Hơn 40 năm giữ nghề đan kiềng ở Hà Tĩnh
Ông Trần Xuân Liên (SN 1955), thường được mọi người trong thôn Ái Quốc gọi là “ông kiềng giang”, bởi đã có hơn 40 năm gắn bó với nghề đan kiềng. Thôn Ái Quốc trước đây có tên là làng kiềng Triều Thượng, nghề đã có từ hàng trăm năm nay và đã nuôi lớn bao thế hệ. Trải qua bao thăng trầm, phần vì sự xuất hiện của những sản phẩm công nghiệp giá cạnh tranh, phần vì tính chất đặc thù đòi hỏi sự tỉ mẩn cao nên nghề đan kiềng bị mai một...
Hiện tại, vợ chồng ông Liên là hộ duy nhất ở xã Cẩm Duệ còn giữ nghề đan kiềng. Để hoàn thiện được một chiếc kiềng phải trải qua nhiều công đoạn như: vót giang, gầy giang, vào giang, đan giang, nấn giang... Trong đó, công đoạn khó nhất là vào giang, bởi chiếc kiềng làm ra có đúng tỷ lệ với khuôn nồi hay không đều phụ thuộc vào bước này. Với kinh nghiệm lâu năm, ông Liên thường mất khoảng 15 phút để “đúc” ra một chiếc kiềng vừa thẩm mỹ vừa có độ bền cao.
Để làm ra được những chiếc kiềng có độ bền cao, khâu chọn vật liệu cũng rất quan trọng, ông Liên thường chọn những cây giang ở trong rừng, loại giang để làm kiềng là loại cây vừa và nhỏ nên khi chặt về làm kiềng sẽ không tác động lớn đến phát triển rừng mà còn có tác dụng phát quang cho rừng. Giang sau khi được chặt từ trong rừng về sẽ được vót nhỏ, sau đó đem phơi 1 - 2 nắng. Đặc tính của giang rất sắc, nên trong quá trình làm bị giang cứa đứt tay là điều không tránh khỏi, bởi vậy, phải cắt những ống nước để làm “áo giáp” bảo vệ.
Vợ ông Liên, bà Nguyễn Thị Quy (SN 1957) là người thợ rành nghề, khéo tay. Học nghề đan kiềng từ bà ngoại năm 16 tuổi, đến nay đã ngoài lục tuần, bà Quy giờ đây “nhắm mắt cũng vào giang đều, đẹp, không sai một giang nào”. Cũng nhờ kinh nghiệm được tích lũy hàng chục năm, sản phẩm kiềng của vợ chồng ông Liên được người dân trong và ngoài huyện tìm mua.
Dẫu đôi tay của bà ấy đã già đi theo năm tháng, nhưng kỹ thuật đan của bà vẫn như thuở còn xuân sắc. Bà vẫn nhanh nhẹn ở mỗi công đoạn, đều tay bên những chiếc kiềng.
Công đoạn đan kiềng đòi hỏi người làm phải tập trung, vừa đan, vừa uốn để sản phẩm khi hoàn thiện không được sai mắt nào.
Sau khi chuẩn bị xong phần vật liệu, ông Liên chuyển sang đan cùng vợ. Thời gian trôi qua, nghề đan kiềng cũng lận đận, lời lãi ít dần, hầu hết những người từng gắn bó “máu thịt” với nghề đã từ bỏ. Riêng vợ chồng ông Liên, từ bé đã được gia đình truyền cho lòng kiêu hãnh của một người con làng nghề, đã tự hứa sẽ gắn bó và gìn giữ công việc này, như cách ông nội và mẹ đã truyền nghề cho tôi.
Mỗi ngày vợ chồng Liên làm được khoảng 50 - 60 chiếc kiềng, công việc mang lại thu nhập quanh năm cho gia đình. Với giá bán dao động từ 6.000 - 12.000 đồng/cái, tùy vào kích cỡ, mỗi ngày vợ chồng ông cũng kiếm được gần 300.000 đồng.
Kỳ công trong từng công đoạn, tỉ mẩn trong từng chi tiết là những gì mà vợ chồng ông Liên thường nói về cái nghề đã gắn bó với mình suốt gần 45 năm nay.
Để chiếc kiếng được tròn đều, không bị méo, vợ ông Liên thường dùng chân hoặc cán dao để nấn xung quanh vành kiềng.
Đôi mắt chăm chú, đôi tay thoăn thoắt, chỉ trong chốc lát, vợ ông có thể làm được một chiếc kiềng chắc chắn, mắt kiềng đều như được đúc ra từ một khuôn. Mỗi ngày bà có thể làm được khoảng 30 - 40 chiếc kiềng.
Nghề đan kiềng được vợ chồng ông Liên duy trì quanh năm, nhưng cao điểm nhất là dịp tết, mỗi ngày vợ chồng ông phải đan trên 100 cái. Trong khoảng thời gian đó, chúng tôi phải dậy từ sớm và thức đến khuya để kịp các đơn hàng. Tuy nhiên, những tháng còn lại, nhu cầu ít hơn, trung bình mỗi ngày chỉ đan khoảng 40 cái.
Tuy nghề đan kiềng không mang lại thu nhập cao, nhưng có ưu điểm là tận dụng được thời gian rảnh rỗi. Vợ chồng ông Liên có 7 đứa con, nhưng cả 7 đứa không đứa nào giữ nghề của bố mẹ. Vợ chồng ông Liên vẫn thường hay bảo nhau: Thôi thì cố gắng đến khi nào mắt còn tỏ, tay còn chưa run để giữ lấy nghề, để không phụ nghề đã nuôi sống cả gia đình mình suốt gần cả cuộc đời.
Nghề đan kiềng tuy vất vả nhưng đã giúp cho nhiều gia đình thoát nghèo, có kinh tế ổn định, nuôi dạy con cái trưởng thành. Từ nghề đan kiềng, vợ chồng ông đã nuôi dạy được 5 đứa con học đại học. Đó là niềm tự hào, động lực để vợ chồng càng thêm yêu nghề.
Kiềng sau khi đan xong sẽ được vợ chồng ông Liên đem đến chợ đầu mối Hà Tĩnh để nhập cho tiểu thương hàng nồi đất, hàng tre, nứa, mây, giang...
Những chiếc nồi đất được “khoác” trên mình những kiềng giang chắc chắn, dày công của những người thợ rành nghề.
Trải qua hàng trăm năm, nghề đan kiềng vẫn còn được lưu giữ, những chiếc kiềng theo chân các mẹ, các chị đi đến mọi miền quê. Để khi vô tình bắt gặp, chúng ta lại nao nao nhớ về thuở gian khó, nơi chôn nhau, cắt rốn của mình...
Bài và ảnh: Văn Chung
Tin liên quan
Tin mới hơn

Giữ hồn quê qua từng mối đan
14:36 | 08/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Cổng làng trong lòng phố
08:55 | 08/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thuỷ Xuân - Thơm mãi một làng nghề
09:18 | 07/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làn gió mới cho vùng chè Thái Nguyên
11:01 | 04/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Chuẩn bị cho Festival Quốc tế 2025: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
12:15 | 03/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

"Gieo mầm số" cho đất nghề Phú Xuyên
09:31 | 03/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ và phát huy nghề truyền thống của đồng bào Hrê ở huyện Ba Tơ
14:07 | 02/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Mùa sen ở hồ Tây
11:48 | 02/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề Đúc Đồng Đại Bái: Tinh Hoa Văn Hóa Bắc Ninh
14:01 | 01/07/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đưa sản phẩm làng nghề lên sách, tăng cơ hội xuất khẩu
10:30 | 30/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bảo tồn văn hóa làng nghề qua sản phẩm OCOP của Hà Nội
10:30 | 30/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gia Lâm: Địa danh “Dương Xá” được bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm nông sản chế biến
10:24 | 26/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ tinh hoa làng nghề xứ Quảng
11:03 | 25/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chuyện của “Vua gỗ lũa Trai Vàng”
11:02 | 25/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân sinh vật cảnh năng động, sáng tạo
11:02 | 25/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề xứ Thanh – Nơi kết tinh tinh hoa văn hóa cha ông
10:49 | 23/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ lửa nghề bánh tráng Thuận Hưng
10:21 | 23/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đổi thay tích cực cho nghề nuôi biển: Tháo gỡ các nút thắt
10:08 | 23/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề dệt lanh Lùng Tám – Nét văn hóa Mông trên Cao nguyên đá
09:01 | 19/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê qua từng mối đan
14:36 Làng nghề, nghệ nhân

Đoài Phương hướng tới phát triển bền vững từ nông nghiệp, công nghiệp đến du lịch sinh thái
14:35 Nông thôn mới

Việt Nam sắp đón 14 Bộ trưởng châu Phi đến tìm hiểu chương trình OCOP
14:35 OCOP

Xây dựng các chi hội nông dân gắn với thế mạnh từng địa phương
14:35 Khuyến nông

Bún bò Huế được công nhận Di sản quốc gia
14:34 Tin tức