Nghề truyền thống không chỉ là sinh kế, mà còn là linh hồn văn hóa được gìn giữ qua bao thế hệ. Ảnh: ST

Với người Cơ Tu, nghề đan lát và móc lưới là một phần không thể tách rời khỏi đời sống sinh hoạt. Từ bao đời nay, giữa núi rừng Trường Sơn hùng vĩ, bàn tay của những người đàn ông, phụ nữ Cơ Tu vẫn bền bỉ tạo nên những vật dụng mộc mạc mà tinh tế – chiếc rá, cái gùi, rổ, rỏ, mâm tre hay tấm lưới bắt cá. Mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị sử dụng, mà còn gửi gắm tâm hồn, tình yêu lao động và sự gắn bó của con người với thiên nhiên.

Để làm nên một sản phẩm hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ và công phu. Từ việc chọn tre, nứa cho đến chẻ nan, tước mảnh, vót tròn… tất cả đều đòi hỏi sự khéo tay và kiên nhẫn. Tre phải là loại già, thẳng, chắc, chẻ ra thành từng sợi nhỏ đều tăm tắp. Người thợ khéo léo đan xen từng sợi một cách đều đặn, tạo nên hoa văn đơn giản mà hài hòa. Khi thành hình, sản phẩm tiếp tục được nẹp, buộc, hoàn thiện từng chi tiết nhỏ để vừa bền, vừa đẹp.

Từng động tác tỉ mỉ, nhịp nhàng, uyển chuyển như hòa cùng nhịp sống núi rừng, mang đến cảm giác gần gũi và bình yên. Ảnh: ST

Trong cộng đồng Cơ Tu, nghề đan lát có sự phân công rõ ràng: đàn ông thường làm các vật dụng lớn, đòi hỏi sức và kỹ thuật như gùi, mâm, rổ, rá; còn phụ nữ lại tinh tế trong những đường móc lưới nhẹ nhàng, mềm mại. Những tấm lưới do phụ nữ Cơ Tu làm ra vừa chắc chắn, vừa mang tính thẩm mỹ cao – thể hiện sự khéo léo và vai trò quan trọng của họ trong đời sống lao động và sinh hoạt gia đình.

Ngày nay, khi nhịp sống hiện đại len lỏi đến từng bản làng, nghề đan lát, móc lưới vẫn được người Cơ Tu trân trọng gìn giữ. Những nghệ nhân cao tuổi trở thành “người giữ lửa”, miệt mài truyền dạy cho lớp trẻ để nghề không bị mai một. Họ không chỉ truyền lại kỹ năng, mà còn kể cho con cháu nghe những câu chuyện về núi rừng, về văn hóa, về tinh thần đoàn kết và cần cù của người Cơ Tu.

Nhiều sản phẩm đan lát, móc lưới của đồng bào Cơ Tu ngày nay đã vượt khỏi khuôn khổ bản làng, trở thành mặt hàng được du khách yêu thích. Những chiếc gùi, mâm tre, giỏ đựng đồ, hay túi xách từ sợi mây, tre tự nhiên… được bày bán tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam không chỉ là món quà lưu niệm, mà còn là câu chuyện văn hóa sống động, là minh chứng cho sự sáng tạo và bàn tay tài hoa của người dân miền sơn cước.

Không gian của đồng bào Cơ Tu tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam vì thế trở thành điểm dừng chân thú vị cho du khách trong và ngoài nước. Ở đó, người xem không chỉ được chiêm ngưỡng sản phẩm hoàn thiện mà còn được chứng kiến toàn bộ quy trình chế tác từ những thanh tre thô mộc đến thành phẩm tinh xảo. Cảm giác được chạm tay vào từng sợi tre, nghe tiếng dao chẻ nan, tiếng cười nói rộn ràng giữa gian nhà sàn… khiến mỗi du khách như đang sống trong bức tranh lao động đầy sức sống của đồng bào miền núi.

Giữa thời đại công nghiệp hóa, khi những vật dụng nhựa, kim loại ngày càng phổ biến, nghề đan lát và móc lưới của người Cơ Tu vẫn giữ cho mình chỗ đứng riêng, mộc mạc, bền bỉ mà giàu bản sắc. Mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị vật chất mà còn là kết tinh của văn hóa, trí tuệ và tâm hồn người thợ.

Những sợi tre đan xen nhau, như những sợi dây kết nối quá khứ và hiện tại, nối con người với thiên nhiên, nối thế hệ trẻ hôm nay với cội nguồn của dân tộc. Và trong không gian văn hóa ấy, tiếng đan lát lách cách, tiếng cười rộn ràng của đồng bào Cơ Tu vẫn vang lên khẳng định rằng những giá trị truyền thống dù giản dị, vẫn luôn bền vững theo năm tháng./.