Hà Nội: 30°C Hà Nội
Đà Nẵng: 32°C Đà Nẵng
TP Hồ Chí Minh: 32°C TP Hồ Chí Minh
Thừa Thiên Huế: 32°C Thừa Thiên Huế

Nghệ nhân giữ hồn hát Then trong nhịp sống hiện đại

LNV - Là giảng viên bộ môn Then của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc, nghệ nhân Nguyễn Xuân Bách có điều kiện và tâm huyết gắn bó cuộc đời mình với sự nghiệp gìn giữ và bảo tồn nghệ thuật hát Then của các dân tộc Tày-Nùng vùng miền núi phía Bắc.
Người thầy miệt mài trao truyền cho thế hệ trẻ…

Sinh ra và lớn lên tại thị trấn Thất Khê, huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn – cái nôi của nghệ thuật Then, Nguyễn Văn Bách thấm đẫm làn điệu Then từ những lời ru của bà, của mẹ. Đặc biệt, mẹ của anh là nghệ sĩ Triệu Thị Thạc - người từng công tác tại Đoàn Nghệ thuật Lạng Sơn, đã trực tiếp dạy anh những ngón đàn, điệu hát Then đầu tiên.

Chọn con đường Then không chỉ là duyên phận mà còn là trách nhiệm, Nguyễn Văn Bách sớm ý thức rằng việc giữ gìn và phát triển Then là sứ mệnh của đời mình. Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc với tấm bằng loại ưu, anh được giữ lại làm giảng viên. Trong hơn 10 năm giảng dạy, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách không chỉ dạy kỹ thuật đàn hát, mà còn truyền lửa đam mê và tình yêu nghệ thuật dân gian cho các thế hệ học trò.

Cây đàn tính đặc trưng của đồng bào Tày, Nùng cùng nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới
Cây đàn tính đặc trưng của đồng bào Tày, Nùng cùng nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới

Không chỉ giảng dạy trên lớp, anh thường xuyên tổ chức các buổi thực hành, đưa học trò về các bản làng để trải nghiệm trực tiếp không gian văn hóa Then. Anh quan niệm rằng học Then phải gắn liền với đời sống thực tế, bởi chỉ khi tham gia các buổi lễ Then, học trò mới cảm nhận được nhịp thở và sự linh thiêng của di sản này.

Ngoài ra, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách là chủ biên cuốn sách “Tàng pựt mừa đẳm” (Đường Then về tổ), phát hành năm 2021. Cuốn sách là công trình nghiên cứu công phu, hệ thống hóa bài bản, nghi lễ và giá trị văn hóa của Then trong đời sống người Tày, Nùng.

Là người coi Then là hơi thở cuộc sống, nghệ nhân Xuân Bách luôn nghiêm túc, trách nhiệm với nghề. Anh luôn tranh thủ tìm đến các nghệ nhân để học đàn, học hát, trực tiếp, ghi chép lại bài bản và nghe các cụ kể những câu chuyện để tìm ra những mã văn hóa ẩn chứa trong nghi lễ Then. Đồng thời, nỗ lực tìm các nguồn tài trợ để kết nối, đem Then từ bản làng vươn ra thế giới.

Năm 2017, được sự kết nối và giúp đỡ của Viện Văn hóa thế giới Paris, Đoàn nghệ nhân hát Then Việt Nam đã đem Then sang trình diễn tại Thủ đô Paris nước Cộng hòa Pháp, trong Chương trình “Lễ hội âm nhạc thế giới”, do NSƯT Thủy Tiên làm Trưởng đoàn. Tại đây, Đoàn nghệ nhân hát Then Việt Nam đã diễn 12 tiết mục đặc sắc được trích trong nghi lễ Then của từng dòng Then như “Hòa tấu đàn Tính”, “Hải biooc hải va”, “Vọng én”, “Cầu biooc cầu va”, “Khảm hải”… Chương trình đã tạo tiếng vang lớn, giúp khán giả quốc tế cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp độc đáo của Then Việt Nam.

Một giờ tập luyện của lớp Then tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc
Một giờ tập luyện của lớp Then tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc

Tiếp nối thành công, năm 2024, đoàn nghệ nhân của anh tiếp tục tham gia các buổi trình diễn và hội thảo tại Paris và Nice, giới thiệu về thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái. “Niềm đam mê và tinh thần tự hào đã giúp chúng tôi và khán giả vượt qua mọi khoảng cách địa lý, rào cản ngôn ngữ. Nhiều khán giả chia sẻ rằng họ nhất định sẽ đến Việt Nam để cảm nhận không gian văn hóa Then”, Nguyễn Văn Bách tự hào chia sẻ.

Không ngừng trăn trở về nguy cơ mai một của Then

Dù Then đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2019, Nguyễn Văn Bách vẫn không ngừng trăn trở về nguy cơ mai một của Then. Anh lo ngại rằng sự giao thoa với các tín ngưỡng khác như Tứ phủ có thể làm phai nhạt bản sắc của Then.

Anh cho rằng, Then là di sản gắn liền với bản sắc của người Tày, Nùng, Thái, và chỉ khi thế hệ trẻ hiểu và trân quý giá trị cốt lõi của Then, di sản này mới thực sự được bảo tồn và phát huy.

“Chừng nào còn đồng bào Tày, Nùng thì khi ấy Then vẫn còn tồn tại. Nhưng Then chỉ thực sự trường tồn khi thế hệ trẻ hiểu và trân quý giá trị cốt lõi của Then. Đó là lý do tôi luôn dành trọn tâm huyết cho Then - cho tiếng đàn tính và làn điệu Then mãi vang lên giữa ngàn đời”, Nguyễn Văn Bách bày tỏ.

Tâm huyết và tình yêu của nghệ nhân Nguyễn Văn Bách dành cho Then đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và lan tỏa giá trị của loại hình nghệ thuật này. Trong dòng chảy không ngừng của thời gian, Then – qua bàn tay và tâm huyết của những người con xứ Lạng – vẫn tiếp tục ngân vang, là tiếng lòng của tâm hồn dân tộc.

Trong quan niệm người Tày, Nùng, Then có nghĩa là trời. Hát Then nhằm thuật lại hành trình của con người lên thiên giới cầu xin những điều may mắn và một cuộc sống tốt lành. Còn người Thái ví hát Then giống như điệu hát thần tiên, thẩm thấu những truyền thống văn hóa lâu đời, mang theo ý nghĩa răn dạy con người cách đối nhân xử thế, cách lao động… Then gắn bó với đời sống hàng ngày của người Tày, Nùng, Thái từ lúc sơ sinh đến khi mất đi. Những âm thanh của cây tính tẩu (đàn tính), tiếng xóc nhạc… bởi vậy đã ăn sâu vào tâm thức bao thế hệ.

đến nay, hệ thống bài bản của Then gồm khoảng 4.000 câu với nội dung phong phú, phản ánh đa dạng các mặt của đời sống xã hội: thiên nhiên, muông thú, bản mường, tang ma…

Vũ Linh

Tin liên quan

Độc đáo nghề đắp tượng thú

Độc đáo nghề đắp tượng thú

LNV - Nằm ven đường DH2, thuộc thôn Phước Hưng, xã Hòa Nhơn, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng, cơ sở đắp tượng của “nghệ nhân” Lương Văn Ngưu (55 tuổi) như một công viên thu nhỏ với các loài thú sinh động. Những chú hươu cao cổ, nai, voi, trâu, ngựa vằn… hiện lên chân thực, mang đến cảm giác như đang bước vào một khu bảo tồn thiên nhiên thu nhỏ.
Bình Định: Người truyền lửa đam mê nghệ thuật Bài chòi

Bình Định: Người truyền lửa đam mê nghệ thuật Bài chòi

LNV - Nghệ nhân Nguyễn Rạng, Chủ nhiệm câu lạc bộ Nghệ thuật Bài chòi phường Hoài Thanh, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định không chỉ là người thực hành xuất sắc, mà còn là hạt nhân kết nối cộng đồng, truyền lửa cho thế hệ trẻ nối tiếp đam mê nghệ thuật Bài chòi.
Nghệ nhân gìn giữ di sản cồng chiêng Tây Nguyên

Nghệ nhân gìn giữ di sản cồng chiêng Tây Nguyên

LNV - Giữa không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên - Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, có những con người đặc biệt được giao trọng trách gìn giữ những thanh âm của đại ngàn. Nghệ nhân Nay Phai, người con của mảnh đất Gia Lai, với tài năng và tâm huyết, không chỉ lưu truyền âm thanh đặc trưng của cồng chiêng, mà còn thổi vào từng tiếng ngân vang, làm sống lại sức sống mãnh liệt của di sản vô giá này.

Tin mới hơn

Làng nghề trầm hương Vạn Thắng hơn trăm năm tuổi

Làng nghề trầm hương Vạn Thắng hơn trăm năm tuổi

LNV - Tại Khánh Hòa, vùng đất được mệnh danh là “xứ trầm hương” làng nghề trầm hương Vạn Thắng đã trở thành một biểu tượng cho sự gìn giữ và phát triển tinh hoa trầm hương Việt Nam.
Bình Định: Phát triển Làng nghề bún, bánh An Phong theo hướng bền vững

Bình Định: Phát triển Làng nghề bún, bánh An Phong theo hướng bền vững

LNV - Làng nghề bún, bánh An Phong ở khu phố An Phong, thị trấn Ngô Mây, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định tồn tại hàng trăm năm qua, được định hướng phát triển thương hiệu gắn với phát triển du lịch nông thôn, bảo tồn phát huy giá trị, bản sắc văn hóa đặc trưng của làng nghề.
Trà sen Quảng An Tây Hồ: Hương sắc thanh mát từ lòng thủ đô

Trà sen Quảng An Tây Hồ: Hương sắc thanh mát từ lòng thủ đô

LNV – Trà sen Quảng An Tây Hồ, với hương vị thanh nhẹ và tươi mát, không chỉ là một thức uống đặc biệt mà còn mang trong mình giá trị văn hóa sâu sắc, từ cách ướp sen tỉ mỉ đến nghệ thuật thưởng trà độc đáo mang đậm bản sắc Hà Nội.
Tuyên Quang: Nỗ lực bảo tồn và phát triển làng nghề

Tuyên Quang: Nỗ lực bảo tồn và phát triển làng nghề

LNV - Các làng nghề khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh những năm qua góp phần quan trọng giải quyết việc làm tại chỗ cho người dân, tạo nguồn thu và xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, hiện nay tác động mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường đã gây không ít khó khăn, thách thức tới các ngành nghề, làng nghề truyền thống.
Liên kết phát triển bền vững nghề nuôi biển

Liên kết phát triển bền vững nghề nuôi biển

LNV - Những năm gần đây nghề nuôi biển ở tỉnh Kiên Giang phát triển mạnh về quy mô và số lượng, tạo nguồn thu nhập khá cho ngư dân vùng ven biển, đảo của tỉnh.
Nhộn nhịp làng nghề khô cá lóc

Nhộn nhịp làng nghề khô cá lóc

LNV - Thị trường tiêu thụ chính của sản phẩm khô cá lóc là ở các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và TP Hồ Chí Minh. Thu nhập bình quân mỗi hộ làm nghề khô cá lóc là 200 triệu đồng/năm.

Tin khác

Làng nghề Vĩnh Phúc: Bứt phá nhờ chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo

Làng nghề Vĩnh Phúc: Bứt phá nhờ chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo

LNV - Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư đang diễn ra mạnh mẽ, việc ứng dụng khoa học công nghệ và các kỹ thuật tiên tiến, hiện đại vào hoạt động sản xuất, kinh doanh tại các làng nghề là xu hướng tất yếu. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường mà còn góp phần thu hút khách hàng, mở rộng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc quảng bá, lan tỏa thương hiệu và sản phẩm làng nghề đến với bạn bè quốc tế, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương một cách bền vững.
Độc đáo bộ "Tượng gốm dân gian" độc bản - Nhà sưu tầm Phan Quốc Dũng

Độc đáo bộ "Tượng gốm dân gian" độc bản - Nhà sưu tầm Phan Quốc Dũng

LNV - Câu chuyện của nhà sưu tầm Phan Quốc Dũng thật thú vị khi được trực tiếp xem bộ tượng gốm mỹ thuật dân gian tại tư gia của ông, nằm tại khu phố sầm uất gần chợ Bến phà - Kiến an (Hải Phòng). Nơi đây trưng bày những tác phẩm tượng gốm độc bản, hơn 30 năm ông đã dày công nghiên cứu và sưu tầm trên 300 tác phẩm cho tượng gốm mỹ thuật dân gian, mang giá trị văn minh, văn hóa sông Hồng thời sơ sử của người Việt cổ.
Làng cói Kim Sơn

Làng cói Kim Sơn

LNV - Làng cói Kim Sơn (huyện Kim Sơn, Ninh Bình) đã từ lâu đã trở thành một dấu ấn trong bản sắc văn hóa của con người nơi đây. Nghề trồng cói, chế biến cói ở huyện Kim Sơn nổi tiếng xa gần và được người dân tiêu dùng trong và ngoài nước rất ưa chuộng.
Làng nghề Mỹ Nghiệp dệt hồn văn hóa Chăm

Làng nghề Mỹ Nghiệp dệt hồn văn hóa Chăm

LNV - Cách TP. Phan Rang - Tháp Chàm chừng 10 km về phía Nam, làng Mỹ Nghiệp hiện ra như một miền ký ức còn sống. Không ồn ào, không vội vã, nơi đây lưu giữ từng sợi chỉ, từng hoa văn, từng tiếng thoi đưa... như cách người Chăm gìn giữ linh hồn văn hóa mình qua bao thế kỷ.
Thanh Hóa: Hoàng Xá phát triển nghề trồng hoa, cây cảnh

Thanh Hóa: Hoàng Xá phát triển nghề trồng hoa, cây cảnh

LNV - Với người dân xã Hoàng Xá, huyện Thanh Thủy, tỉnh Thanh Hoá, cây cảnh không chỉ là thú chơi tao nhã mà còn là sản phẩm mang lại giá trị kinh tế cao. Nhờ đôi tay khéo léo và sự nhạy bén trong nắm bắt thị trường, nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích đất nông nghiệp sang trồng và kinh doanh cây cảnh, biến niềm đam mê thành hướng đi làm giàu bền vững. Nghề trồng cây cảnh không chỉ tạo thu nhập ổn định mà còn góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn mới.
Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm – Hồn cốt văn hóa của người Mông ở Pà Cò

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm – Hồn cốt văn hóa của người Mông ở Pà Cò

LNV - Nghề truyền thống từng đứng bên bờ mai một, nay đang được đánh thức nhờ làn gió mới từ du lịch cộng đồng. Những đôi tay khéo léo của phụ nữ Mông lại cần mẫn bên khung cửi, dệt nên không chỉ những tấm vải lanh mà còn dệt cả niềm tự hào văn hóa dân tộc.
Cao Bằng: Làng nghề trồng đào Nam Phong 2, xã Hưng Đạo đón Bằng công nhận của UBND tỉnh

Cao Bằng: Làng nghề trồng đào Nam Phong 2, xã Hưng Đạo đón Bằng công nhận của UBND tỉnh

LNV - Chiều 20/5, UBND xã Hưng Đạo (Thành phố) tổng kết 5 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (XDNTM) và phong trào thi đua “Cả nước chung tay XDNTM” giai đoạn 2021 - 2025; đón Bằng công nhận Làng nghề trồng đào Nam Phong 2 của UBND tỉnh.
Giữ lửa nghề xưa giữa lòng quê Quảng Ngãi

Giữ lửa nghề xưa giữa lòng quê Quảng Ngãi

LNV - Giữa miền quê thanh bình ở xã Hành Nhân (Nghĩa Hành), lò nấu đường truyền thống “Ông Năm” luôn đỏ lửa mỗi tuần. Hương mật mía lan tỏa khắp nơi, gợi nhớ ký ức ngọt ngào của một thời gian khó, về một nghề truyền thống từng gắn bó với biết bao thế hệ.
Làng nghề truyền thống ở Quảng Hòa

Làng nghề truyền thống ở Quảng Hòa

LNV - Sâu trong những ngôi làng bình dị của huyện Quảng Hòa (Cao Bằng), những làng nghề truyền thống vẫn lặng lẽ giữ lửa qua bao thế hệ. Từ nghề làm ngói âm dương, làm giấy bản đến rèn dao, mỗi sản phẩm không chỉ là kết tinh của bàn tay khéo léo mà còn là minh chứng sống động cho bản sắc văn hóa địa phương. Giữa nhịp sống hiện đại, những làng nghề ấy đang từng bước hồi sinh, góp phần gìn giữ hồn quê và tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Chuyện đũa tre của người Tày

Chuyện đũa tre của người Tày

LNV - Từ những ngày nông nhàn, đôi đũa tre của người Tày Chiêm Hóa đã trở thành sản phẩm mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều gia đình. Từ những lóng tre, cây vầu được chọn lựa tỉ mỉ, qua bàn tay tài hoa của những người thợ, đôi đũa mang đậm bản sắc văn hóa Tày đã tìm được chỗ đứng trên thị trường, góp phần giữ gìn nghề truyền thống và nâng cao đời sống cho người dân địa phương.
Nước mắm truyền thống kỳ vọng được bảo vệ

Nước mắm truyền thống kỳ vọng được bảo vệ

LNV - Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, nhiều cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống tại Phú Quốc kỳ vọng 'cơ hội lớn' để tạo sự công bằng trên thị trường, đặc biệt với các sản phẩm truyền thống.
Nghề nhuộm vải chàm của người Nùng

Nghề nhuộm vải chàm của người Nùng

LNV - Đồng bào Nùng ở thôn Bum Kẹn, xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn (Tuyên Quang) đến nay vẫn giữ được nghề truyền thống nhuộm vải chàm, đây cũng là nét văn hoá riêng và độc đáo ít nơi còn giữ được.
Thanh Hóa: Phát huy tiềm năng làng nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch

Thanh Hóa: Phát huy tiềm năng làng nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch

LNV - Không chỉ nổi tiếng bởi chất lượng sản phẩm, phần lớn các làng nghề của tỉnh Thanh Hóa vẫn còn lưu giữ những nét đẹp truyền thống thông qua các phong tục, tập quán và lễ hội, nhất là nhiều làng nghề nằm trên các tuyến du lịch của tỉnh, thuận lợi cho việc đưa khách đến tìm hiểu, tham quan.
Làng nghề thêu Xuân Nẻo Thêu hồn dân tộc, dệt màu quê hương

Làng nghề thêu Xuân Nẻo Thêu hồn dân tộc, dệt màu quê hương

LNV - Làng Xuân Nẻo, xã Hưng Đạo, huyện Tứ Kỳ (Hải Dương) là một trong những địa phương còn giữ được nghề thêu tay truyền thống có tuổi đời hơn 100 năm. Từng là sinh kế chính của hàng trăm hộ dân, nghề thêu Xuân Nẻo không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn mang giá trị văn hóa đặc trưng của vùng quê đồng bằng Bắc Bộ.
“Giữ lửa” nghề làm trống Đọi Tam

“Giữ lửa” nghề làm trống Đọi Tam

LNV - Làng Đọi Tam thuộc xã Ðọi Sơn, huyện Duy Tiên (tỉnh Hà Nam) nổi tiếng với nghề làm trống độc đáo. Nơi đây đã gìn giữ và phát triển nghề làm trống qua bao thế hệ. Làng nằm ở phía Tây Bắc chân núi, phía giữa vẫn còn ngôi đình cổ thờ thành hoàng là hai ông tổ nghề. Với lịch sử phát triển hơn 1.000 năm, làng nghề ngày hôm nay vẫn được duy trì và phát triển với những người con quê hương Đọi Tam là những nghệ nhân, thợ giỏi.
Xem thêm
Mới nhất Đọc nhiều
Làng nghề trầm hương Vạn Thắng hơn trăm năm tuổi

Làng nghề trầm hương Vạn Thắng hơn trăm năm tuổi

LNV - Tại Khánh Hòa, vùng đất được mệnh danh là “xứ trầm hương” làng nghề trầm hương Vạn Thắng đã trở thành một biểu tượng cho sự gìn giữ và phát triển tinh hoa trầm hương Việt Nam.
Biến chủng COVID-19 tại Việt Nam có thể lây lan nhanh

Biến chủng COVID-19 tại Việt Nam có thể lây lan nhanh

LNV - TP.HCM ghi nhận số ca COVID-19 tăng nhanh trong những tuần gần đây. Biến chủng mới NB.1.8.1 được xác định chiếm tới 83% mẫu bệnh phẩm – trùng khớp với đà lây lan hiện tại.
Bình Định: Sắc màu văn hóa hội tụ mùa du lịch hè 2025

Bình Định: Sắc màu văn hóa hội tụ mùa du lịch hè 2025

LNV - Hòa cùng không khí sôi động của Năm Du lịch quốc gia 2025, tỉnh Bình Định tổ chức chuỗi sự kiện du lịch hè đặc sắc, đa dạng với hàng loạt hoạt động văn hóa, thể thao và hội nghị quy mô lớn.
Tiền Giang: Hoàn thành xây dựng nông thôn mới

Tiền Giang: Hoàn thành xây dựng nông thôn mới

LNV - 100% xã đạt chuẩn nông thôn mới (NTM), 68 xã nâng cao, 14 xã kiểu mẫu, tỉnh Tiền Giang đã hoàn thành xây dựng nông thôn mới và thống nhất trình Trung ương xét công nhận tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (NTM) năm 2024.
Huyện Ba Vì (Hà Nội): Xã Tiên Phong vững vàng bước vào giai đoạn phát triển mới

Huyện Ba Vì (Hà Nội): Xã Tiên Phong vững vàng bước vào giai đoạn phát triển mới

LNV - Là xã vùng đồi gò của huyện Ba Vì, năm 2020 xã Tiên Phong đã về đích Nông thôn mới. Diện mạo của địa phương đã có nhiều khởi sắc, đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao.
Giao diện di động