Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống đã được UBND Thành phố công nhận, gồm 269 làng nghề, 61 làng nghề truyền thống và 7 nghề truyền thống. Các làng nghề phân bố chủ yếu trong các nhóm ngành như: chế biến, bảo quản nông – lâm – thủy sản; sản xuất thủ công mỹ nghệ; đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, dệt may, thêu ren, cơ khí nhỏ; sinh vật cảnh; xử lý nguyên vật liệu và các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống nông thôn. Gắn với hệ thống gần 6.000 di tích và 175 di sản làng nghề, trong đó có 11 làng nghề, nghề truyền thống được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, các làng nghề Thủ đô không chỉ là không gian lưu giữ giá trị văn hóa hơn 1.000 năm văn hiến mà còn là điểm đến thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Hội thảo Vai trò của nghệ nhân, thợ giỏi trong bảo tồn và phát triển làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Phát triển làng nghề góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa vùng miền, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn, đồng thời thúc đẩy du lịch Thủ đô hội nhập với khu vực và thế giới. Thực hiện Luật Thủ đô và các chủ trương của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn, thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách quan trọng nhằm bảo tồn và phát triển làng nghề.

Đặc biệt, năm 2025, UBND Thành phố phê duyệt Đề án tổng thể phát triển làng nghề Hà Nội giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn đến năm 2050, với các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm tháo gỡ khó khăn, tạo động lực phát triển bền vững cho các làng nghề. Trên cơ sở đó, Hội đồng nhân dân Thành phố đã ban hành Nghị quyết số 49/2025/NQ-HĐND, quy định các chính sách hỗ trợ bảo tồn, phát triển làng nghề và ngành nghề nông thôn trên địa bàn.

Hội thảo cũng ghi nhận nhiều kết quả tích cực trong công tác bảo tồn và phát triển làng nghề.

Hội thảo cũng ghi nhận nhiều kết quả tích cực trong công tác bảo tồn và phát triển làng nghề. Đến nay, Hà Nội có 100 làng nghề, làng có nghề có sản phẩm OCOP với 929 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên. Nhiều làng nghề gắn với du lịch được công nhận là điểm du lịch cấp thành phố, tiêu biểu như gốm sứ Bát Tràng, dệt lụa Vạn Phúc, khảm trai Chuyên Mỹ, sơn mài Hạ Thái… Sản phẩm thủ công mỹ nghệ làng nghề Hà Nội đã xuất khẩu tới 89 quốc gia và vùng lãnh thổ, khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.

Phát biểu tại hội thảo, bà Hà Thị Vinh – Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội nhấn mạnh: không gian thiết kế sáng tạo tại các làng nghề không thể hình thành chỉ bằng đầu tư hạ tầng hay công nghệ, mà cốt lõi phải được xây dựng trên nền tảng con người sáng tạo, trong đó nghệ nhân giữ vai trò trung tâm. Theo bà Hà Thị Vinh, nghệ nhân là lực lượng nắm giữ và truyền nối tri thức nghề qua nhiều thế hệ, am hiểu sâu sắc vật liệu, kỹ thuật và giá trị thẩm mỹ truyền thống. Quan trọng hơn, họ có khả năng “đọc” tinh thần di sản để chuyển hóa thành những sản phẩm mới, vừa kế thừa bản sắc, vừa phù hợp với nhu cầu đương đại. Bên cạnh đó, nghệ nhân còn đóng vai trò truyền cảm hứng, dẫn dắt thế hệ thợ trẻ, nhà thiết kế và sinh viên mỹ thuật, góp phần hình thành hệ sinh thái sáng tạo tại làng nghề. Tại nhiều làng nghề Hà Nội, đặc biệt là Bát Tràng, nghệ nhân không chỉ là người trực tiếp sản xuất mà còn là nhà thiết kế bản địa, là người “đặt nền” cho các không gian sáng tạo mang dấu ấn riêng, tạo nên giá trị khác biệt không thể sao chép.

Từ góc nhìn coi nghệ nhân là trung tâm của không gian sáng tạo làng nghề, nhiều đại biểu cho rằng việc phát huy vai trò con người cần đi cùng những công cụ và phương thức phù hợp với bối cảnh mới. Trong đó, chuyển đổi số được xem là giải pháp quan trọng nhằm hỗ trợ nghệ nhân nâng cao hiệu quả sản xuất, mở rộng thị trường và lan tỏa giá trị di sản.

KS Vũ Tuấn Cương – CEO Công ty A4I Co., Ltd chia sẻ về xu hướng chuyển đổi số (CĐS) trong nghề thủ công trên thế giới và khả năng ứng dụng tại Việt Nam nhằm bảo tồn, phát triển làng nghề truyền thống. Theo ông Vũ Tuấn Cương, CĐS đang giúp nâng cao hiệu quả sản xuất trong nhiều ngành nghề thủ công. Điển hình, các cơ sở chế tác gỗ đã ứng dụng máy cưa bàn, máy cắt laser, máy CNC trong quy trình sản xuất, qua đó tối ưu hóa một số công đoạn chế tạo, giảm thời gian và chi phí, đồng thời vẫn giữ được phong cách, giá trị thẩm mỹ truyền thống của sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Bên cạnh khâu sản xuất, các nền tảng kỹ thuật số còn mở ra cơ hội để nghệ nhân mở rộng thị trường, tiếp cận khách hàng toàn cầu và tăng cường hợp tác với nhà thiết kế, doanh nghiệp và đối tác quốc tế. Đây được xem là hướng đi quan trọng, giúp làng nghề truyền thống vừa bảo tồn giá trị cốt lõi, vừa thích ứng với xu thế phát triển trong kỷ nguyên số.

Các đại biểu dự hội thảo

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội mở ra, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra nhiều tồn tại, thách thức đối với làng nghề Hà Nội hiện nay, như quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, thiếu lực lượng lao động trẻ kế cận, nguy cơ mai một nghề truyền thống, ô nhiễm môi trường làng nghề, trong khi yêu cầu của thị trường ngày càng cao về chất lượng, mẫu mã và khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Trước thực tế đó, nhiều ý kiến tại hội thảo cho rằng cần tiếp tục phát huy vai trò “đầu tàu” của đội ngũ nghệ nhân, thợ giỏi, coi đây là hạt nhân trong công tác truyền nghề, bảo tồn giá trị truyền thống gắn với chuyển đổi số, phát triển du lịch làng nghề và kinh tế tuần hoàn. Đồng thời, thành phố cần sớm hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù theo Luật Thủ đô năm 2024, tạo điều kiện để nghệ nhân yên tâm gắn bó, cống hiến, qua đó góp phần bảo tồn và phát triển bền vững các làng nghề trên địa bàn Thủ đô trong giai đoạn tới.