Người nghệ nhân gắn bó với "đất và nước"

LNV - Đó là nghệ nhân Đàng Thị Phan, ngoài 70 tuổi, ở làng gốm Bàu Trúc thị trấn Phước Dân, Ninh Phước, Ninh Thuận. Bà đã có hơn 55 năm gắn bó với nghề làm gốm.Với tảng đất sét sông Quao, bà cúi khom lưng, đôi chân trần thoăn thoắt lùi xoay tròn theo chiếc chum sành dựng ngược làm trụ. Trong chốc lát, từng chiếc bình hoa, bát ăn cơm, nồi kho cá, chum đựng nước… hiện ra trọn trịa, tinh xảo, mịn màng… Cứ thế, suốt hơn 50 năm qua, nghệ nhân Đàng Thị Phan theo đuổi cái nghề mà người làng gốm Bàu Trúc vẫn nói vui là “nặn bằng tay, xoay bằng mông” này.
Từ năm 18 tuổi bà đã học nghề gốm từ cụ cố nội. Đời bà nội, rồi đến mẹ bà đều gắn bó với gốm Bàu Trúc. Năm 2006, bà tự hào là nghệ nhân gốm Việt Nam duy nhất được sang Malaysia, Ấn Độ, Nhật Bản… trong vòng 2 tháng để thi tay nghề và đoạt giải nhất. Khi đó, các nghệ nhân nước ngoài mang tới hội thi nào là những bàn xoay, máy móc cắm điện, thì nghệ nhân Đàng Thị Phan chỉ mang theo đất và chiếc… lược gãy đôi. Thế nhưng, ban giám khảo và du khách quốc tế vô cùng ngỡ ngàng và thán phục tài trình diễn làm gốm có một không hai của người nghệ nhân Bàu Trúc này – tất cả đều làm bằng tay và hoa văn được bà tạo ra từ mẩu lược gãy.

Năm 2000, bà lại mang đất ra Hà Nội “đọ tài” cùng các nghệ nhân của Phù Lãng, Bát Tràng. Thấy các nghệ nhân khác làm gốm bằng bàn xoay, láng gốm hay trang trí hoa văn bằng máy, bà cũng thử áp dụng với đất sét sông Quao nhưng không thành công. Thế nên, bà đúc kết rằng gốm Bàu Trúc chỉ có thể làm thủ công, do đó điều độc đáo là các sản phẩm cho dù cùng một kiểu dáng nhưng chẳng cái nào giống cái nào.


Nghệ nhân Đàng Thị Phan đang "quay giật lùi" để làm sản phẩm


Điều đặc biệt ở làng gốm được xem là cổ nhất Đông Nam Á này đó chính là những sản phẩm hầu hết do phụ nữ làm, bởi nghề được truyền theo kiểu “mẫu hệ” của người Chăm. Nghệ nhân Đàng Thị Phan nói rằng, các phụ nữ Chăm yêu nghề của bà, của mẹ mà tự mày mò “học mót” rồi tự sáng tạo ra mẫu mã, hoa văn mới, ngoài ra chẳng có sách vở nào dạy làm gốm Bàu Trúc cả. Người nào thực sự yêu nghề mới gắn bó được; thêm vào đó phải có sức khỏe, bởi không phải ai cũng có thể cúi mặt “xoay chong chóng” suốt ngày được.

Đất sét để làm gốm Bàu Trúc cũng rất khó tính. Đạp đất bằng chân và nhồi đất bằng tay chính là bí quyết để mẻ gốm thành công. Nếu không “chiều” được đất, mẻ gốm khi nung lên sẽ nổ như pháo và công sức cũng như vốn liếng của người làm gốm sẽ xuống sông xuống biển. “Thế nên tại sao làng gốm ra đời đã hàng trăm năm mà chẳng ai giàu từ gốm cả, chỉ gọi là gốm cũ đổi gốm mới thôi” – nghệ nhân có nước da rám nắng đặc trưng của người Chăm nói.

Nghệ nhân Đàng Thị Phan có 11 người con, trong đó 3 người con gái, nhưng chẳng ai theo nghề của bà. Bà bảo, thanh niên trong làng ít người mặn mà theo đuổi cái nghề “xoay tròn” này. Làng Bàu Trúc có khoảng 400 hộ dân, nhưng những nghệ nhân có kỹ năng điêu luyện như bà Phan chỉ đếm trên đầu ngón tay. Bà trầm ngâm: “Đời mình trót yêu nghề gốm rồi, chồng mất sớm, nuôi con học đại học cũng bằng gốm, nên cố làm nghề đến khi nào không làm được nữa thì mới nghỉ. Cũng muốn truyền nghề cho con cháu nhưng trẻ không thích, chẳng biết nghề gốm Bàu Trúc sẽ đi về đâu?”.

Trong sân nhà nghệ nhân Đàng Thị Phan bày rất nhiều đồ gốm, từ bộ ấm chén, bình hoa, nồi niêu đến đôi lục bình cao quá đầu người, tòa tháp đậm chất văn hóa Chăm to bằng cả gian nhà với họa tiết cầu kỳ… Tất cả đều được sinh ra từ đôi bàn tay và trí óc tưởng tượng của bà.


Hoa văn được nghệ nhân tạo ra từ mẩu lược gãy


Bà nói, nếu như người làm ruộng có bao tay bảo hộ, thì làm gốm phải để tay trần. Gần trọn cuộc đời gắn bó với “đất và nước”, nhưng đôi tay tài hoa của bà vẫn đẹp, da dẻ mịn màng, không có dấu hiệu bị nước ăn. Đó chính là điều kỳ diệu mà người nghệ nhân gốm Bàu Trúc này có được.

Vừa trò chuyện, người nghệ nhân Chăm lại thoăn thoắt nhào đất, khom lưng “xoay chong chóng” và trong chốc lát, những bát đĩa, nồi kho cá… tròn như đúc khuôn, mịn như láng nước lần
lượt ra đời…

Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận nghệ thuật làm gốm truyền thống Bàu Trúc vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Nhưng hiện nay người làng gốm Bàu Trúc đang trăn trở, loay hoay tìm hướng đi bền vững cho làng nghề...

Bài, ảnh: Lại Thìn

Tin liên quan

Tin mới hơn

Sức sống mới từ Làng nghề: Đào tạo thực chiến, giữ lửa truyền thống

Sức sống mới từ Làng nghề: Đào tạo thực chiến, giữ lửa truyền thống

LNV - Hà Nội, nơi hội tụ hàng trăm làng nghề truyền thống, công tác truyền nghề và đào tạo nghề cho thế hệ trẻ đang được xem là “chìa khóa” để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa nghề, đồng thời đáp ứng nhu cầu nhân lực có tay nghề cao cho các cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn hiện nay.
Giữ hồn bún Mạch Tràng – nghề trăm năm giữa lòng Cổ Loa

Giữ hồn bún Mạch Tràng – nghề trăm năm giữa lòng Cổ Loa

LNV - Giữa vùng đất Cổ Loa – nơi lưu giữ bao lớp trầm tích lịch sử, làng Mạch Tràng vẫn bền bỉ gìn giữ nghề làm bún truyền thống. Dẫu thời gian đổi thay, sợi bún trắng ngần vẫn là niềm tự hào và biểu tượng của tinh hoa quê hương.
Nghề gốm Việt – Dòng chảy nghìn năm

Nghề gốm Việt – Dòng chảy nghìn năm

LNV - Từ thuở con người biết lấy đất nặn hình, nung trong lửa để tạo nên vật dụng, gốm đã trở thành chứng nhân của nền văn minh Việt. Qua hàng nghìn năm, từ bàn tay khéo léo của người thợ, từ lò gốm thô sơ nơi làng quê đến những xưởng hiện đại hôm nay, nghề gốm Việt vẫn bền bỉ giữ hồn đất, hồn người qua từng thớ men, từng đường nét tinh xảo.
Làng hương Sơn Nam vào vụ Tết

Làng hương Sơn Nam vào vụ Tết

LNV - Những ngày này, làng nghề làm hương ở tổ dân phố Cao (phường Sơn Nam, Ninh Bình) lại rộn ràng vào vụ sản xuất cao điểm nhất. Mùi hương thảo mộc lan tỏa trong gió, báo hiệu mùa làm ăn bội thu và khẳng định sức sống bền bỉ của nghề truyền thống hơn nửa thế kỷ qua.
Xã Sơn Đồng (TP Hà Nội): Sẵn sàng cho đề cử làng nghề truyền thống Hà Nội tham gia mạng lưới các thành phố Thủ công sáng tạo Thế giới

Xã Sơn Đồng (TP Hà Nội): Sẵn sàng cho đề cử làng nghề truyền thống Hà Nội tham gia mạng lưới các thành phố Thủ công sáng tạo Thế giới

LNV - Làng nghề tạc tượng gỗ, tượng sơn son thếp vàng Sơn Đồng thu hút giới sành đồ thờ, trang trí bởi giá trị văn hóa truyền thống, lịch sử. Đây là làng nghề có sức sống bền bỉ theo suốt chiều dài lịch sử đất nước. Có lúc thăng lúc trầm nhưng mạch nguồn nghề truyền thống tạc tượng sơn son thiếp vàng Sơn Đồng luôn khắc sâu trong từng hoa văn họa tiết từng thời kỳ của lịch sử đất nước. Điều đó minh chứng cho quan niệm “còn làng còn nước” của cha ông ta. Theo đó, Sơn Đồng lưu giữ nhiều di tích cổ: đình, chùa, đền, nhà thờ tổ, … Sản phẩm của Làng nghề mỹ nghệ Sơn Đồng chiếm khoảng trên 70% thị phần toàn quốc về tượng và đồ thờ sơn son thếp vàng, bạc phục vụ đời sống văn hóa tâm linh tín ngưỡng của người dân. Sản phẩm làng nghề xã Sơn Đồng đang có mặt trên cả nước từ Bắc vào Nam, từ đất liền đến hải đảo, sang cả châu Âu, châu Mỹ tại các nước: Nga, Ucraina, Pháp, Mỹ và các nước Đông Nam Á: Thái Lan, Lào, Campuchia.
Người đàn ông giữ hồn thổ cẩm Chăm giữa lòng Phũm Soài

Người đàn ông giữ hồn thổ cẩm Chăm giữa lòng Phũm Soài

LNV - Giữa nhịp sống hiện đại, ở ấp Phũm Soài, xã Châu Phong (tỉnh An Giang), ông Mohamad vẫn ngày ngày cần mẫn bên khung cửi. Những sợi chỉ, mảnh vải qua đôi tay ông không chỉ kết thành tấm thổ cẩm rực rỡ mà còn dệt nên ký ức, niềm tự hào và bản sắc văn hóa của đồng bào Chăm nơi đây.

Tin khác

Táo Ninh Thuận - Đặc sản vùng đất nắng gió vươn tầm thương hiệu

Táo Ninh Thuận - Đặc sản vùng đất nắng gió vươn tầm thương hiệu

LNV - Giữa dải đất miền Trung đầy nắng và gió, vùng đất Ninh Thuận – nay thuộc tỉnh Khánh Hòa từ lâu đã được biết đến là vùng đất khô hạn, song lại ẩn chứa những giá trị nông nghiệp độc đáo mà thiên nhiên ban tặng. Trong đó có một đặc sản trái cây độc đáo – Táo Ninh Thuận.
Từ bản nhỏ Châu Tiến sắc thổ cẩm Thái lan tỏa thế giới

Từ bản nhỏ Châu Tiến sắc thổ cẩm Thái lan tỏa thế giới

LNV - Từ đôi tay bền bỉ của nghệ nhân Sầm Thị Bích, những sợi tơ thấm màu rừng núi đã hồi sinh, kéo theo cả bản mường thức dậy cùng hoa văn thổ cẩm. Hơn ba thập niên gắn bó với nghề, bà không chỉ khôi phục ký ức văn hóa của người Thái mà còn dệt nên con đường mới cho kinh tế bản, đưa sắc thổ cẩm Hoa Tiến lan tỏa ra thế giới.
Hiệp định EVFTA – Cầu nối đưa sản phẩm làng nghề Hà Nội ra thế giới

Hiệp định EVFTA – Cầu nối đưa sản phẩm làng nghề Hà Nội ra thế giới

LNV - Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA) được ví như “cầu nối vàng” giúp các sản phẩm làng nghề truyền thống của Hà Nội mở rộng thị trường xuất khẩu, khẳng định vị thế mới trên bản đồ thủ công mỹ nghệ quốc tế. Với những ưu đãi về thuế quan, quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kỹ thuật, EVFTA không chỉ tạo thuận lợi thương mại mà còn thúc đẩy quá trình chuyển đổi chất lượng – tiêu chuẩn – thương hiệu cho các sản phẩm làng nghề.
Nước mắm Cà Ná - Tinh hoa vùng biển Khánh Hòa

Nước mắm Cà Ná - Tinh hoa vùng biển Khánh Hòa

LNV - Những chú cá cơm ngọt tươi, nẩy thịt, giàu đạm ướp với muối tinh chất tốt nhất vùng Đông Nam Á theo công thức ủ chượp - kéo rút gia truyền đã tích lũy qua trăm năm, tạo nên đặc sản nước mắm Cà Ná màu hổ phách với vị đậm đà, thơm ngon đến đến giọt cuối cùng.
Nhớ mùa đay quê tôi

Nhớ mùa đay quê tôi

LNV - Những năm 60 của thế kỷ trước (tỉnh Hưng Yên cũ) từng coi cây đay là một cây trồng chiến lược, một loại cây trồng lấy tơ đay xuất khẩu. Cây đay gắn bó với người dân quê tôi khoảng 30 năm. Nó cũng gắn trọn tuổi thơ của tôi.
Níu giữ hơi thở sông nước miền Tây với nghề đan lọp Thới Long

Níu giữ hơi thở sông nước miền Tây với nghề đan lọp Thới Long

LNV - Giữa nhịp sống hối hả của thành phố Cần Thơ, ở phường Thới Long vẫn còn vang vọng tiếng dao chẻ tre, tiếng lạt đan lọp lách cách – âm thanh quen thuộc của một nghề đã tồn tại hơn nửa thế kỷ. Những đôi tay chai sạn, những người thợ tóc bạc vẫn cặm cụi ngày đêm bên đống tre vàng úa, gìn giữ nghề đan lọp truyền thống – một phần ký ức và bản sắc của miền sông nước đồng bằng.
Khơi dậy sức bật kinh tế từ nghề trồng dâu nuôi tằm ở Lâm Đồng

Khơi dậy sức bật kinh tế từ nghề trồng dâu nuôi tằm ở Lâm Đồng

LNV - Nghề trồng dâu, nuôi tằm đang trở thành hướng phát triển kinh tế hiệu quả ở Lâm Đồng, giúp nhiều hộ nông dân tăng thu nhập, ổn định cuộc sống. Dù còn đối mặt với không ít thách thức về quy hoạch, dịch bệnh và thị trường, nhưng với sự hỗ trợ của ngành nông nghiệp, nghề truyền thống này đang từng bước hồi sinh mạnh mẽ.
Bỏng Chủ Cổ Loa – Lễ vật thiêng và nghề truyền thống nghìn năm

Bỏng Chủ Cổ Loa – Lễ vật thiêng và nghề truyền thống nghìn năm

LNV - Giữa vùng đất Cổ Loa – kinh đô xưa của nước Âu Lạc, có một nghề truyền thống gắn liền với lễ hội và tín ngưỡng dân gian: nghề làm bỏng Chủ. Từ bao đời nay, mỗi dịp lễ hội đầu xuân, người dân nơi đây lại rộn ràng rang bỏng, nén bánh để dâng lên Đức vua An Dương Vương – như một cách gìn giữ nét văn hóa đặc trưng của quê hương.
Hàng thủ công mỹ nghệ Hà Nội vươn ra thế giới

Hàng thủ công mỹ nghệ Hà Nội vươn ra thế giới

LNV - Trong những năm qua, hàng thủ công mỹ nghệ luôn nằm trong nhóm hàng xuất khẩu có kim ngạch lớn, đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn của Hà Nội. Thành phố đã triển khai nhiều giải pháp để tăng cường xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường cho mặt hàng này.
Việt Yên chuyển mình từ làng nghề truyền thống đến trung tâm tiểu thủ công nghiệp

Việt Yên chuyển mình từ làng nghề truyền thống đến trung tâm tiểu thủ công nghiệp

LNV - Giữa vùng đồng bằng Bắc Bộ phì nhiêu của Hưng Yên, xã Việt Yên đã nổi lên như một “điểm sáng” của phát triển tiểu thủ công nghiệp và nghề truyền thống, nơi hai làng nghề lâu đời không chỉ duy trì giá trị văn hóa mà còn tạo ra sự đột phá kinh tế, đem lại việc làm ổn định cho người dân và góp phần nâng cao đời sống cộng đồng.
Nghề đi chợ ở Phúc Sơn: Từ làng đến những chuyến xe chở thịt ra phố

Nghề đi chợ ở Phúc Sơn: Từ làng đến những chuyến xe chở thịt ra phố

LNV - Khi nhiều người còn chìm trong giấc ngủ, ở xã Phúc Sơn (trước là Thượng Lâm), những người phụ nữ, người đàn ông quê lại bắt đầu một ngày mới bằng công việc tất bật: đi lấy hàng, pha thịt, chở xe máy chất đầy thịt lợn, giò, chả, có khi kèm thêm mấy mớ rau trong vườn nhà ra chợ Hà Nội. Nghề đi chợ – nghề mới của vùng bán sơn địa – đang âm thầm nuôi sống biết bao gia đình nơi đây.
Chuyên Mỹ: Nông thôn mới hiện đại từ sức sống làng nghề truyền thống

Chuyên Mỹ: Nông thôn mới hiện đại từ sức sống làng nghề truyền thống

LNV - Xã Chuyên Mỹ – vùng đất nổi tiếng với nghề khảm trai, sơn mài, mộc mỹ nghệ…đang chuyển mình mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng nông thôn mới (NTM) theo hướng đồng bộ, thông minh và hiện đại. Những con đường bê tông phẳng lì, những tuyến phố sáng – xanh – sạch – đẹp, trường học đạt chuẩn, trung tâm hành chính điện tử hóa, tất cả tạo nên diện mạo một vùng quê năng động, tràn đầy sức sống.
Sơn mài Việt Nam trước cơ hội bứt phá: Thị trường nội địa khởi sắc, quốc tế mở rộng

Sơn mài Việt Nam trước cơ hội bứt phá: Thị trường nội địa khởi sắc, quốc tế mở rộng

LNV - Trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng toàn cầu ưu tiên các sản phẩm thủ công bền vững và mang bản sắc văn hóa, ngành sơn mài Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để mở rộng thị phần trong nước và khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để bứt phá, cần có một chiến lược phát triển đồng bộ cả về chuẩn hóa chất lượng, xây dựng thương hiệu và thúc đẩy sáng tạo thiết kế.
Ngành mây tre đan Việt Nam: Bứt phá để chinh phục thị trường quốc tế

Ngành mây tre đan Việt Nam: Bứt phá để chinh phục thị trường quốc tế

LNV - Trong xu thế tiêu dùng toàn cầu hướng tới sản phẩm thân thiện với môi trường, ngành mây tre đan Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá mạnh mẽ. Với lợi thế về nguồn nguyên liệu tự nhiên dồi dào, kỹ thuật thủ công truyền thống lâu đời và khả năng sáng tạo linh hoạt, các sản phẩm mây tre đan của Việt Nam ngày càng được thị trường quốc tế đón nhận tích cực.
Thạch Thất tổ chức Triển lãm quảng bá, giao thương sản phẩm OCOP và làng nghề phục vụ du lịch năm 2025

Thạch Thất tổ chức Triển lãm quảng bá, giao thương sản phẩm OCOP và làng nghề phục vụ du lịch năm 2025

LNV - Tối ngày 17/10/2025, UBND xã Thạch Thất (Hà Nội) phối hợp với Sở Công Thương Hà Nội tổ chức khai mạc Triển lãm quảng bá, giao thương kết nối các sản phẩm OCOP, thủ công mỹ nghệ và làng nghề phục vụ du lịch, gắn với Phiên chợ Việt năm 2025 tại Khu Quảng trường Vườn hoa Phùng Khắc Khoan. Sự kiện nằm trong chuỗi các hoạt động xúc tiến thương mại – du lịch Thủ đô, hướng tới mục tiêu kết nối tiêu thụ sản phẩm, mở rộng thị trường, lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống và xây dựng mô hình kinh tế làng nghề bền vững.
Xem thêm
Mới nhất Đọc nhiều
Sơn La: Chấm điểm, bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu năm 2025

Sơn La: Chấm điểm, bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu năm 2025

LNV - Ngày 27/10, tại Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Sơn La, Ban Giám khảo bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh Sơn La năm 2025 đã chính thức họp và bắt đầu vòng chấm điểm.
TP. HCM: Tâm huyết nâng tầm gỗ Việt thành sản phẩm OCOP xuất khẩu

TP. HCM: Tâm huyết nâng tầm gỗ Việt thành sản phẩm OCOP xuất khẩu

OVN - Bắt đầu từ xưởng mộc có tiếng những năm 1980 tại Thuận An, tỉnh Bình Dương (nay là TP. HCM), ông Nguyễn Nhật Chương đã kế thừa, phát triển nghề truyền
Đồng Nai vinh danh 3 chủ thể đạt OCOP 5 sao năm 2025

Đồng Nai vinh danh 3 chủ thể đạt OCOP 5 sao năm 2025

OVN - Chiều ngày 26/10 vừa qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Nai đã tổ chức “Lễ công bố sản phẩm OCOP đợt 1 năm 2025” kết hợp “Hội nghị Kết nối
Phát triển sản phẩm OCOP và sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia – Động lực nâng tầm thương hiệu Việt

Phát triển sản phẩm OCOP và sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia – Động lực nâng tầm thương hiệu Việt

LNV - Trong tiến trình hội nhập và toàn cầu hóa, việc phát triển các sản phẩm OCOP (Mỗi xã một sản phẩm) cùng sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia đang trở thành một trong những hướng đi chiến lược nhằm khẳng định vị thế hàng hóa Việt Nam
Sức sống mới từ Làng nghề: Đào tạo thực chiến, giữ lửa truyền thống

Sức sống mới từ Làng nghề: Đào tạo thực chiến, giữ lửa truyền thống

LNV - Hà Nội, nơi hội tụ hàng trăm làng nghề truyền thống, công tác truyền nghề và đào tạo nghề cho thế hệ trẻ đang được xem là “chìa khóa” để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa nghề, đồng thời đáp ứng nhu cầu nhân lực có tay nghề cao cho các cơ sở sản xuấ
Giao diện di động