Chè shan tuyết cổ thụ - thức uống quý của người Tây Bắc
Xã Y Tý được chia thành 15 thôn bản, trong đó thôn Sim San và Hồng Ngài là nơi có nhiều những cây chè shan tuyết cổ thụ nhất. Đến với vùng đất Sim San, Hồng Ngài, không khó để bắt gặp những hình ảnh đồng bào Dao đỏ, đồng bào Mông hái lượm những búp chè non mơn mởn với tuyết trắng phủ đầy lá. Nhìn lên những sườn núi, mảnh đồi, những cây chè shan tuyết có thân xù xì phủ đầy rêu trắng muốt. Búp chè shan tuyết phủ một lớp lông mịn màng, trắng như tuyết, có màu hơi xám, chứ không xanh rì như búp chè dưới xuôi. Những cây chè ở đây thân đều to và có độ cao đến vài mét.
![]() |
Búp chè được hái trên những tán cây cổ thụ có tuổi đời đến vài trăm năm mới đủ tiêu chuẩn làm chè Shan Tuyết. |
Chè Shan Tuyết xưa nay được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”. “Cực khổ” - khi trồng và thu hái; “cực sạch” - vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; “cực hiếm” - vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); “cực ngon” - với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh. Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”.
Những búp chè tươi ngon sau khi được thu hoạch sẽ ngay lập tức được mang về và sao lên để đảm bảo hương vị. Bằng kinh nghiệm lâu năm và những bàn tay khéo léo người Mông có những bí quyết riêng trong việc sao chè để tạo nên những hương vị tuyệt hảo nhất. Toàn bộ quy trình sao chè đều được thực hiện rất tỉ mỉ, đến cả củi sử dụng cũng phải là loại củi phơi khô cháy đượm thì khi chè sao ra nước mới xanh.
![]() |
Chè Shan tuyết phải được chế biến thủ công mới đem lại chất lượng trà ngon và có giá trị. |
Khi sao chè, người thợ phải luôn hơ tay trần vào chảo mới có thể ước lượng được nhiệt độ phù hợp. Lửa cháy liu riu và phải thật đều, chè đưa vào chảo vò nhẹ nhàng, vò thật khéo sao cho chè không bị nát, không làm rơi hết phần tuyết bám trên lá và búp. Quá trình này vô cùng cẩn thận mà kỹ lưỡng đòi hỏi người thực hiện phải dành hết tâm huyết vào.
Sau khi sao xong, những búp chè đã săn lại bằng nhỏ bằng hạt đỗ xanh, tuyết vẫn còn phủ trắng, có một mùi hương rất thanh cao của núi ngàn. Những ly Chè Shan Tuyết Suối Giàng mới pha xong bốc khói nóng hổi, không chỉ đơn thuần là một loại đồ uống, mà còn là tinh túy ngàn đời của miền đất này, là tâm huyết của biết bao nhiêu thế hệ đã truyền lại.
Một năm chè Shan Tuyết được thu hoạch thành 3 vụ trong đó vụ cuối thường vào khoảng tháng 8 đến tháng 9 âm lịch. Khi đến mùa thu hoạch, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh cô gái Mông trong chiếc váy xòe bắt mắt trèo lên những cây chè cổ thụ hái búp xanh non. Chè Shan Tuyết càng già càng quý, càng nhiều tuyết trắng thì tính dược liệu càng mạnh. Bởi vậy những đôi bàn tay thoăn thoắt ngắt từng búp nõn nhưng vẫn nhẹ nhàng để không làm mất lớp tuyết trắng phủ bên trên.
![]() |
Các sản phẩm trà đặc sản luôn được kiểm tra kỹ trước khi đóng gói bán ra thị trường. |
Ghé thăm nhà anh Tẩn Láo San người Dao đỏ ở thôn Sim San 1 để chứng kiến quy trình sản xuất trà từ chè Shan tuyết. Mỗi loại trà có một công đoạn và cách làm khác nhau, chỉ có một điểm chung là đều được sản xuất hoàn toàn thủ công. Đối với “Bạch trà”, chè shan tuyết không cần chế biến qua nhiệt. Khi hái chè về, mang đi làm héo 2-3 ngày trong bóng mát rồi phơi 3 - 4 tiếng.
Bạch trà chia ra 2 loại khác nhau: Bạch trà Mây và Bạch trà Ngân Châm. Bạch trà Mây sử dụng loại chè 1 búp 2-3 lá, Bạch trà Ngân Châm chỉ hái duy nhất một búp để chế biến. Thành phẩm Bạch trà Mây có giá 700-900 nghìn đồng/kg, Bạch trà Ngân Châm là 3-4 triệu đồng/kg.
Khác với Bạch trà, trà Phổ Nhĩ phải sử dụng nhiệt. Chè shan tuyết được hái 1 búp 2-3 lá. Làm héo chè 4-10 tiếng tùy điều kiện thời tiết. Khi chè héo đến một độ nhất định sẽ đem đi sao ở nhiệt độ 200-300 độ C trong khoảng thời gian 20 - 30 phút, rồi được đem đi làm nguội. Sau khi làm nguội xong, người Dao đỏ dùng đôi bàn tay khéo léo của mình vò chè sao cho chè vẫn giữ được nguyên búp mà không gãy. Cuối cùng chè được trải thật mỏng trong những chiếc nong tre và phơi 1 ngày. Giá bán trà Phổ Nhĩ từ 1 triệu - 1,2 triệu đồng/kg, trà chưng cất càng lâu giá trị sẽ càng tăng.
![]() |
Những chén chè có màu sắc bắt mắt, hương vị đậm đà khó quên. |
Một loại trà đặc biệt hơn được ủ lên men là Hồng trà. Hồng trà đậm vị nhất khi sử dụng loại chè Shan tuyết 1 búp 2 lá. Chè sau khi hái để héo 30 tiếng rồi cho vào máy để vò. Tiếp đến là công đoạn ủ lên men. Chè được cho vào lu sau đó phủ kín, ủ khoảng 5-7 tiếng tùy thời tiết và kinh nghiệm. Trà lên men có màu hổ phách hoặc màu đỏ.
Đây là loại trà chị em phụ nữ rất ưa chuộng vì công dụng đẹp da, có chất chống ung thư, lão hóa. Trà uống ngon là trà được chưng cất từ 6 tháng trở lên. Hồng trà thành phẩm có giá 600 nghìn đồng - 1 triệu đồng/kg.
Bạch Trà có vị ngọt mát thanh, dư vị vẫn còn nơi đầu lưỡi, hương thơm như mùi mật ngọt. Anh San giới thiệu thêm loại trà khác như trà Phổ Nhĩ, thức trà để càng lâu lại có hương vị càng ngon; hay Hồng trà - loại trà có nước màu hổ phách, vị mạnh hơn các loại trà khác, hơi chát ban đầu nhưng ngọt về sau.
Anh Tẩn Láo San chia sẻ: Gia đình tôi có vài trăm gốc chè, chỉ chăm sóc hữu cơ. Chè ngon nhất vào vụ xuân và thu. Mùa xuân anh San bán được khoảng 100-200 kg, đến mùa thu có khách đặt anh mới làm. Khách hàng của anh ở khắp nơi trong cả nước thường mua về thưởng thức hoặc làm quà rất giá trị.
Chè Shan tuyết cổ thụ Y Tý mọc ở nơi có khí hậu mát mẻ, hấp thụ sương gió đại ngàn nên rất thơm ngon. Theo thống kê chưa đầy đủ, tổng diện tích chè cổ thụ của xã Y Tý tập trung chủ yếu ở 3 thôn với khoảng 14 ha, trong đó nhiều nhất là ở Hồng Ngài với khoảng 9 ha. Các cây chè đều có tuổi đời từ vài chục năm tới cả trăm năm, đặc biệt có cây có tuổi đời 200-300 năm tuổi
Hiện nay Chè Shan Tuyết đang dần trở thành cây trồng chủ lực của địa phương, góp phần tạo thu nhập cho người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế. Sản phẩm chè được ưa chuộng bởi hương vị thơm ngon và được xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới.
Tin liên quan

Một số nghề thủ công truyền thống của dân tộc Khơ Mú ở vùng núi Tây Bắc Việt Nam
09:49 | 25/06/2025 Nghiên cứu trao đổi

Những làng dệt thổ cẩm ở Tây Bắc
09:38 | 09/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chè Shan Tuyết Tà Xùa: Hương vị cao nguyên tinh túy
11:02 | 05/03/2025 OCOP
Tin mới hơn

Đại Từ chú trọng phát triển sản phẩm OCOP gắn với xây dựng nông thôn mới
11:55 | 11/07/2025 OCOP

Việt Nam sắp đón 14 Bộ trưởng châu Phi đến tìm hiểu chương trình OCOP
14:35 | 08/07/2025 OCOP

Đặc sản mận Tam hoa của vùng cao Bắc Hà
15:44 | 07/07/2025 OCOP

Chương trình OCOP ở Hòa Bình đi qua một chặng đường gian khó
09:17 | 07/07/2025 OCOP

Đại Từ Phát triển sản phẩm OCOP thúc đẩy xây dựng nông thôn mới
09:17 | 07/07/2025 OCOP

Cả nước đã có 16.543 sản phẩm OCOP
14:57 | 04/07/2025 OCOP
Tin khác

Chè kho Đại Đồng - Từ thức quà dân dã đến đặc sản làng nghề đạt OCOP 4 sao
09:08 | 04/07/2025 OCOP

Gà Lạc Thủy - Từ giống gà bản địa đến thương hiệu OCOP tiêu biểu của Hòa Bình
14:07 | 02/07/2025 OCOP

Cả nước có 47 sản phẩm OCOP 5 sao đợt 1 năm 2025
10:36 | 01/07/2025 OCOP

Phát triển sản phẩm OCOP từ tài nguyên bản địa
10:31 | 30/06/2025 OCOP

Xúc tiến thương mại OCOP Góp phần cùng chủ thể phát triển, nông thôn mới bền vững
15:29 | 25/06/2025 OCOP

Bắc Kạn: Xây dựng thương hiệu OCOP gắn với bản sắc và phát triển bền vững
10:27 | 24/06/2025 OCOP

Sa Pa có thêm 13 sản phẩm OCOP
09:52 | 24/06/2025 OCOP

Hà Nội quảng bá sản phẩm OCOP gắn với văn hóa các tỉnh Nam Bộ
16:15 | 21/06/2025 Tin tức

Đồng Yên nâng tầm nông sản địa phương qua sản phẩm OCOP
09:00 | 19/06/2025 OCOP

“OCOP Bắc Kạn - Từ bản làng đến thị trường toàn cầu”
15:40 | 13/06/2025 OCOP

Chủ thể OCOP Cần Thơ khát vọng đưa trà mãng cầu xiêm vươn ra quốc tế
15:40 | 13/06/2025 OCOP

OCOP Bắc Kạn - Một chặng đường không chỉ có vinh quang
15:40 | 13/06/2025 OCOP

Hà Nội quảng bá sản phẩm OCOP gắn với văn hóa miền Trung, Tây Nguyên
15:39 | 13/06/2025 OCOP

Chuyên gia và người trong nghề nói gì về nghệ Việt Nam
15:39 | 13/06/2025 OCOP

Vĩnh Phúc: Phát triển vùng trồng cây ăn quả đạt chứng nhận sản phẩm OCOP
15:19 | 10/06/2025 OCOP

Triển lãm Liên hoan du lịch, ẩm thực, làng nghề Vĩnh Phúc năm 2025
11:57 Tin tức

Tây Ninh thực hiện gần 70 đề án khuyến công
11:57 Khuyến công

Thanh Hoá: Khuyến công thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
11:57 Khuyến công

Bánh tráng làng Tày Đam Rông Hướng đến phát triển bền vững nhờ nhãn hiệu chứng nhận
11:56 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Đỗ Phi Thường với đôi bàn tay vàng
11:56 Làng nghề, nghệ nhân