Chè shan tuyết cổ thụ - thức uống quý của người Tây Bắc
Xã Y Tý được chia thành 15 thôn bản, trong đó thôn Sim San và Hồng Ngài là nơi có nhiều những cây chè shan tuyết cổ thụ nhất. Đến với vùng đất Sim San, Hồng Ngài, không khó để bắt gặp những hình ảnh đồng bào Dao đỏ, đồng bào Mông hái lượm những búp chè non mơn mởn với tuyết trắng phủ đầy lá. Nhìn lên những sườn núi, mảnh đồi, những cây chè shan tuyết có thân xù xì phủ đầy rêu trắng muốt. Búp chè shan tuyết phủ một lớp lông mịn màng, trắng như tuyết, có màu hơi xám, chứ không xanh rì như búp chè dưới xuôi. Những cây chè ở đây thân đều to và có độ cao đến vài mét.
![]() |
Búp chè được hái trên những tán cây cổ thụ có tuổi đời đến vài trăm năm mới đủ tiêu chuẩn làm chè Shan Tuyết. |
Chè Shan Tuyết xưa nay được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”. “Cực khổ” - khi trồng và thu hái; “cực sạch” - vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; “cực hiếm” - vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); “cực ngon” - với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh. Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”.
Những búp chè tươi ngon sau khi được thu hoạch sẽ ngay lập tức được mang về và sao lên để đảm bảo hương vị. Bằng kinh nghiệm lâu năm và những bàn tay khéo léo người Mông có những bí quyết riêng trong việc sao chè để tạo nên những hương vị tuyệt hảo nhất. Toàn bộ quy trình sao chè đều được thực hiện rất tỉ mỉ, đến cả củi sử dụng cũng phải là loại củi phơi khô cháy đượm thì khi chè sao ra nước mới xanh.
![]() |
Chè Shan tuyết phải được chế biến thủ công mới đem lại chất lượng trà ngon và có giá trị. |
Khi sao chè, người thợ phải luôn hơ tay trần vào chảo mới có thể ước lượng được nhiệt độ phù hợp. Lửa cháy liu riu và phải thật đều, chè đưa vào chảo vò nhẹ nhàng, vò thật khéo sao cho chè không bị nát, không làm rơi hết phần tuyết bám trên lá và búp. Quá trình này vô cùng cẩn thận mà kỹ lưỡng đòi hỏi người thực hiện phải dành hết tâm huyết vào.
Sau khi sao xong, những búp chè đã săn lại bằng nhỏ bằng hạt đỗ xanh, tuyết vẫn còn phủ trắng, có một mùi hương rất thanh cao của núi ngàn. Những ly Chè Shan Tuyết Suối Giàng mới pha xong bốc khói nóng hổi, không chỉ đơn thuần là một loại đồ uống, mà còn là tinh túy ngàn đời của miền đất này, là tâm huyết của biết bao nhiêu thế hệ đã truyền lại.
Một năm chè Shan Tuyết được thu hoạch thành 3 vụ trong đó vụ cuối thường vào khoảng tháng 8 đến tháng 9 âm lịch. Khi đến mùa thu hoạch, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh cô gái Mông trong chiếc váy xòe bắt mắt trèo lên những cây chè cổ thụ hái búp xanh non. Chè Shan Tuyết càng già càng quý, càng nhiều tuyết trắng thì tính dược liệu càng mạnh. Bởi vậy những đôi bàn tay thoăn thoắt ngắt từng búp nõn nhưng vẫn nhẹ nhàng để không làm mất lớp tuyết trắng phủ bên trên.
![]() |
Các sản phẩm trà đặc sản luôn được kiểm tra kỹ trước khi đóng gói bán ra thị trường. |
Ghé thăm nhà anh Tẩn Láo San người Dao đỏ ở thôn Sim San 1 để chứng kiến quy trình sản xuất trà từ chè Shan tuyết. Mỗi loại trà có một công đoạn và cách làm khác nhau, chỉ có một điểm chung là đều được sản xuất hoàn toàn thủ công. Đối với “Bạch trà”, chè shan tuyết không cần chế biến qua nhiệt. Khi hái chè về, mang đi làm héo 2-3 ngày trong bóng mát rồi phơi 3 - 4 tiếng.
Bạch trà chia ra 2 loại khác nhau: Bạch trà Mây và Bạch trà Ngân Châm. Bạch trà Mây sử dụng loại chè 1 búp 2-3 lá, Bạch trà Ngân Châm chỉ hái duy nhất một búp để chế biến. Thành phẩm Bạch trà Mây có giá 700-900 nghìn đồng/kg, Bạch trà Ngân Châm là 3-4 triệu đồng/kg.
Khác với Bạch trà, trà Phổ Nhĩ phải sử dụng nhiệt. Chè shan tuyết được hái 1 búp 2-3 lá. Làm héo chè 4-10 tiếng tùy điều kiện thời tiết. Khi chè héo đến một độ nhất định sẽ đem đi sao ở nhiệt độ 200-300 độ C trong khoảng thời gian 20 - 30 phút, rồi được đem đi làm nguội. Sau khi làm nguội xong, người Dao đỏ dùng đôi bàn tay khéo léo của mình vò chè sao cho chè vẫn giữ được nguyên búp mà không gãy. Cuối cùng chè được trải thật mỏng trong những chiếc nong tre và phơi 1 ngày. Giá bán trà Phổ Nhĩ từ 1 triệu - 1,2 triệu đồng/kg, trà chưng cất càng lâu giá trị sẽ càng tăng.
![]() |
Những chén chè có màu sắc bắt mắt, hương vị đậm đà khó quên. |
Một loại trà đặc biệt hơn được ủ lên men là Hồng trà. Hồng trà đậm vị nhất khi sử dụng loại chè Shan tuyết 1 búp 2 lá. Chè sau khi hái để héo 30 tiếng rồi cho vào máy để vò. Tiếp đến là công đoạn ủ lên men. Chè được cho vào lu sau đó phủ kín, ủ khoảng 5-7 tiếng tùy thời tiết và kinh nghiệm. Trà lên men có màu hổ phách hoặc màu đỏ.
Đây là loại trà chị em phụ nữ rất ưa chuộng vì công dụng đẹp da, có chất chống ung thư, lão hóa. Trà uống ngon là trà được chưng cất từ 6 tháng trở lên. Hồng trà thành phẩm có giá 600 nghìn đồng - 1 triệu đồng/kg.
Bạch Trà có vị ngọt mát thanh, dư vị vẫn còn nơi đầu lưỡi, hương thơm như mùi mật ngọt. Anh San giới thiệu thêm loại trà khác như trà Phổ Nhĩ, thức trà để càng lâu lại có hương vị càng ngon; hay Hồng trà - loại trà có nước màu hổ phách, vị mạnh hơn các loại trà khác, hơi chát ban đầu nhưng ngọt về sau.
Anh Tẩn Láo San chia sẻ: Gia đình tôi có vài trăm gốc chè, chỉ chăm sóc hữu cơ. Chè ngon nhất vào vụ xuân và thu. Mùa xuân anh San bán được khoảng 100-200 kg, đến mùa thu có khách đặt anh mới làm. Khách hàng của anh ở khắp nơi trong cả nước thường mua về thưởng thức hoặc làm quà rất giá trị.
Chè Shan tuyết cổ thụ Y Tý mọc ở nơi có khí hậu mát mẻ, hấp thụ sương gió đại ngàn nên rất thơm ngon. Theo thống kê chưa đầy đủ, tổng diện tích chè cổ thụ của xã Y Tý tập trung chủ yếu ở 3 thôn với khoảng 14 ha, trong đó nhiều nhất là ở Hồng Ngài với khoảng 9 ha. Các cây chè đều có tuổi đời từ vài chục năm tới cả trăm năm, đặc biệt có cây có tuổi đời 200-300 năm tuổi
Hiện nay Chè Shan Tuyết đang dần trở thành cây trồng chủ lực của địa phương, góp phần tạo thu nhập cho người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế. Sản phẩm chè được ưa chuộng bởi hương vị thơm ngon và được xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới.
Tin liên quan

Một số nghề thủ công truyền thống của dân tộc Khơ Mú ở vùng núi Tây Bắc Việt Nam
09:49 | 25/06/2025 Nghiên cứu trao đổi

Những làng dệt thổ cẩm ở Tây Bắc
09:38 | 09/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chè Shan Tuyết Tà Xùa: Hương vị cao nguyên tinh túy
11:02 | 05/03/2025 OCOP
Tin mới hơn

Cao Bằng nhân rộng vùng nguyên liệu dược liệu cỏ ngọt gắn với Chương trình OCOP
00:00 | 13/09/2025 OCOP

Mong mỏi của người dân làng nghề chè Phú Yên
11:00 | 12/09/2025 OCOP

Nước mắm Phú Sáng đậm đà hương vị của biển cả
10:00 | 12/09/2025 OCOP

Ra mắt Hiệp hội OCOP & doanh nhân DNS “Chapter Hải Dương”
09:00 | 12/09/2025 OCOP

Tam Đảo (Phú Thọ): Phát triển sản phẩm OCOP gắn với nông nghiệp công nghệ cao và du lịch trải nghiệm
10:32 | 11/09/2025 OCOP

OCOP Hà Nội góp phần thúc đẩy sản xuất - tiêu dùng xanh, bền vững
10:27 | 11/09/2025 OCOP
Tin khác

Quảng Trị: Chủ thể OCOP khát vọng đưa nông sản sạch về với bữa ăn gia đình Việt
08:59 | 10/09/2025 OCOP

Nghệ An bứt phá với gần 750 sản phẩm OCOP
14:37 | 09/09/2025 OCOP

Nông thôn Tây Bắc: Ứng dụng công nghệ số, đòn bẩy đưa sản phẩm OCOP Điện Biên vươn xa
14:27 | 09/09/2025 OCOP

OCOP Nghệ An ghi dấu ấn tại Triển lãm 80 năm
08:00 | 09/09/2025 OCOP

Gìn giữ nghề nước mắm trăm năm ở làng chài Phú Thủy
22:15 | 07/09/2025 OCOP

Thiên Cầm phát triển sản phẩm OCOP từ lợi thế miền biển
09:00 | 05/09/2025 OCOP

Đồng Tháp livestream bán sản phẩm OCOP và kết nối thị trường tiêu thụ
09:55 | 03/09/2025 OCOP

Hàng trăm sản phẩm OCOP tại Hội chợ Công Thương ở Quảng Ngãi
10:14 | 29/08/2025 OCOP

Một cựu chiến binh khởi nghiệp thành công nuôi nấm đông trùng hạ thảo
14:14 | 28/08/2025 OCOP

Nước mắm Phú Khương khẳng định thương hiệu trên thị trường
11:17 | 26/08/2025 OCOP

Giữ gìn bản sắc, nâng tầm kinh tế nông thôn từ sản phẩm OCOP
14:07 | 19/08/2025 OCOP

Hơn 500 sản phẩm OCOP có mặt tại Tuần hàng xúc tiến thương mại nông sản Thủ đô
15:14 | 15/08/2025 OCOP

Khai mạc tuần hàng tư vấn, giới thiệu và xúc tiến tiêu thụ sản phẩm năm 2025
20:11 | 14/08/2025 OCOP

OCOP – Bệ phóng thương hiệu cho sản vật vùng miền
17:00 | 12/08/2025 OCOP

Thúc đẩy chuyển đổi số trong Chương trình OCOP của Thủ đô
16:59 | 12/08/2025 OCOP

Bà Rịa – Vũng Tàu: Khuyến công tạo động lực cho phát triển công nghiệp bền vững
14:59 Khuyến công

Trường THCS Nguyễn Trường Tộ- Điểm sáng của ngành giáo dục Thủ đô
14:01 Văn hóa - Xã hội

Nâng tầm Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc
11:15 Văn hóa - Xã hội

Những đôi tay giữ lửa ở làng gốm đỏ bên bờ sông Cửu Long
11:02 Làng nghề, nghệ nhân

Trám đen Hoàng Vân – “vàng đen” trên đất Bắc Ninh
10:34 Kinh tế