Sự kiện do Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổ chức vào sáng 15/11/2025 quy tụ các chuyên gia, nhà quản lý và nghệ nhân để cùng chia sẻ mô hình hiệu quả, đề xuất giải pháp thúc đẩy làng nghề trở thành nguồn lực văn hóa – du lịch bền vững.

Hội thảo Các giải pháp bảo tồn, phát triển làng nghề gắn với du lịch, giữ gìn các giá trị văn hóa, tạo ra đa giá trị cho làng nghề

Làng nghề tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn

Hiện nay, Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống đã được UBND Thành phố công nhận (269 làng nghề, 61 làng nghề truyền thống và 07 nghề truyền thống). Sản phẩm làng nghề đa dạng, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, nhiều sản phẩm có khả năng cạnh tranh trong và ngoài nước.

Các làng nghề đóng góp quan trọng vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người lao động, là nền tảng để thực hiện hiệu quả Chương trình OCOP và xây dựng nông thôn mới. Hiện toàn Thành phố có 881/3.317 sản phẩm OCOP là sản phẩm làng nghề (chiếm 26,6%), thu nhập bình quân của lao động làng nghề đạt trên 7 triệu đồng/tháng. Mỗi làng nghề mang bản sắc riêng, tạo nên những sản phẩm độc đáo, tinh xảo, vừa gìn giữ giá trị văn hóa vừa mang lại hiệu quả kinh tế ngày càng cao.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác nhấn mạnh: “Làng nghề không chỉ là nơi tạo ra những sản phẩm thủ công tinh xảo, mà còn là ‘bảo tàng sống’ lưu giữ giá trị văn hóa, tri thức bản địa, kỹ thuật truyền thống và tinh hoa của mỗi dân tộc.”

Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác nhấn mạnh: “Làng nghề không chỉ là nơi tạo ra những sản phẩm thủ công tinh xảo, mà còn là ‘bảo tàng sống’ lưu giữ giá trị văn hóa, tri thức bản địa, kỹ thuật truyền thống và tinh hoa của mỗi dân tộc.”

Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa mạnh mẽ, các làng nghề đang phải đối mặt với nhiều thách thức như biến động thị trường, áp lực cạnh tranh, khó khăn về nguồn nguyên liệu và đặc biệt là vấn đề kế thừa và phát triển lực lượng nghệ nhân trẻ. Hội thảo hôm nay là một diễn đàn đa phương quan trọng, tạo cơ hội để các cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp và cộng đồng làng nghề cùng chia sẻ kinh nghiệm, giới thiệu những mô hình thành công trong bảo tồn giá trị truyền thống song hành với đổi mới sáng tạo sản phẩm. Đây cũng là dịp để thảo luận về cơ chế, chính sách hỗ trợ; thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp và cộng đồng; mở rộng thị trường quốc tế; và tăng cường kinh tế hợp tác trong lĩnh vực làng nghề.

Thực trạng và tiềm năng phát triển làng nghề Việt Nam

Trên cơ sở các định hướng chung, tham luận tại hội thảo, bà Trần Thị Loan, Trưởng phòng Ngành nghề – Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn, cho biết: Việt Nam hiện có 1.975 làng nghề, trong đó riêng khu vực Đồng bằng sông Hồng có 783 làng nghề, chiếm khoảng 40%; số còn lại phân bố tại các vùng trên cả nước. Cả nước hiện sở hữu 17.316 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, đến từ 9.345 chủ thể, tạo tác động mạnh mẽ đến phát triển kinh tế nông thôn. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đã góp phần chuyển đổi mô hình sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất theo chuỗi, khai thác hiệu quả nguyên liệu địa phương và tạo việc làm bền vững.

Bà cũng nhấn mạnh nhu cầu sử dụng sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam ngày càng tăng trong các nhà hàng, khách sạn, khu nghỉ dưỡng, các công trình xây dựng và khu đô thị mới. Một số làng nghề như Sơn Đồng (Hà Nội) hay điêu khắc gỗ La Xuyên (Nam Định) đạt doanh thu nội địa lên tới hàng nghìn tỷ đồng, cho thấy tiềm năng lớn của ngành hàng này.

Tuy nhiên, theo bà, ngành thủ công mỹ nghệ vẫn đối mặt với nhiều áp lực trong bối cảnh yêu cầu “xanh hơn – số hơn – vươn xa hơn” ngày càng tăng. Cụ thể: Tiêu chuẩn môi trường, truy xuất nguồn gốc, lao động bền vững từ các thị trường nhập khẩu ngày càng khắt khe. Yêu cầu nâng cao giá trị gia tăng, chuyển từ gia công thô sang thiết kế – sáng tạo.Chủ trương chuyển đổi số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi các làng nghề phải thích ứng nhanh.Bản đồ số làng nghề chưa hoàn thiện, và hoạt động số hóa sản phẩm chưa được nhiều chủ thể quan tâm đúng mức.

Bà Trần Thị Loan, Trưởng phòng Ngành nghề – Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn phát biểu tại Hội thảo.

Làng nghề và kinh nghiệm từ các nước

Phát biểu tham luận tại hội thảo, Ông Hisham Elgazzar, Chủ tịch tổ chức thương mại công bằng thế giới khu vực Châu Phi và Trung Đông – Chủ tịch hội đồng thủ công Ai Cập cho biết: “Chúng tôi đặc biệt chú trọng việc bảo tồn những sản phẩm mang tính sáng tạo, đồng thời ghi nhận kỹ năng và sức sáng tạo của các nghệ nhân. Hiện chúng tôi đang phối hợp với nhiều cơ quan liên quan để triển khai các chương trình hỗ trợ. Với các hình thức thêu truyền thống, Ai Cập đã có những bước đi nhằm gìn giữ kỹ thuật đặc sắc này.”

Tuy nhiên, theo ông, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Ai Cập vẫn mang đậm dấu ấn cá nhân, trong khi nhiều nghệ nhân chưa nắm bắt được xu hướng thị trường hiện nay. Một thách thức lớn khác là sự thiếu hụt nhân lực, do thế hệ nghệ nhân trước chưa kịp truyền nghề đầy đủ cho lớp trẻ. “Để khắc phục, chúng tôi cần truyền lại những hiểu biết chuyên sâu đó cho thế hệ kế cận,” ông nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, vấn đề nguồn vốn cũng là rào cản lớn. “Chúng tôi đang nỗ lực để cải thiện và hỗ trợ tốt hơn về tài chính cho các nghệ nhân và cơ sở sản xuất thủ công,” ông cho biết, đồng thời mong muốn phía đối tác chú ý và đồng hành trong các giải pháp này.

Ông Hisham Elgazzar, Chủ tịch tổ chức thương mại công bằng thế giới khu vực Châu Phi và Trung Đông – Chủ tịch hội đồng thủ công Ai Cập chia sẻ kinh nghiệm bảo tồn và phát triển nghề thủ công ở Ai Cập và Châu Phi.

Tiếp nối những chia sẻ từ khu vực Châu Phi – Trung Đông, đại diện khu vực Mỹ La Tinh cũng mang đến góc nhìn quan trọng về phát triển thị trường thủ công mỹ nghệ. Bà Barbara Velasco Hernandez, Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực Mỹ La Tinh, trong tham luận “Chia sẻ kinh nghiệm phát triển thị trường hàng thủ công ở Châu Mỹ”, nhấn mạnh: “Thủ công mỹ nghệ không chỉ là một nghề, mà còn là một cách sống, một ngôn ngữ văn hóa được truyền tải qua kỹ năng và bàn tay của người nghệ nhân. Chính vì vậy, tôi đã dành cả cuộc đời mình để cống hiến cho lĩnh vực thủ công mỹ nghệ và đồng hành cùng cộng đồng nghệ nhân.”

Bà cho biết ở khu vực Mỹ La Tinh, cộng đồng nghệ nhân rất đông đảo, tương tự như sự phong phú của các làng nghề tại Việt Nam. Các sản phẩm thủ công luôn gắn bó mật thiết với con người và môi trường sống. Khi nói đến thủ công mỹ nghệ, chúng ta nhìn thấy sự liên kết bền chặt giữa văn hóa, bản sắc và đời sống thường nhật. Tại nhiều quốc gia Mỹ La Tinh, nghề thủ công đã được nhìn nhận như một lĩnh vực có tiềm năng lớn để thúc đẩy sự đổi mới, sáng tạo và phát triển bền vững.

Để hỗ trợ các nghệ nhân, khu vực Mỹ La Tinh đã tổ chức nhiều diễn đàn nhằm tạo không gian đối thoại, nơi nghệ nhân có thể chia sẻ tiếng nói của mình. Thông qua các hoạt động này, khoảng cách giữa ý tưởng sáng tạo và nhu cầu thực tế của thị trường được thu hẹp đáng kể. Nếu trước đây sản phẩm thủ công mang ý nghĩa thuần túy là sự hồn nhiên, biểu đạt nét văn hóa bản địa, thì nay chúng đã được điều chỉnh theo hướng dễ tiếp cận hơn, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng hiện đại.

Bà Barbara Velasco Hernandez - Chủ tịch Hội đồng Thủ công TG khu vực Mỹ La Tinh chia sẻ kinh nghiệm phát triển thị trường hàng thủ công ở Châu Mỹ

Bà Barbara cũng nhấn mạnh vai trò nổi bật của phụ nữ Mỹ La Tinh trong việc gìn giữ và duy trì giá trị nghề thủ công truyền thống. Mặc dù thị trường hiện nay xuất hiện nhiều sản phẩm thay thế, như hàng nhựa hoặc sản phẩm công nghiệp, nhưng thủ công mỹ nghệ vẫn không chỉ là ký ức của quá khứ mà tiếp tục hiện diện sống động trong cuộc sống đương đại, giữ vai trò quan trọng trong văn hóa, kinh tế và bản sắc của cộng đồng.

Hội thảo đã lắng nghe các đại biểu quốc tế chia sẻ kinh nghiệm và chính sách phát triển thủ công từ Trung Quốc, châu Á – Thái Bình Dương và Hàn Quốc, tập trung vào phát triển thị trường, sáng tạo thiết kế, hướng tới kinh tế xanh và tuần hoàn, cũng như tổ chức các lễ hội thúc đẩy ngành thủ công.

Làng nghề là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc và kết nối với các giá trị di sản

Ông Nguyễn Đình Hoa - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội:

Phát biểu kết luận tại hội thảo, ông Nguyễn Đình Hoa, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Nội, cho biết: Hội thảo hôm nay đã mang đến những chia sẻ quý giá từ các diễn giả, trao đổi kinh nghiệm về bảo tồn và phát triển làng nghề. Qua các ý kiến của các chuyên gia, chúng tôi nhận thấy vai trò của các nghệ nhân là vô cùng quan trọng trong việc gìn giữ và phát triển nghề truyền thống. Đồng thời, vai trò của mỗi quốc gia, cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức làng nghề cũng rất thiết yếu, đóng vai trò dẫn dắt và hỗ trợ các nghệ nhân. Ông nhấn mạnh các giải pháp chỉ đạo cho địa phương, gồm: quy hoạch đất đai, bảo vệ môi trường, hỗ trợ truyền nghề, xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, kết nối vùng nguyên liệu và phát triển du lịch gắn với làng nghề.

Qua đó, ông khẳng định: “Làng nghề là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc và kết nối với các giá trị di sản.” Ông cũng kiến nghị đưa các chương trình dạy nghề vào trường học, đồng thời tăng cường sự kết nối giữa làng nghề với văn hóa địa phương, nghệ thuật, điện ảnh, văn học, trong đó yếu tố con người – các nghệ nhân, thợ giỏi – là trung tâm. Thời gian tới, Sở sẽ tiếp tục tăng cường hỗ trợ công tác truyền nghề và mong muốn tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế. Qua đó, nghệ nhân và doanh nghiệp làng nghề sẽ có cơ hội trao đổi kinh nghiệm, quy trình sản xuất, mẫu mã sản phẩm, đồng thời quảng bá giá trị con người và đất nước của mỗi sản phẩm.

Trong thời gian tới, chúng tôi mong muốn được hợp tác chặt chẽ với các quốc gia và Hội đồng Thủ công Thế giới trên các châu lục để cùng bảo tồn và phát triển làng nghề, đồng thời tham gia tổ chức các festival và hội chợ, ghi nhận và tôn vinh giá trị nghề truyền thống.