Hiệp hội Làng nghề Việt Nam: Khôi phục, bảo tồn nghề truyền thống người Tày ở Đà Bắc
Trước đây, các nghề dệt thổ cẩm, mây tre đan, trồng và chế biến cây thuốc nam vốn mang tính tự phục vụ cho chính các hộ gia đình. Việc sản xuất, chế biến để mang đi bán cũng có nhưng không nhiều. May chăng thì nghề chế biến cây thuốc nam vẫn còn “đất sống” bởi liên quan đến chăm sóc sức khỏe cho con người. Chính bởi thế, khi cuộc sống hiện đại len vào các bản mường, những nghề này đối diện với nguy cơ mai một.
Người Tày ở Đà Bắc có gốc là người Thái đen, di chuyển từ Lào sang Việt Nam từ thế kỷ 14, 15. Chính vì thế nên kỹ thuật sản xuất, hoa văn, họa tiết trên trang phục, đồ dùng sinh hoạt của người Tày Đà Bắc hấp thu được tinh hoa của người Thái, có sự gia thoa với người Mường, đồng thời lại có những nét riêng độc đáo của chính mình.
Trên các sản phẩm mây tre đan, kỹ thuật đan lát các vật dụng như rổ rá thì đan nong mốt, nong đôi hay ô vuông, còn đối với các vật dụng như mâm ăn cơm, rổ đựng kim chỉ… thì đan bắt chéo hay hình quả trám. Sự khéo léo, tinh tế của người đàn ông Tày đã thuổi hồn vào tre, nứa tạo ra những sản phẩm gian dị nhưng đầy tiện ích, có tính thẩm mỹ cao, có ý nghĩa trong cuộc sống thường nhật của người dân miền sơn cước.
Khu trưng bày sản phẩm và trình diễn nghề truyền thống tại Lễ Cầu Mường 2017, xã Mường Chiềng, huyện Đà Bắc (Hòa Bình)
Với dệt thổ cẩm, do trang phục của người Tày ở Đà Bắc khá giống với người Thái đen nên kỹ thuật khá phức tạp và hoa văn cầu kỳ. Ngày trước, tấm thổ cẩm đẹp chính là tiêu chí để đánh giá một người phụ nữ đẹp. Bởi theo quan niệm của người Tày nơi đây (cũng như nhiều người dân tộc khác), người phụ nữ ngoài việc nương rẫy, còn phải biết se tơ, dệt vải vừa để phục vụ cuộc sống gia đình, vừa làm của hồi môn khi đi lấy chồng. Từ tấm thổ cẩm, người phụ nữ Tày khéo léo may thành chăn, vỏ chăn, vỏ gối, ga giường, tranh phục… Đặc biệt, có nhiều sản phẩm thổ cẩm được dùng trong đời sống tâm linh như tấm trướng che bàn thờ, một số chi tiết cấu thành những chiếc áo, mũ, khăn, túi đựng đồ nghề, đệm ngồi của các thầy cúng, thầy mo.
Nghề chế biến thuốc nam vốn là một “sở trường” của người dân miền núi nói cung và người Tày ở Mường Chiềng nói riêng. Qua thực tế cuộc sống phải đối chọi với sự khốc liệt của thiên nhiên, người miền núi tự đúc kết được những bài thuốc hay để điều trị cho mình và gia đình nếu chẳng may mắc bệnh. Phần lớn việc truyền nghề đều từ mẹ sang con gái, cũng có số ít là từ cha sang con. Trước đây, mỗi gia đình người Tày thường đông con và việc truyền nghề thường chỉ cho người nào có “duyên” nhất, chứ không truyền cho số đông. Sau này, khi nguồn cây thuốc trong rừng cạn kiệt vì nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, người Tày ở Mường Chiềng đã gây giống những loại thuốc quý và mang về trồng ở nương rẫy, trang trại của mình trên núi cao. Nghề trồng cây thuốc nam ra đời từ đó.
Trước nguy cơ mất đi những tinh hoa của người Tày ở Mường Chiềng - trung tâm của 7 xã vùng cao huyện Đà Bắc, Dự án Phát triển nông thôn đa mục tiêu huyện Đà Bắc đã có tiểu dự án khôi phục những nghề truyền thống trên. Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Thương hiệu Làng nghề Việt Nam phối hợp với Học viện Dân tộc (Ủy ban Dân tộc) đã giành nhiều thời gian với nhiều phương pháp điều tra, hồi cố, sưu tầm tài liệu, hiện vật… để hoàn thành chương trình này. Sau thời gian triển khai thực hiện, các nghề đã được khôi phục với lớp nghệ nhân mới, đầy tâm huyết trong việc bảo tồn nghề truyền thống cha ông như Hà Thị Lỳ (thổ cẩm), Xa Thị Mai, Xa Thiên Lý, Hà Thị Hương (trồng và chế biến cây thuốc nam), Xa Văn Khiết, Xa Văn Viên (mây tre đan)…
Hy vọng, những nghề thủ công truyền thống của người Tày này được bảo tồn và phát triển thành sản phẩm du lịch để đưa Mường Chiềng - mảnh đất giàu tiềm năng du lịch - thành điểm đến thu hút du khách trong tương lai gần.
Đặng Huy
Tin liên quan
Tin mới hơn
Long An: Bình Hòa Bắc đón nhận danh hiệu xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2023
14:48 | 28/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Công nhận nghề đan võng ngô đồng Cù Lao Chàm là Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia
14:50 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan võng ngô đồng
14:46 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bảo tồn nghề in mộc bản hàng trăm năm tuổi
10:26 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Long An: Mai vàng Tân Tây - khởi sắc làng nghề
10:25 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Chuyện giữ nghề nơi “xứ mây” Phú Vinh
08:40 | 26/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Nghề dệt thổ cẩm của Người Pà Thẻn ở Tuyên Quang
08:05 | 26/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng làm heo đất ở Lái Thiêu
12:09 | 25/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bảo tồn và phát triển làng nghề - nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống gắn với du lịch, góp phần phát triển kinh tế xã hội Thành phố Hải Phòng
15:20 | 22/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề mây tre đan Tăng Tiến ngày càng phát triển
10:13 | 22/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghêu Trà Vinh - Cơ hội để phát triển
10:13 | 22/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Vễ Vĩnh Châu ghé thăm làng nghề bánh phồng tôm 70 năm tuổi
09:30 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Kỳ quan di sản “ Làng nghề - Một thoáng Việt Nam”
09:30 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề Bàu Đá: giữ lửa “ đệ nhất danh tửu”
09:27 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề dệt đũi ở Nam Cao
09:25 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tinh hoa trong từng đường kim, mũi chỉ
09:57 | 20/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nhiều di sản văn hóa, nghề thủ công truyền thống được ghi danh
09:56 | 20/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Thuận: Phát huy tiềm năng ngành nghề nông thôn
10:26 | 18/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề áo dài Trạch Xá nghìn năm tuổi
10:24 | 18/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hà Nội tổ chức Hội thi sản phẩm làng nghề năm 2024
15:37 | 15/03/2024 Tin tức
Làng nghề nước mắm Phú Quốc có từ bao giờ?
08:57 | 15/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Long An: Bình Hòa Bắc đón nhận danh hiệu xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2023
14:48 Làng nghề, nghệ nhân
Hà Giang: Khởi sắc mô hình du lịch nông nghiệp
14:48 OCOP
Kế hoạch tổ chức Hội nghị ngành Công Thương 28 tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc năm 2024
14:47 Khuyến công
Bình Dương: Công nhận thêm 4 sản phẩm OCOP 3 sao
14:46 Tin tức
Hà Tĩnh: Hiệu quả kinh tế cao từ mô hình nuôi chồn hương
14:42 Khuyến nông