy quạt cho cánh mối bay đi, chỉ còn lại thân mối vàng ươm. Người Cơ Tu ngoài rang mối để “ăn chơi” ra, họ còn giả nát nén lại thành bánh để ăn dần. Ngoài ra, khi rang mối họ thêm vào ít muối và bỏ trong ống để giành ăn lai rai và hương vị cũng không kém phần ngọt ngào lan toả.
Không gì thú vị bằng khi được thưởng thức hương vị thơm lừng, beo béo và ngọt bùi… của món mối cánh rang, có thêm vài ly rượu tà vạt, rôm rả trò chuyện cùng với người già, lũ trẻ. Gương mặt của họ cũng hồng lên, lấp lánh bên bếp lửa hồng. Ngày nay, ở quê tôi, người Kinh cũng thi nhau bắt mối đem rang ăn. Khách đường xa, đã một lần thưởng thức cái hương vị thơm ngon, độc đáo của món mối rang ở Đông Giang này thì không thể nào quên được “tháng Năm mùa săn mối”.
Bài, ảnh: Văn Kỳ
Tin liên quan
Tin mới hơn
Hành trình của chiếc chiếu hoa
09:20 | 16/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người lưu giữ nghề làm bún Cổ Đô
16:14 | 13/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Làng nghề trồng hoa Gia An Nam nỗ lực để công nhận làng nghề
10:22 | 13/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Trang phục truyền thống đồng bào Hrê, Ba Na hòa quyện với thiên nhiên
10:16 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” nghề thủ công mỹ nghệ
10:09 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghệ nhân thổi hồn vào mảnh ván gỗ những con tàu đã bị lãng quên trở thành tác phẩm nghệ thuật độc bản
10:08 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Mộc mạc nghề làm nồi đất ở làng Trù Sơn
09:35 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tôn vinh giá trị văn hoá trong các làng nghề truyền thống
10:45 | 09/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề cói Kim Sơn trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
13:52 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Bảo tồn và phát triển làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn
11:01 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Lụa Vạn Phúc - Giữ lửa qua từng thế hệ
14:08 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát của người Tày ở Cao Bằng
09:56 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Ghé thăm làng nghề chằm nón lá Đức Hòa
09:55 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề truyền thống bún tươi Vân Cù
14:54 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tinh hoa nghề truyền thống ở Cao Bằng
14:53 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khám phá nghề đan thúng chai ở Phú Mỹ
14:52 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguyễn Duy Cường – người “thổi hồn” vào gỗ
15:37 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Mặn mòi vị muối Bạc Liêu
14:10 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Cao Bằng: Nghệ nhân giữ gìn nghề dệt thổ cẩm truyền thống
10:44 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội chợ triển lãm công nghiệp nông thôn tiêu biểu khu vực phía Bắc- Hà Nội năm 2024
11:46 Khuyến công
Khai mạc Lễ hội sen Đồng Tháp lần thứ 2 năm 2024
11:26 Văn hóa - Xã hội
Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội sẽ xem xét 39 nội dung
10:47 Tin tức
Thanh Hóa: Sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu khẳng định chất lượng, giá trị thương hiệu
10:44 Khuyến công
Vĩnh Long: Kinh phí khuyến công địa phương năm 2024 gần 5 tỷ đồng
10:44 Khuyến công