Bảo tồn nghề dệt thổ cẩm
Công đoạn quay chỉ dệt thổ cẩm Chăm ở làng Châu Phong
Đậm bản sắc văn hóa Chăm
Qua lời kể của các cụ lớn tuổi, làng dệt thổ cẩm Chăm Châu Phong ra đời cách đây hơn 100 năm. Xưa kia, người Chăm nào cũng có ít nhất một khung dệt trong nhà, nghề dệt trở thành công việc mà người phụ nữ Chăm nào cũng phải biết.
Những người phụ nữ Chăm chủ yếu chỉ loanh quanh trong nhà với khung dệt, vải, tơ, sợi vì ảnh hưởng của tục cấm cung. Các bé gái từ 10 tuổi đã được người trong gia đình truyền lại các thao tác cơ bản của nghề dệt. Khi đến tuổi trưởng thành, các cô gái Chăm ở đây đều thành thạo, nhuần nhuyễn với nghề, trở thành những người thợ dệt chuyên nghiệp của làng. Trong số các thợ dệt ở Phũm Soài, có nhiều người chỉ trên 30 tuổi nhưng đã có đến 20 năm gắn bó với nghề, trở thành nghệ nhân ở độ tuổi còn rất trẻ.
Các sản phẩm dệt thổ cẩm của người Chăm thường gắn liền với đời sống hằng ngày của con người nơi đây như áo, váy, khăn đội đầu, xà rông, nón… với màu sắc, hoa văn, họa tiết khác nhau như con thoi, răng cưa, lòng đèn, ô vuông, kẻ sọc. Ngày nay, người Chăm nắm bắt nhu cầu thị hiếu của khách hàng về các sản phẩm, họ đã tạo ra những chiếc túi thơm, móc khóa, ba lô, ví…
Đồng thời, họ tiếp thu những kiểu hoa văn mới lạ, đẹp mắt từ nơi khác kết hợp với kiểu hoa văn truyền thống để sáng tạo ra các hoa văn mới, mặt lưới, sóng nước, vân mây, bông dâu… thêm phần sinh động nhưng vẫn giữ được bản sắc truyền thống.
Chính nhờ những sản phẩm dệt thổ cẩm của người dân Châu Phong mang đậm bản sắc văn hóa Chăm, vừa có sự mềm mại từ chất liệu, cuốn hút bởi dáng vẻ duyên dáng, vừa mang nét bí ẩn, kết hợp tinh xảo từ cách phối màu tơ, đến kỹ thuật dệt, bố cục tổng thể, tạo hình hoa văn, đã tạo nên một nét văn hóa độc đáo vùng đầu nguồn châu thổ Cửu Long.
Để tạo nên những tấm thổ cẩm độc đáo, cần có khung cửi được làm từ gỗ với các bộ phận như go, lược, trục lớn, kệ… cùng đôi bàn tay của những cô gái Chăm khéo léo, trải qua rất nhiều công đoạn, thời gian, quy trình sản xuất độc đáo. Người Chăm đem ống chỉ chia ra thành nhiều ống nhỏ trước khi kéo canh.
Người thợ mang sợi ngâm nước qua đêm, sau khi ngâm sợi, họ tiếp tục tẩy trắng. Kế đó là công đoạn nhuộm, họ dùng các chất liệu thiên nhiên lấy từ mủ cây klék, vỏ cây pahud, trái mặc nưa… để nhuộm tơ, vì thế mà các sản phẩm dệt đều bền, màu sắc không phai. Các sợi sẽ được phơi đến khi khô hoàn toàn thì người thợ dệt sẽ cho sợi vào ống chỉ để suốt. Tiếp đó, họ thực hiện việc mắc sợi dọc, cuối cùng sẽ là các công đoạn dệt, tạo hoa văn cho vải thổ cẩm.
Năm 1960-1965 được xem là thời kỳ hưng thịnh nhất khi cả làng có hơn 200 hộ cùng nhau làm nghề dệt thổ cẩm, trong làng dọc ven đường là các sạp hàng buôn bán sản phẩm dệt thổ cẩm. Các sản phẩm như khăn rằn, xà rông... được bán sang tận Campuchia, Malaysia. Năm 1975-1976, tổ hợp dệt làng Châu Phong ra đời, các hộ dân cùng nhau hợp tác dệt, sản phẩm làm theo đơn đặt hàng, chủ yếu là khăn rằn phục vụ cho bộ đội. Ngoài ra, sản phẩm còn bán ở các địa phương lân cận và TP HCM.
Quy trình dệt và tạo hoa văn thổ cẩm Chăm ở làng Châu Phong
Quyết không để mai một
Ban đầu, nghề dệt khá thủ công, các sản phẩm làm lúc bấy giờ chủ yếu phục vụ cho nhu cầu ăn mặc của gia đình, cộng đồng dân tộc. Thế nhưng sau đó, sản phẩm dệt máy ra đời với công nghệ hiện đại cho năng suất cao, giá thành rẻ. Dệt thổ cẩm Chăm được làm bằng thủ công không còn được ưa chuộng nữa do chi phí sản xuất cao, giá sản phẩm cũng đắt hơn dệt công nghiệp. Nhiều nghệ nhân bắt đầu bỏ nghề đi tìm công việc khác, người làng dệt đi mua bán vải ở các vùng miệt vườn, sản phẩm dệt ra cũng bắt đầu giảm.
Những năm gần đây, UBND tỉnh An Giang cùng với UBND thị xã Tân Châu luôn có những kế hoạch để bảo tồn nghề dệt truyền thống thổ cẩm Chăm Châu Phong, các lớp tập huấn du lịch, hội thảo về du lịch đã được triển khai.
Bà Zaymah, hơn 40 năm sống với nghề dệt thổ cẩm Chăm, hy vọng UBND thị xã Tân Châu tạo nhiều điều kiện hơn nữa để nghề dệt duy trì và phát triển. Còn ông Mohamad, chủ cơ sở dệt thổ cẩm Mohamad, khao khát bảo tồn nghề dệt truyền thống của cha ông để lại. Ông thường xuyên học hỏi thông qua các hội thảo về du lịch, giao lưu các dân tộc với nhau và tìm tòi sáng tạo thêm các sản phẩm dệt bằng thổ cẩm được thêu thêm hoa văn phục vụ nhu cầu khách du lịch.
Hiện nay, làng dệt thổ cẩm Châu Phong chỉ còn 2 hộ duy trì nghề dệt, với 10 nghệ nhân tâm đắc với nghề mong muốn không để nghề truyền thống của cha ông bị mai một. "Cơ sở của tôi ra đời cách đây hơn 100 năm, được ông tôi truyền lại. Trải qua những lúc thăng trầm, tưởng chừng chúng tôi không giữ được nghề. Hiện nay, các nghệ nhân với hơn 40 tuổi nghề, họ và tôi đang cố gắng để nghề truyền thống của dân tộc không bị mai một" - ông Mohamad nói.
Thiên Đăng/NLĐ
Nỗ lực duy trì
Ông Nguyễn Anh Phương, Phó trưởng Phòng Kinh tế Hạ tầng thị xã Tân Châu, cho biết nghề dệt thổ cẩm của người Chăm ở Tân Châu hiện không được phát triển như trước mà chỉ còn mang tính bảo tồn bằng cách là trong các chương trình khuyến công ở địa phương, phòng đã hỗ trợ máy móc, khung dệt, đưa đại diện đồng bào Chăm đi học tập kinh nghiệm ở nhiều nơi. "Thực tế, phải thừa nhận rằng để phát triển làng nghề dệt thổ cẩm được như trước đây là rất khó. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn cùng bà con đồng bào Chăm bảo tồn làng nghề dệt thổ cẩm truyền thống này" - ông Phương nói.
Kỳ Đồng
Tin liên quan
Tin mới hơn
Phú Yên: Đưa thổ cẩm Xí Thoại trở thành sản phẩm du lịch
10:01 | 09/10/2024 Văn hóa - Xã hội
Chi cục PTNT tỉnh Thái Nguyên tham dự Hội chợ Làng nghề Việt Nam 2024
14:14 | 07/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hưng Yên: Làng nghề cây cảnh ảnh hưởng nặng sau mưa lũ
09:17 | 07/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hồi sinh nghề gốm cổ tại buôn Dơng Bắk
09:16 | 07/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bắc Ninh: 12 cơ sở ở làng nghề giấy Phong Khê dừng hoạt động
09:24 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội An đón nhận “Nghề làm nhà tre, dừa ở Cẩm Thanh” danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia
09:24 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Công nhận nghề truyền thống Hà Nội đối với nghề kim hoàn, đậu bạc Định Công
09:08 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Về miền cổ tích gốm Thanh Hà truyền thống 500 năm tuổi
10:23 | 03/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt làm việc với đơn vị trực thuộc tại thành phố Hải Phòng
15:12 | 02/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Lập Đề án phát triển Làng nghề trồng hoa Gia An Nam
13:30 | 02/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Kiên Giang
10:07 | 30/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Trăm năm kể chuyện nghề rèn
10:07 | 30/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghệ nhân ẩm thực nâng tầm món ăn truyền thống Việt
15:06 | 27/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề chè Ba Trại Phát triển bền vững
09:38 | 27/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nâng cao giá trị sản phẩm từ nghề đan võng gai của đồng bào người Thổ
10:32 | 25/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bún, phở gạo lứt khô - Đặc sản của làng nghề truyền thống Minh Khai
09:42 | 25/09/2024 OCOP
Bình Định bảo tồn và phát triển làng nghề
11:11 | 24/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hơn 100 đơn vị, doanh nghiệp sẽ tham gia Hội chợ Làng nghề năm 2024
11:04 | 24/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề chằm nón lá
09:23 | 23/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Phát triển làng nghề theo hướng du lịch xanh và sạch
09:23 | 23/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Bến Tre
14:01 | 20/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Âm nhạc huyền thoại của ABBA đến với nơi hội ngộ miền di sản
20:36 Tin tức
Phú Yên: Đưa thổ cẩm Xí Thoại trở thành sản phẩm du lịch
10:01 Văn hóa - Xã hội
Bình Định: Ổn định sản xuất kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp
09:54 Khuyến nông
Bộ NN và PTNT giới thiệu cuốn sách “Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn, những ký ức và kỷ niệm”
17:00 Nông thôn mới
Sống động chương trình “Ký ức Hà Nội - 70 năm”
14:32 Văn hiến Hà Thành