Hà Nội: 29°C Hà Nội
Đà Nẵng: 27°C Đà Nẵng
TP Hồ Chí Minh: 36°C TP Hồ Chí Minh
Thừa Thiên Huế: 33°C Thừa Thiên Huế

Nghệ nhân giữ hồn hát Then trong nhịp sống hiện đại

LNV - Là giảng viên bộ môn Then của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc, nghệ nhân Nguyễn Xuân Bách có điều kiện và tâm huyết gắn bó cuộc đời mình với sự nghiệp gìn giữ và bảo tồn nghệ thuật hát Then của các dân tộc Tày-Nùng vùng miền núi phía Bắc.
Người thầy miệt mài trao truyền cho thế hệ trẻ…

Sinh ra và lớn lên tại thị trấn Thất Khê, huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn – cái nôi của nghệ thuật Then, Nguyễn Văn Bách thấm đẫm làn điệu Then từ những lời ru của bà, của mẹ. Đặc biệt, mẹ của anh là nghệ sĩ Triệu Thị Thạc - người từng công tác tại Đoàn Nghệ thuật Lạng Sơn, đã trực tiếp dạy anh những ngón đàn, điệu hát Then đầu tiên.

Chọn con đường Then không chỉ là duyên phận mà còn là trách nhiệm, Nguyễn Văn Bách sớm ý thức rằng việc giữ gìn và phát triển Then là sứ mệnh của đời mình. Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc với tấm bằng loại ưu, anh được giữ lại làm giảng viên. Trong hơn 10 năm giảng dạy, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách không chỉ dạy kỹ thuật đàn hát, mà còn truyền lửa đam mê và tình yêu nghệ thuật dân gian cho các thế hệ học trò.

Cây đàn tính đặc trưng của đồng bào Tày, Nùng cùng nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới
Cây đàn tính đặc trưng của đồng bào Tày, Nùng cùng nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới

Không chỉ giảng dạy trên lớp, anh thường xuyên tổ chức các buổi thực hành, đưa học trò về các bản làng để trải nghiệm trực tiếp không gian văn hóa Then. Anh quan niệm rằng học Then phải gắn liền với đời sống thực tế, bởi chỉ khi tham gia các buổi lễ Then, học trò mới cảm nhận được nhịp thở và sự linh thiêng của di sản này.

Ngoài ra, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách là chủ biên cuốn sách “Tàng pựt mừa đẳm” (Đường Then về tổ), phát hành năm 2021. Cuốn sách là công trình nghiên cứu công phu, hệ thống hóa bài bản, nghi lễ và giá trị văn hóa của Then trong đời sống người Tày, Nùng.

Là người coi Then là hơi thở cuộc sống, nghệ nhân Xuân Bách luôn nghiêm túc, trách nhiệm với nghề. Anh luôn tranh thủ tìm đến các nghệ nhân để học đàn, học hát, trực tiếp, ghi chép lại bài bản và nghe các cụ kể những câu chuyện để tìm ra những mã văn hóa ẩn chứa trong nghi lễ Then. Đồng thời, nỗ lực tìm các nguồn tài trợ để kết nối, đem Then từ bản làng vươn ra thế giới.

Năm 2017, được sự kết nối và giúp đỡ của Viện Văn hóa thế giới Paris, Đoàn nghệ nhân hát Then Việt Nam đã đem Then sang trình diễn tại Thủ đô Paris nước Cộng hòa Pháp, trong Chương trình “Lễ hội âm nhạc thế giới”, do NSƯT Thủy Tiên làm Trưởng đoàn. Tại đây, Đoàn nghệ nhân hát Then Việt Nam đã diễn 12 tiết mục đặc sắc được trích trong nghi lễ Then của từng dòng Then như “Hòa tấu đàn Tính”, “Hải biooc hải va”, “Vọng én”, “Cầu biooc cầu va”, “Khảm hải”… Chương trình đã tạo tiếng vang lớn, giúp khán giả quốc tế cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp độc đáo của Then Việt Nam.

Một giờ tập luyện của lớp Then tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc
Một giờ tập luyện của lớp Then tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc

Tiếp nối thành công, năm 2024, đoàn nghệ nhân của anh tiếp tục tham gia các buổi trình diễn và hội thảo tại Paris và Nice, giới thiệu về thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái. “Niềm đam mê và tinh thần tự hào đã giúp chúng tôi và khán giả vượt qua mọi khoảng cách địa lý, rào cản ngôn ngữ. Nhiều khán giả chia sẻ rằng họ nhất định sẽ đến Việt Nam để cảm nhận không gian văn hóa Then”, Nguyễn Văn Bách tự hào chia sẻ.

Không ngừng trăn trở về nguy cơ mai một của Then

Dù Then đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2019, Nguyễn Văn Bách vẫn không ngừng trăn trở về nguy cơ mai một của Then. Anh lo ngại rằng sự giao thoa với các tín ngưỡng khác như Tứ phủ có thể làm phai nhạt bản sắc của Then.

Anh cho rằng, Then là di sản gắn liền với bản sắc của người Tày, Nùng, Thái, và chỉ khi thế hệ trẻ hiểu và trân quý giá trị cốt lõi của Then, di sản này mới thực sự được bảo tồn và phát huy.

“Chừng nào còn đồng bào Tày, Nùng thì khi ấy Then vẫn còn tồn tại. Nhưng Then chỉ thực sự trường tồn khi thế hệ trẻ hiểu và trân quý giá trị cốt lõi của Then. Đó là lý do tôi luôn dành trọn tâm huyết cho Then - cho tiếng đàn tính và làn điệu Then mãi vang lên giữa ngàn đời”, Nguyễn Văn Bách bày tỏ.

Tâm huyết và tình yêu của nghệ nhân Nguyễn Văn Bách dành cho Then đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và lan tỏa giá trị của loại hình nghệ thuật này. Trong dòng chảy không ngừng của thời gian, Then – qua bàn tay và tâm huyết của những người con xứ Lạng – vẫn tiếp tục ngân vang, là tiếng lòng của tâm hồn dân tộc.

Trong quan niệm người Tày, Nùng, Then có nghĩa là trời. Hát Then nhằm thuật lại hành trình của con người lên thiên giới cầu xin những điều may mắn và một cuộc sống tốt lành. Còn người Thái ví hát Then giống như điệu hát thần tiên, thẩm thấu những truyền thống văn hóa lâu đời, mang theo ý nghĩa răn dạy con người cách đối nhân xử thế, cách lao động… Then gắn bó với đời sống hàng ngày của người Tày, Nùng, Thái từ lúc sơ sinh đến khi mất đi. Những âm thanh của cây tính tẩu (đàn tính), tiếng xóc nhạc… bởi vậy đã ăn sâu vào tâm thức bao thế hệ.

đến nay, hệ thống bài bản của Then gồm khoảng 4.000 câu với nội dung phong phú, phản ánh đa dạng các mặt của đời sống xã hội: thiên nhiên, muông thú, bản mường, tang ma…

Vũ Linh

Tin liên quan

Nghệ nhân Trần Văn Việt thổi hồn vào đá

Nghệ nhân Trần Văn Việt thổi hồn vào đá

LNV - Giữa nhịp sống hiện đại, nhiều người trẻ chọn rời làng nghề, từ bỏ những công việc thủ công cần mẫn để mưu sinh nơi phố thị, khu công nghiệp… Nhưng anh Trần Văn Việt (ở xã Thọ An, huyện Đan Phượng, Hà Nội ) vẫn lặng lẽ bám nghề, “ôm đá” để sống. Với bàn tay khéo léo, sự sáng tạo và tâm huyết với nghề, anh là Trần Văn Việt đã trở thành nghệ nhân, được mệnh danh là “người thổi hồn vào đá quý” và hiện anh trở thành ông chủ của cơ sở điêu khắc chế tác đá mỹ nghệ Việt Trang, khởi nghiệp thành công ngay tại quê nhà.
Hiệp hội Làng nghề Việt Nam tổ chức lễ phong tặng Nghệ nhân và các danh hiệu Làng nghề Việt Nam đợt 2 lần thứ XI năm 2024

Hiệp hội Làng nghề Việt Nam tổ chức lễ phong tặng Nghệ nhân và các danh hiệu Làng nghề Việt Nam đợt 2 lần thứ XI năm 2024

LNV - Ngày 18/4/2025, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam sẽ tổ chức Lễ phong tặng Nghệ nhân và các danh hiệu làng nghề Việt Nam đợt 2 lần thứ XI năm 2024 tại Bảo tàng Hồ Chí Minh (số 19 phố Ngọc Hà, quận Ba Đình, Hà Nội). Đây là hoạt động định kỳ của Hiệp hội, tổ chức 2 năm một lần.
Nghệ nhân Đặng Hồng Khánh và hành trình hồi sinh chữ Nôm Dao

Nghệ nhân Đặng Hồng Khánh và hành trình hồi sinh chữ Nôm Dao

LNV - Sinh ra và lớn lên tại xã Trì Quang, huyện Bảo Thắng, (tỉnh Lào Cai), thấu hiểu giá trị của văn hóa dân tộc, nghệ nhân Đặng Hồng Khánh đã dành nhiều tâm huyết sưu tầm, lưu giữ và giảng dạy chữ Nôm Dao - loại chữ cổ đang dần mai một theo thời gian.

Tin mới hơn

Đưa làng nghề lên phố

Đưa làng nghề lên phố

LNV - Giữa lòng phố cổ Hà Nội nhộn nhịp, có một không gian rất riêng tại 22 Hàng Buồm, nơi thời gian như chậm lại để nhường chỗ cho những thanh âm mộc mạc, bình yên từ làng quê Việt. Đó là không gian của “làng nghề lên phố” - một hoạt động văn hóa du lịch được các nghệ nhân Hà Nội khơi nguồn và gìn giữ như một điểm đến văn hóa độc đáo dành cho du khách yêu thích bản sắc truyền thống.
Người “gieo mầm” làng nón Đồng Văn

Người “gieo mầm” làng nón Đồng Văn

LNV - Giữa vùng quê yên bình Đồng Văn (huyện Thanh Chương, Nghệ An), người dân nơi đây vẫn nhắc đến ông Trần Văn Tuy với lòng biết ơn sâu sắc – người cựu chiến binh đã âm thầm gieo mầm và góp phần dựng xây làng nghề nón nổi tiếng một thời.
Phát triển nghề truyền thống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Phát triển nghề truyền thống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

LNV - Để truyền dạy và làm nghề của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Bắc Giang gặp không ít khó khăn, xong nơi đây vẫn lưu giữ được các nghề truyền thống, thể hiện bản sắc văn hóa đặc trưng.
Hà Nội: Hỗ trợ số hóa 300 sản phẩm làng nghề

Hà Nội: Hỗ trợ số hóa 300 sản phẩm làng nghề

LNV - Nhằm bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống, Hà Nội sẽ huy động tối đa nguồn lực xã hội và sự hỗ trợ của nhà nước để thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ sản phẩm thủ công.
Nghề guốc mộc Bình Dương trải qua hơn 100 năm

Nghề guốc mộc Bình Dương trải qua hơn 100 năm

LNV - Trải qua hơn 100 năm thăng trầm, nghề guốc mộc ở thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương không chỉ tạo sinh kế cho người dân, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống, mà còn là điểm du lịch làng nghề thú vị dành cho du khách.
Điện Biên: Phát huy giá trị nghề, làng nghề truyền thống

Điện Biên: Phát huy giá trị nghề, làng nghề truyền thống

LNV - Trong những năm gần đây, tỉnh Điện Biên tích cực triển khai các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị các nghề truyền thống. Qua đó, quảng bá hình ảnh và nét đẹp văn hóa các dân tộc qua các sản phẩm độc đáo, mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực, góp phần nâng cao đời sống người dân.

Tin khác

Những làng dệt thổ cẩm ở Tây Bắc

Những làng dệt thổ cẩm ở Tây Bắc

LNV - Tây Bắc không chỉ cuốn hút du khách bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn bởi những nét văn hóa đặc sắc, trong đó nổi bật là nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Mông. Từ Lùng Tám (Hà Giang), Cát Cát (Sapa) đến Sin Suối Hồ (Lai Châu), mỗi bản làng đều lưu giữ và phát triển nghề dệt lanh, nhuộm chàm, thêu sáp ong – tạo nên những sản phẩm mang đậm bản sắc văn hóa, được yêu thích bởi cả du khách trong và ngoài nước.
Theo dấu tằm tơ

Theo dấu tằm tơ

LNV - Lụa Việt gắn liền với thời kỳ Nam tiến mở mang bờ cõi của chúa Nguyễn. Thế kỷ 17, đô thị Hội An bên sông Thu Bồn, xưa là đất quận Nhật Nam, nổi tiếng bởi “đàn ông trồng dâu, đàn bà dệt lụa”.
Lan tỏa hương vị bánh gai xứ Dừa

Lan tỏa hương vị bánh gai xứ Dừa

LNV - Khởi nguồn là món ăn dân dã, theo dòng thời gian, bánh gai xứ Dừa, thuộc xã Tường Sơn, huyện Anh Sơn (Nghệ An) trở thành món ăn đặc sản, được đưa đến mọi miền đất nước. Nhờ đó, nghề làm bánh gai đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhiều hộ gia đình ở xứ Dừa.
Làng Nghề Truyền Thống Hồi Sinh Nhờ Thương Mại Điện Tử

Làng Nghề Truyền Thống Hồi Sinh Nhờ Thương Mại Điện Tử

LNV - Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, nhiều làng nghề truyền thống của Việt Nam đang tìm thấy cơ hội hồi sinh nhờ ứng dụng thương mại điện tử. Điển hình trong số đó là làng gốm Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội) và các làng nghề tại huyện Phú Xuyên.
Bình Định: Bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp

Bình Định: Bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp

LNV - Nghề dệt thổ cẩm làng Hà Ri, Thạnh Quang và Tà Lét ở xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định là nét văn hóa lâu đời của đồng bào Ba Na, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống vật chất và tinh thần người dân nơi đây.
Thái Bình: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống

Thái Bình: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống

LNV - Thái Bình từ lâu đã được biết đến là vùng đất của những làng nghề truyền thống, nơi lưu giữ tinh hoa văn hóa qua nhiều thế hệ. Trong định hướng phát triển kinh tế nông thôn bền vững, tỉnh chú trọng khôi phục và phát triển các làng nghề. Đây không chỉ là giải pháp tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân mà còn là cách giữ gìn bản sắc quê hương.
Làng gốm Bàu Trúc – Bảo tồn và phát triển di sản gốm Chăm trong thời hiện đại

Làng gốm Bàu Trúc – Bảo tồn và phát triển di sản gốm Chăm trong thời hiện đại

LNV - Tại Ninh Thuận, cộng đồng làng gốm cổ Chăm Bàu Trúc (thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước) đang “thổi một luồng gió mới” vào nghệ thuật làm gốm đã được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Người dân nơi đây không chỉ nỗ lực bảo tồn những tinh hoa nghề truyền thống mà còn sáng tạo các dòng sản phẩm gốm mới và đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng.
Bảo tồn và phát triển làng nghề Hà Nam trong xu thế mới

Bảo tồn và phát triển làng nghề Hà Nam trong xu thế mới

LNV - Các làng nghề ở Hà Nam đóng vai trò quan trọng trong tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, thị trường tiêu thụ hạn chế, sức cạnh tranh chưa cao. Trước xu thế hội nhập và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, các làng nghề cần linh hoạt đổi mới để phát triển bền vững.
Về thăm làng nghề bánh phồng Sơn Đốc hơn trăm năm tuổi

Về thăm làng nghề bánh phồng Sơn Đốc hơn trăm năm tuổi

LNV - Làng nghề bánh phồng Sơn Đốc (ấp Sơn Đốc, xã Hưng Nhượng, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre) có tuổi đời trên trăm năm tuổi, là đặc sản trứ danh của tỉnh Bến Tre. Người dân của làng nghề ngày càng đa dạng hóa sản phẩm để gìn giữ và phát triển nghề truyền thống này.
Phụ nữ Tây Hồ chung tay bảo tồn nghề truyền thống: Hành trình từ những búp sen

Phụ nữ Tây Hồ chung tay bảo tồn nghề truyền thống: Hành trình từ những búp sen

LNV - Với mong muốn bảo tồn nghề truyền thống và xây dựng mô hình kinh tế tập thể do phụ nữ làm chủ, Hợp tác xã Chè Sen Quảng An Hương Thủy đã ra đời. Đây không chỉ là bước đi nhằm gìn giữ giá trị văn hóa, mà còn mở ra cơ hội đưa sản phẩm chè sen Quảng An vươn xa trên thị trường quốc tế.
Làng nghề làm cờ Tổ quốc tất bật trước dịp kỉ niệm ngày giải phóng miền nam, thống nhất đất nước

Làng nghề làm cờ Tổ quốc tất bật trước dịp kỉ niệm ngày giải phóng miền nam, thống nhất đất nước

LNV - Cận kề dịp lễ 30/4, nhu cầu về cờ Tổ quốc tăng mạnh khiến các cơ sở sản xuất tại làng nghề Từ Vân (huyện Thường Tín - Hà Nội) phải hoạt động hết công suất.
“Mặc áo mới” cho sản phẩm làng nghề gỗ

“Mặc áo mới” cho sản phẩm làng nghề gỗ

LNV - Các làng nghề gỗ truyền thống có danh tiếng lâu đời dường như đang bị chính di sản tinh hoa làng nghề cha ông truyền lại giữ chân trong cuộc đua thích nghi với những biến đổi của thị trường. Do đó, cần "mặc áo mới" cho sản phẩm, phải chuyển đổi nguồn gỗ nguyên liệu từ các loại gỗ rừng quý hiếm, sang các loại gỗ rừng trồng…
10 làng nghề lâu đời nổi tiếng ở Bắc Giang

10 làng nghề lâu đời nổi tiếng ở Bắc Giang

LNV - Bắc Giang là tỉnh có nhiều làng nghề, là một trong những cái nôi của các làng nghề thủ công truyền thống ở nước ta. Các làng nghề ở Bắc Giang được hình thành từ xa xưa, xuất phát từ nhu cầu tiêu dùng của nhân dân với những bí quyết cổ truyền đã được đúc kết qua nhiều thế hệ, sản xuất ra một số sản phẩm nổi tiếng trong khắp cả nước như: rượu làng Vân, bánh đa Thổ Hà, mây tre đan Tăng Tiến, bánh đa Kế, bún Đa Mai, mỳ Chũ Lục Ngạn, Hương ngát Linh Sơn…
Mang du lịch, ẩm thực, làng nghề Việt Nam đến châu Âu

Mang du lịch, ẩm thực, làng nghề Việt Nam đến châu Âu

LNV - Tuần Văn hóa - Du lịch và Chương trình giới thiệu du lịch, ẩm thực, làng nghề Việt Nam, kết nối doanh nghiệp nhân Năm Du lịch quốc gia - Huế 2025 tại thị trường châu Âu sẽ diễn ra từ ngày 3/5 đến 14/5.
5 làng nghề miền Tây có truyền thống lâu đời

5 làng nghề miền Tây có truyền thống lâu đời

LNV - Miền Tây được biết đến với nhiều địa danh nổi tiếng, những món ăn ngon độc đáo, bên cạnh đó Làng nghề thủ công là nét đẹp văn hóa không thể thiếu của người dân nơi đây.
Xem thêm
Mới nhất Đọc nhiều
Đưa làng nghề lên phố

Đưa làng nghề lên phố

LNV - Giữa lòng phố cổ Hà Nội nhộn nhịp, có một không gian rất riêng tại 22 Hàng Buồm, nơi thời gian như chậm lại để nhường chỗ cho những thanh âm mộc mạc, bình yên từ làng quê Việt. Đó là không gian của “làng nghề lên phố” - một hoạt động văn hóa du lịch được các nghệ nhân Hà Nội khơi nguồn và gìn giữ như một điểm đến văn hóa độc đáo dành cho du khách yêu thích bản sắc truyền thống.
Người “gieo mầm” làng nón Đồng Văn

Người “gieo mầm” làng nón Đồng Văn

LNV - Giữa vùng quê yên bình Đồng Văn (huyện Thanh Chương, Nghệ An), người dân nơi đây vẫn nhắc đến ông Trần Văn Tuy với lòng biết ơn sâu sắc – người cựu chiến binh đã âm thầm gieo mầm và góp phần dựng xây làng nghề nón nổi tiếng một thời.
Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà giáo dục vĩ đại

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà giáo dục vĩ đại

LNV - Tại Hội thảo khoa học “Bác Hồ với giáo dục, giáo dục với Bác Hồ” tổ chức ngày 12/5 tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn khẳng định: Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà giáo dục vĩ đại nhất trong thời hiện đại, là người đã truyền cảm hứng và khích lệ chí hướng cho cả một dân tộc cũng như cho mỗi người. Tư tưởng giáo dục của Người luôn mang tính vượt thời gian và trường tồn, khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục trong việc rèn luyện nhân cách, phát triển con người toàn diện.
Các loại gia vị tốt cho người mắc viêm phổi

Các loại gia vị tốt cho người mắc viêm phổi

LNV - Việc bổ sung một số loại gia vị vào chế độ ăn uống cũng hỗ trợ cải thiện chức năng phổi.
Ứng Hòa "sáng, xanh" nhờ các phong trào thiết thực

Ứng Hòa "sáng, xanh" nhờ các phong trào thiết thực

LNV - Những năm gần đây, diện mạo nông thôn huyện Ứng Hòa ngày càng sáng - xanh - sạch - đẹp, văn minh, đậm đà bản sắc văn hóa truyền thống.
Giao diện di động