PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ CỦA LÀNG NGHỀ

Ở nước ta, các ngành nghề thủ công nghiệp ra đời từ rất sớm, có nghề hàng trăm năm, thậm chí hàng nghìn năm trước đây. Trải qua quá trình phát triển, sáng tạo, sản phẩm ngày càng đa dạng, từ thô sơ tiến dần lên thành thủ công mỹ nghệ, có giá trị cao về kỹ thuật và mỹ thuật. Có những sản phẩm được công nhận là di sản văn hóa quốc gia hoặc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.
Đến nay, trên cả nước đã có khoảng 5.400 làng nghề, trong đó có khoảng 1.864 làng nghề truyền thống. Các làng nghề đã thu hút trên 11 triệu lao động với thu nhập gấp 2-3 lần so với làng thuần nông, đóng góp sản phẩm cho xuất khẩu và phục vụ du lịch, tăng giá trị sản xuất và thu nhập cho địa phương. Làng nghề tạo việc làm, đổi mới cơ cấu lao động, nâng cao dân trí, xóa bỏ tệ nạn xã hội, thiết thực góp phần xây dựng nông thôn mới. Điều đặc sắc là: mỗi làng nghề truyền thống là một kho báu văn hóa dân tộc, mỗi làng một bản sắc riêng, được bảo tồn và phát triển với đội ngũ nghệ nhân tâm huyết với làng nghề. Có những làng nghề là danh lam, thắng cảnh; Có những làng nghề gắn với di tích lịch sử, cách mạng, có nơi thờ Tổ nghề, trở thành những sản phẩm du lịch độc đáo. Bạn bè thế giới tìm đến tham quan các làng nghề vì ở đó, họ có thể mua những sản phẩm thủ công mỹ nghệ với những mẫu mã khác biệt với các nước khác, có thể tìm hiểu lịch sử, truyền thống làng nghề, trải nghiệm nghề thủ công, gặp gỡ nghệ nhân, từ đó, họ hiểu sâu sắc hơn những giá trị của làng nghề. Từ thực tiễn, có thể khẳng định: Giá trị của làng nghề nước ta không chỉ về kinh tế, xã hội, mà quan trọng nhất là giá trị về văn hóa: Làng nghề đã tiếp nối truyền thống văn hóa dân tộc trong các ngành nghề thủ công mỹ nghệ, hình thành văn hóa làng nghề, góp phần vào hình thành nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc mà chúng ta đang tích cực xây dựng.

Vì những giá trị nói trên của các làng nghề, xin kiến nghị: Trong Dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội XIII của Đảng, tại mục III (Đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế …) trong đoạn nói về “Cơ cấu lại nông nghiệp, phát triển nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới …, sau câu “Gắn kết chặt chẽ nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ; sản xuất với bảo quản, chế biến, xây dựng thương hiệu, tiêu thụ, nâng cao giá trị nông sản trong các chuỗi giá trị”, xin ghi thêm (i) “Phát triển các nghề thủ công, bảo tồn và phát huy giá trị các làng nghề”. Đồng thời, xin ghi thêm (ii): Nghiên cứu, ban hành Luật về Làng nghề; vì trên cơ sở Luật, sẽ có thêm nghị định và các văn bản pháp luật khác, tạo môi trường thuận lợi cho bảo tồn và phát triển làng nghề.

TẠO KHUNG PHÁP LÝ CHO HOẠT ĐỘNG CỦA HIỆP HỘI

Ở nước ta, từ sau đổi mới, nền kinh tế nhiều thành phần được chấp nhận, do đó cơ cấu xã hội, cơ cấu các giai tầng xã hội đã và đang có nhiều chuyển biến sâu sắc. Đã có nhiều tổ chức xã hội do dân tự nguyện lập ra với các loại hình như: Tổ chức nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội-nghề nghiệp, các loại câu lạc bộ, quỹ, v.v… hoạt động khá sôi nổi trong các lĩnh vực liên quan đến ngành nghề sản xuất, tiêu thụ, xuất nhập khẩu; Trong các lĩnh vực văn hóa, xã hội, từ thiện, v.v… Trong thời gian chống đại dịch Covid-19 vừa qua, tác dụng của các tổ chức xã hội lại càng nổi bật. Hiệp hội Làng nghề Việt Nam (thành lập từ năm 2005) cũng đã có nhiều cố gắng phục vụ các làng nghề và đạt nhiều thành tựu, được cộng đồng làng nghề tín nhiệm. Thế nhưng, cho đến nay, các tổ chức xã hội này vẫn hoạt động theo Nghị định số 45/2010/NĐ-CP ngày 21-4-2010 về tổ chức, hoạt động và quản lý hội, và Nghị định số 33/2012/NĐ-CP ngày 13-4-2012 sửa đổi, bổ sung Nghị định 45/2010. Những văn bản này vẫn nặng tư duy “tập trung quan liêu bao cấp” của thể chế cũ đang là rào cản ảnh hưởng đến hoạt động của các tổ chức xã hội. Vẫn chưa có Luật về Hội như đã quy định trong các bản Hiến pháp từ nhiều năm nay.

Hoan nghênh Dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội XIII của Đảng (tại Điểm 1. Mục III. Hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa) đã có đoạn ghi “Các tổ chức xã hội có vai trò tạo sự liên kết, phối hợp hoạt động, giải quyết những vấn đề phát sinh giữa các thành viên; Đại diện và bảo vệ lợi ích của các thành viên trong quan hệ với các chủ thể, đối tác khác; Cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho các thành viên; Phản ánh nguyện vọng, lợi ích của các tầng lớp nhân dân với Nhà nước và tham gia phản biện luật pháp, cơ chế, chính sách của Nhà nước, giám sát các cơ quan và đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước trong việc thực thi pháp luật”. Đoạn này đã nói rõ vị trí, vai trò và chức năng của các tổ chức xã hội.

Để khẳng định khung pháp lý, tạo môi trường thuận lợi, phát huy hơn nữa tiềm năng của các tổ chức xã hội, xin kiến nghị ghi tiếp theo đoạn trên như sau: (i) Xúc tiến nghiên cứu, ban hành Luật về Hội; (ii) Trong Báo cáo chính trị cũng như các văn bản khác, sau khi đề cập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội, nên thêm “các tố chức xã hội” vì các tổ chức xã hội này đã phát triển khá rộng và hoạt động có hiệu quả cao, rất nên ủng hộ và khẳng định vai trò của các tổ chức này. Được như vậy cũng chính là thực hành và phát huy rộng rãi dân chủ, quyền làm chủ và vai trò tự quản của nhân dân; Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; Củng cố, nâng cao niềm tin của nhân dân, tăng cường đồng thuận xã hội trong thực hiện đường lối của Đảng và cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

CGCC Vũ Quốc Tuấn
Chủ tịch Hội đồng Tư vấn – Hiệp hội Làng nghề Việt Nam