Hiệp hội Làng nghề Việt Nam: Khôi phục, bảo tồn nghề truyền thống người Tày ở Đà Bắc
Trước đây, các nghề dệt thổ cẩm, mây tre đan, trồng và chế biến cây thuốc nam vốn mang tính tự phục vụ cho chính các hộ gia đình. Việc sản xuất, chế biến để mang đi bán cũng có nhưng không nhiều. May chăng thì nghề chế biến cây thuốc nam vẫn còn “đất sống” bởi liên quan đến chăm sóc sức khỏe cho con người. Chính bởi thế, khi cuộc sống hiện đại len vào các bản mường, những nghề này đối diện với nguy cơ mai một.
Người Tày ở Đà Bắc có gốc là người Thái đen, di chuyển từ Lào sang Việt Nam từ thế kỷ 14, 15. Chính vì thế nên kỹ thuật sản xuất, hoa văn, họa tiết trên trang phục, đồ dùng sinh hoạt của người Tày Đà Bắc hấp thu được tinh hoa của người Thái, có sự gia thoa với người Mường, đồng thời lại có những nét riêng độc đáo của chính mình.
Trên các sản phẩm mây tre đan, kỹ thuật đan lát các vật dụng như rổ rá thì đan nong mốt, nong đôi hay ô vuông, còn đối với các vật dụng như mâm ăn cơm, rổ đựng kim chỉ… thì đan bắt chéo hay hình quả trám. Sự khéo léo, tinh tế của người đàn ông Tày đã thuổi hồn vào tre, nứa tạo ra những sản phẩm gian dị nhưng đầy tiện ích, có tính thẩm mỹ cao, có ý nghĩa trong cuộc sống thường nhật của người dân miền sơn cước.
Khu trưng bày sản phẩm và trình diễn nghề truyền thống tại Lễ Cầu Mường 2017, xã Mường Chiềng, huyện Đà Bắc (Hòa Bình)
Với dệt thổ cẩm, do trang phục của người Tày ở Đà Bắc khá giống với người Thái đen nên kỹ thuật khá phức tạp và hoa văn cầu kỳ. Ngày trước, tấm thổ cẩm đẹp chính là tiêu chí để đánh giá một người phụ nữ đẹp. Bởi theo quan niệm của người Tày nơi đây (cũng như nhiều người dân tộc khác), người phụ nữ ngoài việc nương rẫy, còn phải biết se tơ, dệt vải vừa để phục vụ cuộc sống gia đình, vừa làm của hồi môn khi đi lấy chồng. Từ tấm thổ cẩm, người phụ nữ Tày khéo léo may thành chăn, vỏ chăn, vỏ gối, ga giường, tranh phục… Đặc biệt, có nhiều sản phẩm thổ cẩm được dùng trong đời sống tâm linh như tấm trướng che bàn thờ, một số chi tiết cấu thành những chiếc áo, mũ, khăn, túi đựng đồ nghề, đệm ngồi của các thầy cúng, thầy mo.
Nghề chế biến thuốc nam vốn là một “sở trường” của người dân miền núi nói cung và người Tày ở Mường Chiềng nói riêng. Qua thực tế cuộc sống phải đối chọi với sự khốc liệt của thiên nhiên, người miền núi tự đúc kết được những bài thuốc hay để điều trị cho mình và gia đình nếu chẳng may mắc bệnh. Phần lớn việc truyền nghề đều từ mẹ sang con gái, cũng có số ít là từ cha sang con. Trước đây, mỗi gia đình người Tày thường đông con và việc truyền nghề thường chỉ cho người nào có “duyên” nhất, chứ không truyền cho số đông. Sau này, khi nguồn cây thuốc trong rừng cạn kiệt vì nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, người Tày ở Mường Chiềng đã gây giống những loại thuốc quý và mang về trồng ở nương rẫy, trang trại của mình trên núi cao. Nghề trồng cây thuốc nam ra đời từ đó.
Trước nguy cơ mất đi những tinh hoa của người Tày ở Mường Chiềng - trung tâm của 7 xã vùng cao huyện Đà Bắc, Dự án Phát triển nông thôn đa mục tiêu huyện Đà Bắc đã có tiểu dự án khôi phục những nghề truyền thống trên. Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Thương hiệu Làng nghề Việt Nam phối hợp với Học viện Dân tộc (Ủy ban Dân tộc) đã giành nhiều thời gian với nhiều phương pháp điều tra, hồi cố, sưu tầm tài liệu, hiện vật… để hoàn thành chương trình này. Sau thời gian triển khai thực hiện, các nghề đã được khôi phục với lớp nghệ nhân mới, đầy tâm huyết trong việc bảo tồn nghề truyền thống cha ông như Hà Thị Lỳ (thổ cẩm), Xa Thị Mai, Xa Thiên Lý, Hà Thị Hương (trồng và chế biến cây thuốc nam), Xa Văn Khiết, Xa Văn Viên (mây tre đan)…
Hy vọng, những nghề thủ công truyền thống của người Tày này được bảo tồn và phát triển thành sản phẩm du lịch để đưa Mường Chiềng - mảnh đất giàu tiềm năng du lịch - thành điểm đến thu hút du khách trong tương lai gần.
Đặng Huy
Tin liên quan
Tin mới hơn
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người đảng viên tâm huyết xây dựng làng nghề trên đảo xa
09:43 | 24/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Sơn La: Làng nghề chế biến long nhãn từng bước khẳng định thương hiệu
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Sóc Trăng
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển phố nghề Lãn Ông trong khu Phố cổ Hà Nội
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Khai mạc hoạt động văn hóa 'Giữ nghề xưa trên phố' năm 2024
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nét đẹp văn hóa của Lễ giỗ tổ nghề Yến Cù Lao Chàm
16:20 | 19/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Làng nghề Xuân Hội phát triển bền vững
15:48 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Xã Yên Bài (Hà Nội): Làng nghề Phú Yên nỗ lực vượt khó
13:51 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Gia Lai: Nỗ lực gìn giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người đồng bào
09:21 | 17/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được vinh danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
22:54 | 16/04/2024 Tin tức
Bình Phước: Ngày hội Yến sào mở ra cơ hội phát triển bền vững
22:50 | 16/04/2024 OCOP
Hà Nội: Khai trương tuyến du lịch “Con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội”
14:31 | 15/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo làng nghề làm tương Mông Phụ
14:08 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thăng trầm nghề đúc lư đồng An Hội ở thành phố hồ chí minh
10:20 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng Châm Khê - Nơi giữ hồn quan họ cổ
10:19 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguồn gốc lịch sử về nghề sơn mài
09:44 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Niềm trăn trở của Nghệ nhân ưu tú Y Sim Ê ban
14:44 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề nuôi vẹm xanh
14:43 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Tuy Phước tổ chức Phiên chợ giới thiệu sản phẩm OCOP
22:05 Tin tức
Mặt trận Tổ quốc xã Thọ Văn tích cực góp phần xây dựng nông thôn mới
17:31 Nông thôn mới
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 Làng nghề, nghệ nhân
Rộn ràng Lễ hội Bánh dân gian Nam bộ
17:24 Văn hóa - Xã hội
Bình Định hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP
17:22 OCOP