Đắk Lắk: Làng nghề gốm cổ Yang Tao đứng trước nguy cơ thất truyền

Theo các già làng kể lại, trước đây, nghề làm gốm cổ Yang Tao từng rất thịnh và nổi tiếng khắp vùng. Các sản phẩm làm ra không chỉ để phục vụ cho nhu cầu trong gia đình, các dân tộc Ê Đê, Jrai mà còn phục vụ những vùng lân cận, thời đó đồ gốm rất được ưa chuộng trong sinh hoạt thường ngày. Đồ gốm được làm nhiều nhất là chén, bát, ấm, ché chum, nồi chảo rồi mang đến các buôn khác để trao đổi lấy gạo, lúa, gà hay heo...
 
Để tạo ra một sản phẩm gốm cần trải qua nhiều công đoạn, nghề làm gốm rất thô sơ và thủ công, người M’Nông sử dụng những dụng cụ đơn giản như chày, cối, thanh tre vót mỏng, cọng đót, vòng tre, hòn sỏi bóng, mảnh vải ướt... để chế tác gốm. Nguyên liệu để chế tác đồ gốm là loại đất sét được đánh nhuyễn, không pha trộn, được lấy ở Đak Sang (tức là nơi có nước sạch) thì khi nung đất mới không bị nổ, gốm của người M’nông không dùng bàn xoay mà được nặn bằng tay và di chuyển xung quanh vật để tạo dáng, dùng đá đánh bóng, dùng một que tre để tạo họa tiết hoa văn rồi đem phơi khô. Sản phẩm gốm được nung lộ thiên khoảng 30 phút. Khi lớp củi trên cùng gần cháy hết người ta bắt đầu lấy ra và tạo màu cho sản phẩm bằng vỏ trấu và mùn cưa. Vì nét độc đáo này mà sản phẩm gốm của buôn Dơng Bắk rất khác biệt, được nhiều người ưa chuộng.
 
Ở đồng bào M’Nông, nghề gốm được truyền từ mẹ sang con, phụ nữ đảm nhận vai trò làm gốm từ lúc lấy đất cho đến lúc nung thành sản phẩm. Vì thế, phụ nữ M’Nông giữ vai trò chính trong việc bảo tồn và phát huy nghề gốm truyền thống.
 
Ngày nay, ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường nghề làm gốm dần bị mai một, hiện chỉ còn duy nhất buôn Dơng Bắk với quy trình sản xuất hoàn toàn thủ công và cách nung gốm lộ thiên. Những nghệ nhân tranh thủ lúc nông nhàn làm vài món đồ. Hàng làm ra chỉ bán được cho khách tham quan, các đoàn nghiên cứu. Nguồn thu nhập chính của bà con xã Yang Tao vẫn chủ yếu dựa vào việc trồng lúa nước, mía và chăn nuôi trâu, bò.

Để bảo tồn, duy trì làng nghề gốm cổ Yang Tao của đồng bào M’Nông , nhà nước, địa phương và ngành chức năng cần quan tâm quảng bá, giới thiệu sản phẩm, tôn vinh nghệ nhân trong các hoạt động lễ hội, festival làng nghề, festival gốm sứ. Làng nghề gốm của đồng bào M’Nông nằm rất gần danh thắng hồ Lắk, hội đua voi tổ chức hàng năm, rất thuận lợi cho việc tham quan, du lịch và giới thiệu, quảng bá sản phẩm cho du khách. Việc bảo tồn, phát triển nghề  làm gốm cổ Yang Tao là cần thiết nhằm giữ gìn bản sắc văn hóa của các dân tộc trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, ngoài ra còn tạo việc làm, tăng thu nhập góp phần phát triển kinh tế cho đồng bào dân tộc thiểu số.