Chị Trần Thị Trúc Phương chuẩn bị mắm ruốc khô bán cho khách. Ảnh: TIỂU ĐIỀN

Giữ nghề truyền thống

Nghề làm mắm ruốc đã gắn bó với người dân ấp Xẻo Dinh, xã Tây Yên từ lâu. Đến thăm gia đình anh Phạm Văn A có truyền thống làm ruốc lâu đời ở ấp này, ngay từ cổng đã ngửi thấy mùi mắm ruốc xào thơm nức tỏa ra từ gian bếp nhỏ. Sân trước nhà được tận dụng làm giàn phơi ruốc, bên hiên là các thùng ủ mắm. Chị Trần Thị Trúc Phương - vợ anh A đang đảo chảo mắm ruốc trên bếp củi nghi ngút. Những ngày mưa gió, anh A không đi biển, chị tranh thủ thời gian rảnh xào mắm ruốc để bán.

Theo chị Phương, muốn có mắm ruốc ngon phải qua nhiều công đoạn thủ công, từ lựa nguyên liệu tươi sống, loại bỏ sạn cát, ướp gia vị rồi đem phơi nắng, nhồi, ủ... Ruốc tươi sau khi sơ chế sạch, để ráo, ướp muối qua đêm cho thấm gia vị. Sau đó, ruốc được trải lên giàn phơi dưới nắng một ngày, liên tục lật trở để khô đều. Khi ruốc đã ráo, người làm dùng tay nhồi cho mịn rồi ép xuống thùng, ủ khoảng một tháng là có thể dùng và chế biến nhiều món.

Hằng ngày, anh A đi ven biển đánh bắt ruốc, bắt cá để tăng thêm thu nhập. Hiện nay, con ruốc không còn nhiều như trước, nhiều gia đình đã từ bỏ nghề này, nhưng vợ chồng anh vẫn miệt mài gìn giữ nghề truyền thống. Chị Phương tâm sự: “Từ nhỏ, cha mẹ dạy tôi làm mắm ruốc. Đây là nghề truyền thống gia đình truyền qua nhiều đời. Dù cực, vợ chồng tôi vẫn cố gắng duy trì”.

Từ các loại cá như rô, sặc, lóc, chốt, bà Lê Thị Bê, ngụ ấp Ngã Cạy, xã An Biên đã chế biến thành sản phẩm “Mắm cá đồng tập tàng Ba Bê”. Học công thức gia truyền từ mẹ, đến nay bà có hơn 30 năm kinh nghiệm. Ban đầu, bà Bê chỉ làm ít để ăn và biếu họ hàng, nhưng nhiều người thử và yêu thích vị đậm đà, thơm ngon của món mắm. Hằng ngày, ông Nguyễn Văn Mung - chồng bà Bê bơi xuồng khắp các con rạch bắt cá cho bà làm mắm. Vì nguyên liệu tự nhiên và số lượng ít, sản lượng mắm làm ra không nhiều, trung bình chỉ hơn 350 kg/năm. Bà Bê chia sẻ: “Tận dụng sản vật quê để tạo sản phẩm, tôi mong mang đến khách hàng trải nghiệm tốt từ nghề truyền thống gia đình”.

Sản phẩm mắm ruốc Phạm A được đóng gói vào keo có trọng lượng 0,5kg, giá 60.000 đồng. Ảnh: TIỂU ĐIỀN

Từ món quê trở thành sản phẩm OCOP

Dù sản xuất nhỏ lẻ, bà Bê luôn đặt chất lượng lên hàng đầu, nguyên liệu tươi sống, đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm. Khi được người thân khuyến khích, bà đưa sản phẩm tham gia chương trình OCOP. Năm 2021, sản phẩm “Mắm cá đồng tập tàng Ba Bê” đạt chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh; năm 2023 được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp huyện. Sản phẩm đóng trong keo nhựa trọng lượng 1kg, giá 120.000 đồng, được nhiều người đặt mua làm quà. “Tôi vui khi sản phẩm trở thành đặc sản tiêu biểu địa phương, được nhiều người biết đến. Đây là cơ hội để sản phẩm vươn xa hơn”, bà Bê chia sẻ.

Để gìn giữ nghề làm mắm ruốc, vợ chồng chị Phương kỹ lưỡng từ khâu nguyên liệu đến sản xuất. Chị không dùng phẩm màu hay chất bảo quản, chỉ dùng ruốc tươi tự bắt. Mắm ruốc xào được giao ngay sau khi chế biến, đảm bảo tươi ngon. Để nâng cao giá trị, họ sản xuất thêm mắm ruốc chua và mắm ruốc xào ăn liền. Nhờ tâm huyết, sản phẩm dần khẳng định uy tín với khách hàng.

Năm 2022, gia đình chị Phương và anh A đăng ký sản phẩm OCOP và “Mắm ruốc Phạm A” đạt OCOP 3 sao. Sản phẩm mắm ruốc xào đóng keo nhựa 0,5kg, giá 60.000 đồng. Nhiều khách đánh giá mắm thơm, vừa ăn, rất bắt cơm. Chị Phương chia sẻ: “Khi sản phẩm mắm được công nhận đạt chuẩn OCOP, tôi hy vọng nghề làm mắm ruốc quê mình được nhiều người biết đến. Với sản phẩm ăn liền, tôi mong mang sự tiện lợi và hài lòng tới người tiêu dùng khắp mọi miền của đất nước”.

Để những hũ mắm mang đậm hương vị quê nhà không chỉ hiện diện trong ký ức mà còn hiện hữu trên thị trường, rất cần sự đồng hành của chính quyền, các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm địa phương. Khi truyền thống được tiếp lửa bằng tinh thần đổi mới và sự liên kết chặt chẽ, đặc sản quê hương sẽ không ngừng vươn xa.