Nỗi niềm người gieo hồn cho than đá Quảng Ninh
Để tìm hiểu về nghề điêu khắc than mỹ nghệ tại đất Mỏ, chúng tôi tìm đến xưởng điêu khắc than đá mỹ nghệ của gia đình anh Nguyễn Tuấn Quyết và chị Nguyễn Thị Thanh Bình – một gia đình đã có 3 đời làm nghề điêu khắc than đá tại TP Hạ Long. Xưởng của gia đình anh chị được đặt ngay cạnh căn nhà nhỏ của 2 vợ chồng tại số 19 ngõ 74 phường Hồng Hà, TP. Hạ Long.
Khu xưởng rộng chừng 30m2 bao phủ bởi bụi than, chỉ có vợ chồng anh Quyết và một người thợ đang cần mẫn làm việc
Không khó nhận ra xưởng điêu khắc than đá của anh chị từ xa với những âm thanh đục đẽo, mài, đánh bóng than. Xưởng chỉ rộng chừng 30m2 với 3 người thợ. Tiếp chuyện chúng tôi, anh Bình kể, điêu khắc than đá là nghề truyền thống của gia đình, truyền đến đời của anh đã là 3 đời “Nghề bắt đầu từ khi ông nội tôi khi làm thợ mỏ than Mông Dương thời Pháp thuộc. Vốn khéo léo, lại mê điêu khắc, những lúc rảnh rỗi ông thường khắc gọt than thành những sản phẩm độc đáo. Chủ mỏ rất thích và thường đem đi làm quà biếu”.
Tiếp nối truyền thống, đến đời bố anh, rất nhiều tác phẩm giá trị được ra đời và thường được dùng làm quà tặng cho Chính phủ, chuyên gia nước ngoài…Điêu khắc than gắn bó trong suốt thời tuổi thơ của anh Quyết. Có lẽ chính vì vậy, điêu khắc than đã trở thành niềm đam mê, động lực hối thúc anh tiếp tục nghề khắc đá này.
Theo anh Quyết sản phẩm có đa dạng mẫu mã, mẫu mã càng phức tạp thì thời gian điêu khắc càng lâu và giá thành càng cao
Không giống như các sản phẩm mỹ nghệ khác, than đá có đặc tính cứng và giòn nên cần sự tỉ mỉ, khéo léo hơn rất nhiều
Theo anh Quyết, than sử dụng điêu khắc phải là loại than kíp-lê (altraxit) có độ biến chất cao nhất, khối lớn có chất lượng tốt, độ đen đặc, bề mặt không có đường vân, mạch đứt gãy xuyên ngang dọc. Hiện chỉ có loại than lấy từ mỏ Cao Sơn mới có thể đáp ứng được yêu cầu này. Anh Quyết đã từng cất công đi than tại rất nhiều mỏ nhưng đều không đáp ứng được.
Nghề điêu khắc than đá đòi hỏi sự tỉ mỉ với từng chi tiết và tính kiên trì với từng sản phẩm
Một sản phẩm hoàn thiện cần trải qua khá nhiều công đoạn, từ đá thô đem cưa thủ công ra từng kích thước đã tính toán trước, sau đó bắt đầu điêu khắc thành hình thù sản phẩm rồi đem đi đánh ráp, đánh mịn rồi chuyển qua đánh bóng
Anh chia sẻ, ngoài kỹ thuật truyền thống, anh có những sáng tạo riêng, nâng tầm kỹ thuật khắc nổi, mài, nhằm tạo chiều sâu cho tác phẩm... Đến thời điểm hiện tại đã có hơn 100 mẫu đủ loại được anh Bình chế tác, trong đó có những mẫu như tranh than đá về Vịnh Hạ Long, Hòn Trống mái, sư tử, thuyền buồm…rất được du khách trong và ngoài nước ưa chuộng. Các sản phẩm điêu khắc từ than đá của gia đình đã được bán ở nhiều tỉnh, thành trong nước và một số quốc gia như: Nhật, Thái Lan, Trung Quốc, Anh, Mỹ, Áo, Đức… Đáng chú ý, nhiều khách du lịch Pháp, Tây Ban Nha, Mỹ còn đến xưởng tìm hiểu, đặt làm riêng.
Nỗi lo nghề dần bị mai một
Nghề chế tác than đá ở Quảng Ninh có từ những năm cuối thế kỷ XIX. Điêu khắc than đá xuất phát từ những người thợ mỏ dưới thời Pháp thuộc. Ban đầu, những người thợ mỏ khéo tay đã mang những hòn than trong hầm lò về điêu khắc xem như một thú vui rồi dần dần điêu khắc than đá trở thành một nghề thủ công mỹ nghệ độc đáo của Vùng mỏ Quảng Ninh. Nghề cũng từng phát triển rất mạnh, hình thành những xóm làm nghề ở khu vực TP Hạ Long và TP Cẩm Phả. Trước năm 1986, những người thợ tham gia vào Hợp tác xã Hồng Gai chuyên chế tác tranh, mỹ nghệ than đá. Sau khi hoạt động không hiệu quả, sản phẩm làm ra không tiêu thụ được, hợp tác xã bị giải thể, những người thợ giỏi tản mát ra làm xưởng riêng, đến nay nhiều hộ không trụ được với nghề, chuyển nghề khác mưu sinh.
Hơn 20 năm về nhà chồng là từng đó năm chị Bình say mê với những hòn than đen nhánh. Vợ chồng chị Bình chính là những người thợ điêu khắc than đá trẻ nhất và cũng là những người thợ gần như cuối cùng, không mấy ai còn mặn mà với nghề
Nói đến tương lai của nghề điêu khắc than đá, giọng anh Quyết bỗng trùng xuống. Anh kể, ngay như xưởng của anh có thời điểm có đến 10 thợ làm thường xuyên, nhưng đến thời điểm hiện tại chỉ còn vợ chồng anh và 2 người bạn nữa làm cùng. Anh Quyết chia sẻ: “Do ít được quan tâm, hiện nay nghệ nhân tứ tán, chủ yếu sáng tác nhỏ lẻ kiếm sống. Việc mua nguyên liệu than đá, các doanh nghiệp không bán số lượng nhỏ lẻ nên tôi phải mua than trôi nổi trên thị trường với giá thành cao hơn nhiều lần. Một phần do sản phẩm khó tiêu thụ, qua nhiều trung gian nên giá thành tới tay người tiêu dùng quá cao. Hơn nữa, nghề này vốn là nghề bụi bặm, cần sự tỉ mỷ mà thu nhập chưa hấp dẫn, nên người trẻ theo nghề ngày càng ít”.
Những sản phẩm làm ra không chỉ là vì mục đích thương mại mà nó còn là tâm hồn của người con đất mỏ, niềm tự hào với nghề truyền thống của gia đình
Từ những hòn than xù xì, thô ráp, để làm ra một sản phẩm có hồn là cả một quá trình sáng tạo tỉ mỉ, khéo léo
Theo lời anh Quyết, vợ chồng anh cũng đã từng vay vốn mở rộng sản xuất, dự định mở cửa hàng giới thiệu sản phẩm, giới thiệu kỹ thuật điêu khắc than đá cho du khách tham quan. Thế nhưng, do thiếu kinh nghiêm và thiếu vốn dự án dang dở khiến gia đình lại càng khó khăn. Chị Bình vợ anh Quyết chia sẻ. “Gia đình giờ không có người nối nghiệp chắc nghề cũng chỉ duy trì được khoảng chục năm nữa. Chúng tôi chỉ mong sao tỉnh có sự quan tâm hơn, hỗ trợ về vốn, về quỹ đất mở xưởng và khâu quảng bá để những người làm nghề như chúng tôi yên tâm sản xuất. Chúng tôi cũng luôn sẵn sàng truyền nghề cho những người có năng khiếu và thực sự tâm huyết để nghề truyền thống, riêng có này của Quảng Ninh không bị mất đi. Bởi phải đam mê với nó mới theo nghề và giữ nghề được”.
Chị Bình cũng kể, đã từng có đoàn Trung Quốc đến nhà ngỏ ý hợp tác, đầu tư máy móc hiện đại và vốn để anh chị mở rộng sản xuất với điều kiện dạy nghề cho họ. Nhưng vợ chồng chị đã từ chối vì cho rằng nếu truyền nghề này ra nước ngoài thì Quảng Ninh sẽ mất đi một nghề truyền thống độc đáo.
Những tháng vừa qua, do ảnh hưởng của dịch Covid, khách du lịch giảm mạnh, đặc biệt là khách du lịch quốc tế. Điều này lại càng ảnh hưởng không nhỏ đến công việc của anh chị. Nếu những tháng trước khi có dịch, trung bình xưởng của anh chị cũng xuất được từ 100-200 mẫu sản phẩm nhưng những tháng gần đây số lượng sản phẩm bán ra còn chưa được 50 mẫu, khó khăn chồng chất khó khăn.
Mong rằng, thời gian tới, tỉnh Quảng Ninh sẽ có thêm những chính sách, đầu tư đúng mức sẽ bảo tồn được nghề truyền thống đặc trưng riêng của Quảng Ninh, tiếp tục có được những sản phẩm độc đáo phục vụ khách du lịch, góp phần vào việc quảng bá văn hóa, du lịch tại tỉnh Quảng Ninh.
Theo Báo Công thương
Tin liên quan
Tin mới hơn

Việt Nam có 2 làng nghề đầu tiên thuộc Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới
22:00 | 14/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam gửi thư chúc mừng đến hai làng nghề tại Hà Nội
18:08 | 14/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đồng Tháp: Xã Láng Biển đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao
08:41 | 14/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng bánh đa Dụ Đại - Giữ gìn di sản làng nghề truyền thống
08:40 | 14/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nón lá Tây Hồ Dấu ấn văn hoá vùng đất Cố đô Huế
19:26 | 13/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khách quốc tế hào hứng dệt chiếu, đan thúng tại hội làng Kim Bồng
19:23 | 13/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Bình Định: Nghệ nhân Ưu tú Kim Chung trọn đời dành cho nghệ thuật hát bội
09:39 | 12/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phú Yên: Làng nghề sản xuất muối Tuyết Diêm điểm đến văn hóa độc đáo
09:37 | 12/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Hai làng nghề đầu tiên gia nhập mạng lưới thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu
12:00 | 10/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Âm vang làng nghề đúc đồng Phước Kiều
09:55 | 10/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bát Tràng, Vạn Phúc gia nhập mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu
09:54 | 10/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lung linh sắc vàng tại Lễ hội Mai vàng An Nhơn lần thứ 2 năm 2025
09:53 | 10/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định: Khôi phục và phát triển Làng nghề nón lá Nhơn Mỹ
09:35 | 05/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Huyện Phú Xuyên từng bước khai thác tiềm năng du lịch làng nghề
15:37 | 04/02/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề làm muối Bạc Liêu Tinh hoa đến từ biển cả
08:29 | 26/01/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc Tài hoa của nghệ nhân
09:19 | 25/01/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bến Tre: Ý tưởng điêu khắc độc đáo từ cây, trái quê hương
09:18 | 25/01/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định: Mai khoe sắc vàng đón Tết
10:03 | 21/01/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Đào Thanh Hảo góp phần tạo dựng thương hiệu chè Thái Nguyên
15:00 | 20/01/2025 OCOP

Cộng đồng làng nghề sẽ bước sang thời kỳ mới
15:00 | 20/01/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề “trình làng” những trái cây độc lạ dịp Tết
14:59 | 20/01/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Vietnam Has the First Two Craft Villages in the World Network of Creative Craft Cities

Việt Nam có 2 làng nghề đầu tiên thuộc Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới
22:00 Làng nghề, nghệ nhân

Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam gửi thư chúc mừng đến hai làng nghề tại Hà Nội
18:08 Làng nghề, nghệ nhân

Phú Thọ: Phát triển sản phẩm OCOP gắn với du lịch
15:03 Du lịch làng nghề

Sản phẩm OCOP làng nghề Góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội
15:03 OCOP









