"Tiếng lòng" của nghệ nhân gửi gắm trong quạt nghệ thuật Chàng Sơn
Những tác phẩm quạt nghệ thuật của làng quạt Chàng Sơn.
Quạt Chàng Sơn – quạt hết cả tâm phiền
Dân làng Chàng Sơn thường truyền tai nhau những câu thơ nổi tiếng về truyền thuyết làng quạt xưa: “Tiên đồng hội quạt, hội đồng tiên/ Lương duyên kết quạt, giải tâm phiền/Phiền tâm quạt, tay đưa gió/Gió đưa tay quạt, hội đồng tiên”. Đây cũng chính là những dòng thư pháp đẹp đẽ thường được viết trên những chiếc quạt Chàng Sơn.
Tuy không phải là làng quạt nổi tiếng duy nhất trên cả nước nhưng nghề làm quạt giấy tại Chàng Sơn đã có tuổi đời hàng trăm năm về trước. Trải qua năm tháng cùng sự biến đổi của nhu cầu xã hội, quạt Chàng Sơn đã đi từ giá trị thực dụng là làm mát, trang trí sang giá trị nghệ thuật. Hiện nay, vai trò quan trọng nhất của quạt Chàng Sơn là lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề, của dân tộc. Bên cạnh đó, là phát triển kinh tế, tăng thu nhập cho bà con làng nghề. Mặc dù gắn với vai trò phát triển kinh tế nhưng do sự chuyển mình khéo léo, phù hợp của làng nghề nên quạt Chàng Sơn vẫn không mất đi giá trị nghệ thuật mà ngày càng tinh xảo và độc đáo hơn.
Tác phẩm quạt Chàng Sơn được trưng bày tại một sự kiện văn hóa.
Hiện nay, quạt Chàng Sơn không chỉ được dùng trong các lễ hội, lễ bái tế, biểu diễn mà còn là đồ trang trí nghệ thuật trong mỗi gia đình hay đơn giản là món quà lưu niệm nho nhỏ ... vì vậy, quạt Chàng Sơn cũng rất đa dạng về chủng loại. Do giá trị sản phẩm của làng quạt Chàng Sơn gắn liền với tính nghệ thuật, nên mặc dù đặc tính của làng nghề là cha truyền, con nối nhưng không phải người làm quạt nào cũng có thể trở thành nghệ nhân và không phải ai cũng có thể làm ra được những sản phẩm mang giá trị nghệ thuật cao nếu không thực sự tài hoa.
Với nghệ nhân làng quạt Chàng Sơn thì mỗi chiếc quạt đều được coi là một đứa con tinh thần, cần phải nâng niu, trau chuốt tỉ mỉ dù ở bất cứ một công đoạn sản xuất nào. Nguyên liệu để làm quạt gồm các vật liệu giản đơn như: tre, gỗ, giấy (có thể là vải), hồ và đinh suốt... Những vật vô tri, vô giác ấy, qua bàn tay khéo léo của người thợ thủ công Chàng Sơn bỗng trở thành những tác phẩm nghệ thuật vô giá, đầy “âm thanh” và màu sắc, sống động như chính "tiếng lòng" của tác giả làm ra nó.
Người thổi hồn cho những chiếc quạt
Nghệ nhân Dương Văn Mơ được biết đến không chỉ với vai trò là tác giả của chiếc quạt gỗ lớn nhất Việt Nam mà còn bởi ông là một trong những người đã có công gìn giữ, khôi phục làng nghề quạt Chàng Sơn nổi tiếng xưa kia.
Sinh ra trong gia đình có bốn thế hệ làm quạt nhưng đến hiện tại, chỉ có nghệ nhân Dương Văn Đoàn là người duy nhất nối nghiệp cha (nghệ nhân Dương Văn Mơ) trong số năm anh em. Ông tiếp tục công việc thổi hồn cho những chiếc quạt giấy, quạt lụa trên hành trình gìn giữ những giá trị cốt lõi của văn hóa truyền thống. Mặc dù luôn có cái bóng lớn của người cha nghệ nhân tài hoa, nổi tiếng nhưng nghệ nhân Dương Văn Đoàn bằng tài năng của mình cũng đã tạo nên những tác phẩm mang giá trị nghệ thuật được đánh giá cao. Nhiều tác phẩm do chính tay ông sản xuất đã chinh phục các thị trường khó tính và có truyền thống lâu đời về quạt nghệ thuật như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan… Ngoài ra, nhiều tác phẩm quạt nghệ thuật của gia đình ông cũng đã tiếp cận thị trường Pháp, Đức, Thái Lan… và mang lại những thành quả nhất định là những đơn đặt hàng lên tới gần chục nghìn chiếc.
Nghệ nhân Dương Văn Đoàn đang sáng tạo quạt tranh.
Mỗi sản phẩm quạt do gia đình ông sản xuất đều phải trải qua quy trình sản xuất tỉ mỉ, kiểm định ngặt nghèo ngay từ khâu chọn nguyên liệu: Tre làm nan quạt phải già, ít đốt, phần thịt phải chắc. Sau khi cắt đoạn cho phù hợp sẽ tiến hành ngâm nước chống mối mọt. Khoảng ba, bốn tháng, sẽ vớt lên xử lý, sấy sao cho không còn mùi hôi. Ngoài ra, giấy để làm quạt là loại giấy điệp, giấy dó thường dùng làm tranh Đông Hồ và vải the nhập từ làng lụa… Quá trình vào giấy, vào vải the yêu cầu sự khéo léo cao, đòi hỏi người thợ thủ công phải hết sức kiên nhẫn và lành nghề.
Đặc biệt, những bức tranh sơn dầu trên quạt của nghệ nhân Dương Văn Đoàn như hút hồn người chiêm ngưỡng bởi nét vẽ tinh xảo, ý tưởng độc đáo và nan quạt được chế tác kỳ công. Ngắm những chiếc quạt đầy tính nghệ thuật đó, ít ai biết để đạt đến trình độ như bây giờ, ông Đoàn không chỉ dựa vào tài năng thiên phú mà còn phải trải qua quá trình gian nan học hỏi vẽ tranh, viết chữ thư pháp từ người cha nghệ nhân quá cố và kiên trì tập luyện trong một thời gian dài để mỗi bức vẽ trở nên tinh xảo và "có hồn".
Lưu Kỳ/THPL
Tin liên quan
Tin mới hơn

Các làng nghề nước mắm ở Hà Tĩnh hút khách du lịch
08:48 | 18/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ làng nghề truyền thống thời 4.0
08:48 | 18/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chả cá Lã Vọng - đặc sản đất Hà thành
08:47 | 18/07/2025 Văn hóa - Xã hội

Nghề làm bún Đa Mai
13:47 | 17/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Về An Giang thăm làng nghề bánh phồng Phú Mỹ
13:49 | 16/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đặc sắc gốm Gia Thuỷ
13:48 | 16/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Xã Tân Hưng – “Kho báu” nhãn đặc sản của Hưng Yên
10:21 | 16/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hà Nội nâng tầm giá trị cây sen
10:07 | 16/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Những thông điệp nghĩa tình trên chiếu cói làng Vũ Hạ
15:04 | 15/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hà Nội: Đưa sản phẩm làng nghề đến gần hơn với thế giới
15:03 | 15/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Trăn trở nghề hấp cá ở xã Cửa Việt
10:42 | 15/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đặc sản Hà Nội - Bánh gai làng Giá
10:11 | 14/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bánh tráng làng Tày Đam Rông Hướng đến phát triển bền vững nhờ nhãn hiệu chứng nhận
11:56 | 11/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Đỗ Phi Thường với đôi bàn tay vàng
11:56 | 11/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề dệt lụa làng Đốc Tín vang bóng một thời
11:55 | 11/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hà Nội: Tôn vinh làng nghề Việt qua Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025
13:58 | 09/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nhịp thở mới từ làng hoa giấy Thanh Tiên
09:47 | 09/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê qua từng mối đan
14:36 | 08/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Cổng làng trong lòng phố
08:55 | 08/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khai mạc Hội nghị Trung ương 12
15:11 Tin tức

Hà Nội: Hàng loạt biệt thự, nhà cao tầng xây trái phép trên đất cụm công nghiệp làng nghề
14:52 Bạn đọc và tòa soạn

Các làng nghề nước mắm ở Hà Tĩnh hút khách du lịch
08:48 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ làng nghề truyền thống thời 4.0
08:48 Làng nghề, nghệ nhân

Hà Nội tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025
08:48 Tin tức