Kế Môn - cái nôi nghề kim hoàn đất Cố đô

Nói đến nghề Kim hoàn truyền thống của xứ Huế phải nói đến làng Kế Môn, xã Điền Môn, huyện Phong Điền (Thừa Thiên Huế). Đây là nơi đã hình thành, phát triển và tạo nên danh tiếng nghề kim hoàn cho vùng đất Cố đô. Nghề kim hoàn ở làng Kế Môn là nghề gia công cổ truyền đồ trang sức, trang trí bằng chất liệu vàng hoặc bạc, có in hình hoa văn, gồm ngành trơn, ngành đậu và ngành chạm. Nhị vị Tổ sư của ngành Kim hoàn Việt Nam và cũng là người truyền nghề cho làng Kế Môn là ngài Cao Đình Độ và con trai Cao Đình Hương.

Nhà Lưu niệm Tổ nghề Kim hoàn tại Làng Kế Môn.

Trước đây, Kế Môn là một làng thuần nông. Đến năm 1783, khi ngài Cao Đình Độ (Đệ nhất Tổ sư), một nghệ sư Kim hoàn rất nổi tiếng, cùng gia đình vào đất Thuận Hóa lập nghiệp và đầu quân vào đội ngân tượng cục của triều Tây Sơn và triều Nguyễn cũng là lúc nghề mỹ nghệ Kim hoàn bắt đầu manh nha hình thành từ đây. Lúc này, ngài Cao Đình Độ vừa làm nghề vừa dạy nghề cho con cháu trong làng. Dưới sự dẫn dắt của ngài, dần dần Kế Môn trở thành một làng thợ vàng, thợ bạc bậc nhất xứ Đàng Trong và trở nên nổi tiếng cả nước.

Những sản phẩm mỹ nghệ kim hoàn được làm ra ở làng Kế Môn là những sản phẩm rất tinh xảo, được làm công phu, tỉ mỉ bằng chính tâm hồn, lòng đam mê và tài nghệ của những người thợ tài hoa. Các sản phẩm làm ra phục vụ cho nhu cầu trang sức ngày càng lớn của xã hội từ xưa đến nay. Những sản phẩm mỹ nghệ kim hoàn có nguồn gốc từ Llàng Kế Môn được vua chúa, quan lại yêu thích và sử dụng.

Để phát triển và truyền bá nghề rộng rãi hơn trong dân gian, theo nguyện vọng của ngài Cao Đình Hương (Đệ nhị Tổ sư) những người học trò của ông ở làng Kế Môn đã mang những gì mình học được đi khắp mọi miền đất nước và tiếp tục phát triển nghề kim hoàn truyền thống.

Để giúp thế hệ con cháu làng Kế Môn cũng như người đời biết đến và gìn giữ, ghi nhớ ngành nghề và công lao của các vị Tổ sư, nhà lưu niệm Tổ kim hoàn làng Kế Môn đã được xây dựng trang trọng và uy nghiêm vào năm 2004. Vào ngày giỗ Tổ và các ngày lễ lớn con cháu trong làng hay những người đi làm ăn xa lại về đây quây quần, cùng tưởng nhớ đến các ngài, những người đã mở ra lịch sử cho nghề kim hoàn làng Kế Môn.

Tịnh Tâm Kim Cổ - nơi tái hiện, lưu giữ

Với ý tưởng xây dựng một nơi để du khách bốn phương và mọi người có cơ hội tự mình tìm hiểu nghề kim hoàn truyền thống cũng như giới thiệu, quảng bá và gìn giữ nét đẹp của nghề, Tịnh Tâm Kim Cổ đã được ra đời với bao khát khao, mong mỏi và tâm huyết của nghệ nhân Trần Duy Mong - một nguời thợ tài hoa, truyền nhân đời thứ 8 của nghề kim hoàn làng Kế Môn.

Tịnh Tâm Kim Cổ ra đời là tâm huyết của nghệ nhân Trần Duy Mong.

Tịnh Tâm Kim Cổ ở số 278, Đinh Tiên Hoàng, TP Huế, được biết đến là một địa chỉ hấp dẫn nhiều du khách khi đến Huế, nằm bên hồ Tịnh Tâm thơ mộng, được kết cấu theo kiểu nhà rường truyền thống, tạo cảm giác thoải mái, bình yên nhưng vẫn mang được nét thơ mộng và hơi thở của vùng đất Cố đô. Khi đến với Tịnh Tâm Kim Cổ, du khách có thể tận mắt nhìn thấy các nghệ nhân trình diễn nghề, thấy được những công đoạn để làm ra một sản phẩm kim hoàn kỳ công và tỉ mỉ đến nhường nào, hay các dụng cụ thợ bạc để chế tác trong nghề từ thời xưa như cân tiểu ly, ống bệ, khuôn đúc... Không chỉ dừng lại ở đó, người xem còn được chiêm ngưỡng những tác phẩm vô cùng tinh xảo, lạ mắt, những tác phẩm mang giá trị nghệ thuật, tính thẩm mỹ cao của chính nghệ nhân Trần Duy Mong - người xây dựng nên Tịnh Tâm Kim Cổ. Đó là những tác phẩm đã đạt giải cao ở các cuộc thi lớn về mỹ nghệ kim hoàn như: Gương soi ánh nguyệt, Trâm hoa Lạc Việt, Cài áo ba miền… Trong đó, có thể kể đến đôi hài được ông kết hợp giữa nghệ thuật đậu và khảm ngọc một cách rất tinh tế, là sản phẩm đạt giải ba toàn quốc trong dịp Festival Làng nghề truyền thống 2007.

Nghệ nhân Trần Duy Mong chia sẻ: “Tịnh Tâm Kim Cổ là công trình được thực hiện nhằm giới thiệu, quảng bá với du khách gần xa về nghề truyền thống, cũng là cách để tôi và thế hệ con cháu sau này biết cách gìn giữ, trân trọng và phát huy hơn nữa những nét tinh hoa vốn quý về nghề Kim hoàn mà ông cha để lại. Trong tương lai tôi sẽ tiếp tục phát triển hơn nữa Tịnh Tâm Kim Cổ, cùng với đó là việc cho ra đời nhiều sản phẩm lưu niệm, quà tặng cho du khách, giúp nơi đây trở thành một điểm đến ý nghĩa thu hút du khách tham quan và bảo tồn nét đẹp của nghề Kim hoàn truyền thống”.

Với một không gianđẹp và các công trình được bày trí khoa học, đây còn là điểm đến mới nhằm quảng bá thêm những điều đặc biệt về du lịch của vùng đất Thần kinh với du khách trong và ngoài nước mỗi khi có dịp ghé thăm.

Bảo Xuân