Rộn ràng tiếng đục, đẽo “làng giàu” La Xuyên
Độc đáo Làng nghề
Như “vớ được cọc”, tôi bám theo. Đúng như giới thiệu, Làng gỗ La Xuyên nằm ngay bên quốc lộ 10, rất dễ nhận ra. Đặc biệt so với nhiều làng nghề khác, “Làng giàu” như một Trung tâm thương mại lớn về gỗ. Một bên là dãy các siêu thị gỗ, một bên là hàng loạt các cửa hàng gỗ lớn –mặt tiền phố gỗ lại chính lại nằm trên đất “khu công nghiệp làng nghề La Xuyên”, từ xa đã nghe râm ran tiếng cưa, đục. Có lẽ đậm chất “Làng” đọng lại nơi đây, nơi cuối con đường cái đầu Làng còn ngôi đình cổ La Xuyên hàng ngàn năm trầm mặc.
“Làng giàu” với 100% dân làng nghề gỗ, mỗi nghệ nhân nơi đây có thể là một doanh nghiệp, quy tụ về đây 30 công ty, trên 1.000 cơ sở sản xuất và vẫn có tới hơn 1.000 thợ đang “khát” làm, sau thời kỳ dịch bệnh. Đến nay mọi việc đã trở lại bình thường. Thu nhập bình quân ở đây, thời điểm này khoảng 300.000 đồng/ngày, thợ giỏi có thể tới 500.000 đồng/ngày.
Bước chân trên con đường làng rộng như phố, hút tôi lại một cửa hàng, với các sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ đặc biệt. Những sản phẩm đậm chất truyền thống như: sập gụ, tủ chè, ban thờ, tượng gỗ, tranh khảm trai bên cạnh những chiếc đồng hồ đứng tường lớn, vừa truyền thống vừa hiện đại - Cửa hàng đồ gỗ Hùng Mai với những sản phẩm rất tinh xảo.
Thì ra đây là cửa hàng của hai nghệ nhân cha truyền con nối: cha Nghệ nhân Phạm Văn Bút và con nghệ nhân con Phạm Quốc Hùng với nhiều đời làm nghề chạm khắc gỗ ở Làng La Xuyên.
![]() |
Nghệ nhân Phạm Quốc Hùng và cán bộ thị trường Nguyễn Mạnh Cường đang trao đổi về sản phẩm mà gần đây người tiêu dùng đang quan tâm. (Ảnh: MH) |
Thấy tôi hỏi kỹ nhiều sản phẩm, vợ nghệ nhân Phạm Quốc Hùng dẫn tôi, xuyên qua cửa hàng gỗ tới một xưởng gỗ rộng chừng gần 100 m2, bóng một người đàn ông chững chạc đang “cầm tay chỉ việc” thợ chạm bức “cuốn thư” với những đường đục sắc gọn và đang vừa làm vừa giảng cho học việc: “Phải yêu nghề, chịu khó, nghề không bao giờ phụ lòng người, làm ra sản phẩm tốt, đẹp thì khách hàng sẽ đến với mình. Năm nay Thầy hơn 40 tuổi đời, đã 30 năm tuổi nghề, vậy mà vẫn luôn phải trau dồi tay nghề”.
Thấy nghệ nhân say sưa tay tạo tác, miệng hướng dẫn, gương mặt hiền khô, tôi hỏi sâu những kỹ xảo của các sản phẩm mỹ nghệ truyền thống La Xuyên. Nghệ nhân Phạm Quốc Hùng vui vẻ chia sẻ không chút ‘dấu nghề’.
Các sản phẩm thủ công chạm khắc gỗ - nghề truyền thống ở La Xuyên không chỉ đơn thuần là sản phẩm tiêu dùng, phục vụ đời sống dân sinh, mà còn là những sản phẩm có tính văn hoá. Bởi lẽ, các sản phẩm đó là kết quả từ quá trình lao động, sáng tạo mang đậm dấu ấn tinh hoa của đất và người La Xuyên từ bao đời nay.
Người thợ làng La Xuyên không ngừng vươn lên, học hỏi để tiếp cận những mẫu mã cải tiến, đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của lối sống hiện đại. Chính vì vậy sản phẩm của những người thợ làng La Xuyên đã chu du khắp thiên hạ, từ Bắc tới Nam, có mặt tại các quốc gia khác như: Thái Lan, Lào rồi cả Anh và Pháp.
Bởi sự đặc biệt, sản phẩm Làng gỗ La Xuyên, khác nhiều nơi cả về “chuyện gỗ”, đến kỹ thuật làm nghề.
“Không như: Thợ may ăn giẻ /Thợ vẽ ăn hồ. Thứ nhất Làng gỗ La Xuyên không ăn bớt gỗ. Sản phẩm này quy cách là mười phân thì nó phải chuẩn mười phân. Không dưới mười phân. Thứ hai là về kỹ thuật, độ cong, độ kỹ thuật người làng làm mềm mại; Phần mộng ráp nối giữa cái nọ, cái kia làm nó liền khối, khít sát, không nghép nối.”
![]() |
Ví như nói các tác phẩm khảm trai, nhiều người biết khảm đấy, nhưng chạm khắc ở La Xuyên phải là sản phẩm chất lượng của giới thủ công mỹ nghệ. Nguyên liệu khảm: Vỏ trai có màu sắc đẹp, sắc đỏ, nhiều màu sắc; vỏ trai dày; Kỹ thuật khắc lên gỗ phải tỷ mỉ; dụng cụ khắc sắc bén. Kỹ thuật người thợ cao, chạm khắc đồng đều: Bán sát giữa gỗ và trai, không tì vết. Khách hàng chỉ cần nhìn ở chỗ ghép thì biết ngay kỹ thuật như thế nào, tay nghề có cao không, có phải nghệ nhân làm không. Còn, với thợ kém, khảm nó hở không sát, sẽ thấy vết keo sơn lộ ra, sản phẩm mới không đẹp được.
Cán bộ thị trường anh Nguyễn Mạnh Cường bật mí về những kinh nghiệm chọn hàng của mình: “Hay nhìn sản phẩm chạm khắc trên gỗ này. Một sản phẩm mà đẹp. khắc hình con chim, hay hoa là nó phải có hồn. Có hồn tức là còn chim nhìn tứ diện nó đều giống nhau. Làm không vênh bong. Còn làm nông, chỉ nhìn được một mặt chính của nó. Nếu như mà mình nhìn từ trên xuống nhìn từ ngang sang gọi là nhìn tứ diện, con chim lúc nào trông cũng sống động. Đó là sản phẩm kỹ nghệ cao.”
Người làm thị trường như tôi thích, người Làng La Xuyên làm gỗ nào thì nói gỗ đó. Sản phẩm gỗ hương người ta nói gỗ hương nhóm 1 gỗ tốt vân đẹp, còn sản phẩm xà cừ, gỗ keo giá trị trung bình thấp hơn. Sản phẩm trông bên ngoài có thể giống nhau nhưng sản phẩm này gỗ hương bán nó 10 đồng, gỗ khác thì chỉ có ba đồng thôi. Người đi mua khó biết được, chỉ khi trong quá trình sử dụng thì mình mới biết thôi.
“Cũng là gỗ hương nhưng nơi này giá khác, nơi kia giá khác. Cũng là cây gỗ, sản phẩm làm từ lõi gỗ khác, làm bằng gỗ hương nhưng mà gỗ rác - cây gỗ lẫn vỏ bên ngoài khác và vì vậy giá sản phẩm cũng đã khác rồi.”
“Những sản phẩm của La Xuyên nói chung hay cửa hàng của nghệ nhân Phạm Quốc Hùng nói riêng là những sản phẩm kỹ, chất lượng cao.” Anh Cường cho biết thêm.
Nét đẹp không mai một
Làng nghề chạm khắc gỗ La Xuyên truyền thống ít cạnh tranh. Với sản phẩm nước ngoài họ làm công nghiệp nó khác, Hàng La Xuyên không lo cạnh tranh vì hàng của La Xuyên chất lượng - hàng kỹ. Đối với các cửa hàng với nhau chúng tôi cũng không có cạnh tranh, nếu cạnh tranh đó là sự cạnh tranh lành mạnh bởi tinh thần làng nghề đây là rất cao.
Với nơi khác thì khó có thể giải thích chứ ở “Làng giàu” thì thật dễ hiểu. Tinh thần tự hào về làng nghề luôn được hun đúc. “Làng La Xuyên có Đình Làng. Ngày Lễ, ngày Tết các nghệ nhân ngồi với nhau, xem thời kỳ này làng nghề mình phát triển theo hướng nào?. Hỏi xem thị trường cả nước bây giờ sản phẩm này làm đẹp, sản phẩm nào chưa đẹp cần thay đổi thế nào, sau đó về thông tin về lại cho con cháu và lớp con cháu biết mà làm mà điều chỉnh”. Ông Phạm Quốc Hùng tự hào chia sẻ.
![]() |
Sản phẩm chạm khảm tinh xảo |
Vào ngày Tết, lễ Rước lửa đêm giao thừa là nghi thức không thể thiếu, Việc rước lửa từ điện thờ ra sân đình rồi truyền cho từng người phải thực hiện tuần tự, trang nghiêm, tạo không khí linh thiêng nơi cửa đình vào thời khắc giao thừa. Ngọn lửa đêm giao thừa ấm áp xua tan khí lạnh, đem lại niềm tươi sáng cho mọi người, đồng thời cũng là may mắn, “cái đỏ” của đầu năm. Bao đời qua, người La Xuyên duy trì nét đẹp văn hóa truyền thống này để truyền ngọn lửa đam mê, giáo dục tinh thần đoàn kết, trách nhiệm giữ nghề cho con cháu.
Được cái Làng La Xuyên có nhiều nghệ nhân có tay nghề cao. Nói vậy phải nhắc đến nghề chạm gỗ truyền thống như đã gắn liền với máu thịt của chúng tôi. Ngay trong lễ hội Làng La Xuyên chúng tôi được tổ chức vào tháng 3 Âm lịch hằng năm. không chỉ là dịp vui Xuân và tưởng nhớ tướng quân Ninh Hữu Hưng là ông tổ đã truyền nghề chạm khắc gỗ cho dân làng. Mà đặc biệt, trong lễ hội làng thường tổ chức các cuộc thi trình diễn các sản phẩm gỗ làm từ chính những người thợ trong làng. Cuộc thi không chỉ là dịp để những người thợ trao đổi, học tập kinh nghiệm của nhau mà còn là dịp quảng bá sản phẩm của làng nghề truyền thống.
Nỗi vất vả phía sau
“Làng giàu.”
Nghệ nhân Phạm Quốc Hùng đưa chúng tôi trở lại cửa hàng, ngồi bên chiếc tù chè xưa. Giọng đầy tự hào anh kể:
Nhớ ngày bố nghệ nhân Phạm Văn Bút đoạt giải nhất trong cuộc thi của Lễ hội Làng ông và hai người nữa trong tốp thợ làm thi tay nghề là đóng tủ chè. Nhiều đội thi đến từ 5 xóm, trong cái cuộc thi đấy thì đội của bố có bố và 2 người thợ đã được giải nhất. Bố được giải nhất vì không những tủ chè của Bố đẹp như các đội khác tủ chè của của đội bố làm thì làm bằng thủ công. Những cái mộng của cái tủ chè được làm với kỹ năng cao của người thợ. Những cái mộng tủ chè của bố vừa nhanh, vừa bén và sát hơn các đội khác và đội bố đã dành được điểm cao.
Trong quá trinh để phát triển nghề thế hệ trước có thi tay nghề trong những lần lễ hội thi tay nghề giữa sân đình tổ chức rất nhiều thợ thi làm kỹ thuật làm nhanh nữa, thời điểm một vài năm thì sẽ có một lần như thế. Nay Lễ hội vẫn còn tổ chức long trọng nhưng chỉ là giỗ tổ làng nghề thì chỉ đến ấy và rước kiệu hoa chứ cuộc thi chưa thấy được tổ chức lại. Thi thoảng các thành viên của Làng cũng có đi giao lưu trong các trường nghề.
Rồi chợt, giọng anh trầm ngâm, với ánh mắt xa xăm. Cái thời khi mình đang học nghề, các cụ rèn mình cẩn thận lắm. Xưa làm toàn bằng thủ công hết, không có máy móc, mấy tháng trời chỉ chỉ được cầm nguyên một cái dùi, và cái đục. Cứ đục đẽo thôi đến khi thầy thấy được, mới cho chuyển cái khác. nói chung là quá trình làm rất gian nan. Có những lúc cảm thấy rất chán, nhiều khi thầy không có nhà thì là thôi trốn đi chơi. Nhưng cha và chú đều nghiêm lắm. Bây giờ nghĩ lại, mình rất trân trọng. Ngày xưa để có được một cái nghề này là cả một quá trình rèn luyện.
Bản thân mình có thời điểm, ăn với gỗ ngủ với gỗ. Còn nhớ có thời điểm Làng nhập gỗ về. Mình được giao nhiệm vụ là đi trông gỗ. Phải ra bãi gỗ dựng cái chòi nằm giữa bãi gỗ để trông gỗ, suốt đêm thức trong, trời tối mịt mù. Đến bây giờ là nhiều lúc có thời gian suy nghĩ và thấy chứng tỏ là cái nghề gỗ của ông cha mình có nhiều vất vả và có nhiều giá trị ngay từ khâu nguyên liệu phải giữ gìn cần thận. Cho nên nó thôi thúc mình phải bám nghề, làm nghề thật tốt và mong sao sau này động viên con cháu theo nghề truyền thống.
Từ đời ông, bố đều có nhận nuôi dạy thợ, cá nhân tôi cũng đã nuôi dây đến 3 thế hệ thợ nghề, nhưng không thu bất kể một phí học nào. Các em đến đây làm được chỉ bảo hướng dẫn trong 3 năm. Sau 3 năm làm việc các em có thể trở thành thợ lành nghề và được trả lương. Nhiều bạn học nghề ở Ninh Bình, Thái Bình, Thanh Hóa… trở về quê hương làm nghề và phát triển rất thành công.
Chia tay gia đình 2 nghệ nhân Nghệ nhân Phạm Văn Bút và nghệ nhân Phạm Quốc Hùng ở Làng gỗ La Xuyên trong râm ran tiếng cưa đục. Tôi rất ấn tượng bởi cách rất riêng của Làng gỗ La Xuyên vừa giữ được nét đẹp truyền thống, mà vẫn đồng hành phát triển cùng nền kinh tế đất nước.
Tin liên quan
Tin mới hơn

Những làng dệt thổ cẩm ở Tây Bắc
09:38 | 09/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Theo dấu tằm tơ
09:37 | 09/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lan tỏa hương vị bánh gai xứ Dừa
11:04 | 08/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng Nghề Truyền Thống Hồi Sinh Nhờ Thương Mại Điện Tử
09:04 | 07/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định: Bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp
09:04 | 07/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thái Bình: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
10:04 | 06/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Làng gốm Bàu Trúc – Bảo tồn và phát triển di sản gốm Chăm trong thời hiện đại
10:04 | 06/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bảo tồn và phát triển làng nghề Hà Nam trong xu thế mới
12:19 | 05/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Về thăm làng nghề bánh phồng Sơn Đốc hơn trăm năm tuổi
12:15 | 05/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phụ nữ Tây Hồ chung tay bảo tồn nghề truyền thống: Hành trình từ những búp sen
10:39 | 29/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề làm cờ Tổ quốc tất bật trước dịp kỉ niệm ngày giải phóng miền nam, thống nhất đất nước
10:18 | 29/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

“Mặc áo mới” cho sản phẩm làng nghề gỗ
14:36 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Trần Văn Việt thổi hồn vào đá
14:36 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

10 làng nghề lâu đời nổi tiếng ở Bắc Giang
14:36 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Mang du lịch, ẩm thực, làng nghề Việt Nam đến châu Âu
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

5 làng nghề miền Tây có truyền thống lâu đời
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Người đàn ông thổi hồn vào từng thớ gỗ
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề làm dưa bồn bồn
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Những người giữ hồn đất nung tại Lò lu Đại Hưng
14:35 | 24/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề thúng chai với 'tuyệt chiêu' chống thấm
10:04 | 23/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lào Cai: Nghề làm nón lá cọ Bản Liền
10:04 | 23/04/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ba Vì (Hà Nội): Chi hội cựu Công an xã Phú Đông góp phần xây dựng nông thôn mới
09:59 Nông thôn mới

Diễu hành xe đạp làng nghề
09:41 Tin tức

Hà Nội: Thành lập 2 cụm công nghiệp làng nghề vốn gần 370 tỷ đồng
09:40 Nghiên cứu trao đổi

Thành phố biển Quy Nhơn rực rỡ sắc vàng hoa lim xẹt
09:39 Du lịch làng nghề

Những làng dệt thổ cẩm ở Tây Bắc
09:38 Làng nghề, nghệ nhân