Độc đáo nghề ‘ăn ong’ rừng U Minh Hạ
Khoảng cuối năm, vào tháng 11–12, khi hoa tràm rừng U Minh nở rộ, các loài ong theo hương thơm của hoa bay về đóng tổ ở những nhánh tràm nằm xiên trong rừng. Đây là thời điểm thích hợp để người thợ chuẩn bị vào mùa gác kèo ong. Lợi dụng tập tính làm tổ trên thân cây nghiêng của loài ong mật, những cư dân sống giữa rừng tràm bạt ngàn đã nghiên cứu ra cách làm nhà cho
ong để lấy mật.
Thu hoạch ong tại rừng U Minh
Để thực hiện việc gác kèo ong, đầu tiên người thợ phải chuẩn bị bộ kèo, gồm thân kèo, trụ đỡ và cây nạng, thường được làm từ cây tràm và thoa một lớp sáp ong để mời gọi ong trinh sát. Kèo được gác theo hình mái nhà nên người gác kèo phải chọn nơi cây tràm thấp và trổ bông kéo dài đủ cho ong lấy mật. Kế đến chọn hướng gió, hướng ánh sáng rọi vào tổ và khoảng trống để ong bay lên đi lấy mật và đáp xuống dễ dàng. Việc này đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm để chọn vị trí gác kèo sao cho có ánh mặt trời rọi vào hai cả hai bên của kèo, ở buổi nào ánh mặt trời chiếu vào. Sau khi chuẩn bị xong, người thợ phải xóa hết dấu vết, chờ ong đến “ốp” (làm tổ) và xác định thời gian quay lại để “ăn ong”. Gọi là “ăn ong” vì người thợ khi lấy mật ở tổ ong thường ăn ngay một phần mật và tàng ong non như tự thưởng cho mình, đồng thời đây cũng là cách để người thợ thẩm định chất lượng của mật.
Thời gian ong làm tổ từ khoảng 20-30 ngày, khi các tổ ong đã bít kín không còn lỗ nào là có thể thu hoạch mật. Với những kèo không có ong thì cần kiểm tra lại trảng, ánh sáng, hướng gió,… để điều chỉnh cho hợp lý. “Ăn ong” tốt nhất vào sáng sớm, từ 5-8 giờ, vì lúc này ít gió, còn sương đêm nên khó bắt lửa, ít rủi ro cháy rừng. Khi lấy mật, người thợ mang theo một chiếc gùi, cái hộp quẹt, nhúm bùi nhùi bằng xơ dừa, hay vỏ tràm khô, một con dao và chiếc mạng che mặt. Sau đó, chọn vị trí thuận tiện, phía đầu gió mà đốt đuốc. Gặp khói cay, ong bay đi, dùng dao cắt phần mật, tách phần mật ra khỏi phần tàng, rồi cắt bớt phần tàng có màu đen, chừa lại một phần tàng thường khoảng 1/3 tổ để ong làm tổ mới. Sau khi cắt lấy tàng ong ra khỏi tổ thì vắt hoặc ép lấy mật. Mật ong được trữ trong các bình bằng thủy tinh màu tối là tốt nhất, để nơi thoáng mát tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Mỗi tổ ong trung bình cho khoảng 3-5 lít mật, có tổ cho đến 10 lít. Vào mùa khô, mật ong sẽ nhiều và chất lượng tốt hơn mùa mưa, vì mùa mưa ong sinh con, ít làm mật và lượng nước trong mật nhiều. Trong quá trình “ăn ong”, việc bị ong đốt là chuyện thường xảy ra, có lúc còn gặp rắn độc, heo rừng vì thế, mỗi nhóm “ăn ong” thường có từ 3 người trở lên để hỗ trợ nhau.
Mật ong rừng U Minh Hạ được xem là đặc sản riêng của xứ Cà Mau với chất lượng hảo hạng, màu vàng óng, vị ngọt tinh khiết, thơm mùi hoa tràm đặc trưng. Cuối năm 2011, Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ đã công nhận sản phẩm mật ong U Minh Hạ là nhãn hiệu tập thể. Giá trị mật ong cũng vì vậy mà ngày càng được nâng, giúp những hộ dân làm nghề gác kèo ong tiếp tục bán trụ với nghề. Đến ngày 18/06/2020, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện công nhận Nghề gác kèo ong là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia cho đại diện UBND huyện U Minh và UBND huyện Trần Văn Thời (Cà Mau). Đây là động lực để những người gắn bó với nghề này có điều kiện phát triển kinh tế bền vững và góp phần bảo vệ rừng ngày một tốt hơn.
Hiện, nghề gác kèo ong được tỉnh tổ chức thành 2 hợp tác xã (HTX) nghề: HTX 19/5 và HTX Vồ Dơi. Tại thời điểm chính vụ gác kèo trong năm vào những tháng mùa khô, trung bình mỗi hộ dân hành nghề gác từ 300 - 500 kèo ong, thu về trung bình từ 600 - 1.000 lít mật. Tuy nhiên hiện nay, diện tích rừng U Minh Hạ ngày càng thu hẹp nên sản lượng mật ong cũng theo đó giảm xuống. Sản lượng của 2 HTX hiện nay đạt khoảng 4.500 lít/năm (tương đương 5,5 tấn/năm). Bên cạnh đó, nghề gác kèo ong giờ đây còn trở thành một sản phẩm du lịch được du khách lựa chọn tham quan.
Tiếp tục phát huy những thành quả trên, tỉnh Cà Mau định hướng nâng cao hơn nữa giá trị của nghề gác kèo ong theo hướng bảo đảm hiệu quả lâu dài bằng sự phát triển gia tăng về chất và lượng sản phẩm mật. Mục tiêu quan trọng lâu dài của tỉnh là bảo tồn nghề gác kèo ong truyền thống, bảo đảm vừa giữ được rừng, đồng thời tạo sinh kế, nâng cao thu nhập ổn định cho cư dân bao đời gắn bó với rừng tràm.
Gác kèo ong là nghề đặc trưng của rừng U Minh Hạ, với sức sống bền bỉ, tồn tại hàng trăm năm, nghề gác kèo ong không chỉ mang lại giá trị về kinh tế, là nguồn thu nhập nuôi sống bao thế hệ gia đình mà còn mang đậm bản sắc văn hóa địa phương. Thứ mật vàng ươm có mùi hương hoa tràm dịu nhẹ, cái vị ngọt thanh khiết ấy sẽ làm dịu lòng người thưởng thức khi đến vùng đất rừng phương Nam này.
Bài, ảnh: Trà Giang
Tin liên quan
Tin mới hơn
Hành trình của chiếc chiếu hoa
09:20 | 16/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người lưu giữ nghề làm bún Cổ Đô
16:14 | 13/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Làng nghề trồng hoa Gia An Nam nỗ lực để công nhận làng nghề
10:22 | 13/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Trang phục truyền thống đồng bào Hrê, Ba Na hòa quyện với thiên nhiên
10:16 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” nghề thủ công mỹ nghệ
10:09 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghệ nhân thổi hồn vào mảnh ván gỗ những con tàu đã bị lãng quên trở thành tác phẩm nghệ thuật độc bản
10:08 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Mộc mạc nghề làm nồi đất ở làng Trù Sơn
09:35 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tôn vinh giá trị văn hoá trong các làng nghề truyền thống
10:45 | 09/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề cói Kim Sơn trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
13:52 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Bảo tồn và phát triển làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn
11:01 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Lụa Vạn Phúc - Giữ lửa qua từng thế hệ
14:08 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát của người Tày ở Cao Bằng
09:56 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Ghé thăm làng nghề chằm nón lá Đức Hòa
09:55 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề truyền thống bún tươi Vân Cù
14:54 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tinh hoa nghề truyền thống ở Cao Bằng
14:53 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khám phá nghề đan thúng chai ở Phú Mỹ
14:52 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguyễn Duy Cường – người “thổi hồn” vào gỗ
15:37 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Mặn mòi vị muối Bạc Liêu
14:10 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Cao Bằng: Nghệ nhân giữ gìn nghề dệt thổ cẩm truyền thống
10:44 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội chợ triển lãm công nghiệp nông thôn tiêu biểu khu vực phía Bắc- Hà Nội năm 2024
11:46 Khuyến công
Khai mạc Lễ hội sen Đồng Tháp lần thứ 2 năm 2024
11:26 Văn hóa - Xã hội
Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội sẽ xem xét 39 nội dung
10:47 Tin tức
Thanh Hóa: Sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu khẳng định chất lượng, giá trị thương hiệu
10:44 Khuyến công
Vĩnh Long: Kinh phí khuyến công địa phương năm 2024 gần 5 tỷ đồng
10:44 Khuyến công