Hà Nội: 29°C Hà Nội
Đà Nẵng: 29°C Đà Nẵng
TP Hồ Chí Minh: 26°C TP Hồ Chí Minh
Thừa Thiên Huế: 27°C Thừa Thiên Huế

Độc đáo gốm Hương Canh

LNV - “Ai về mua vại Hương Canh/Cho mai lấy trúc, cho anh lấy nàng…”.Câu ca dao cứ vẳng bên tai nhắc nhở tôi tìm tới địa danh và làng nghề làm gốm nổi tiếng này khi đặt chân lên Vĩnh Phúc - một vùng đất có nhiều di tích lịch sử văn hóa và danh thắng.
Theo sự chỉ dẫn của các đồng nghiệp tại địa phương, chúng tôi đã đến được làng gốm Hương Canh khá nhanh chóng và dễ dàng. Bởi nơi này chỉ cách thành phố Vĩnh Yên ngày nay chừng 12 km dọc theo Quốc lộ 2 về hướng Đông Nam và Thủ đô Hà Nội 42 km. Làng gốm gần như nằm trọn trong địa bàn thôn Lò Cang, thị trấn Hương Canh, huyện Xuyên Bình,tỉnh Vĩnh Phúc. Với bề dày lịch sử hơn 300 năm tuổi, nghề làm gốm Hương Canh nổi tiếng với những sản phẩm gốm gia dụng trên cả nước về chất lượng và độ bền, đẹp của gốm thủ công truyền thống. Gốm Hương Canh nổi tiếng không chỉ nhờ tài hoa, óc sáng tạo và bàn tay khéo léo của nghệ nhân, mà một yếu tố không kém phần quan trọng, đó là nguyên liệu (chất đất) làm gốm mang tính đặc thù của tài nguyên đất ở địa phương mà không phải nơi nào cũng có được.


Tác giả và nghệ nhân vẽ gốm tại lò gốm Thanh Nhạn


Chất đất đặc biệt, hoa văn độc đáo

Nguyên liệu dùng để sản xuất gốm là một loại đất sét xanh nhiều thịt, có hàm lượng sắt cao, được khai thác ngay tại vùng đất đồng quê Hương Canh. Chính chất đất đặc biệt của vùng Hương Canh cũng đã tạo cho sản phẩm gốm sành nơi đây giá trị đặc biệt và độc đáo. Ngoài vẻ bền đẹp, gốm Hương Canh còn có nhiều công dụng thích hợp với loại gốm gia dụng sử dụng trong sinh hoạt hằng ngày. Chính đất sét để làm gốm ở đây là loại đất sét xanh có nhiều sắt, lại là lớp trầm tích lắng đọng tự nhiên; nên khi nung, với sự tác động trực tiếp của nhiệt, xương gốm sẽ trở nên bền chắc. Sản phẩm gốm sẽ có màu tự thân và khi gõ vào nghe thấy âm thanh trong và ngân vang như gõ vào các sản phẩm được chế tác bằng kim loại.

Theo kinh nghiệm cũng như lời kể của Nghệ nhân Ưu tú Giang Thị Nhạn và những người thợ gốm Hương Canh thì nhờ đặc trưng của chất đất sử dụng làm nguyên liệu mà một số sản phẩm đồ gốm Hương Canh như bình đựng rượu sẽ giúp khử bớt độc tố Andehit có trong rượu; bình cắm hoa thì giúp hạn chế được mùi phân hủy của hoa trong bình, nước cắm hoa không bị hôi như các bình sứ được làm với chất đất khác. Rõ nhất là khi dùng cắm các loại hoa có độ phân hủy cao như sen, lili... không cần phải dùng hóa chất để khử mùi. Ấm pha trà làm bằng gốm Hương Canh thì giữ được nhiệt lâu hơn. Các loại trà khô đựng trong các bình, hũ gốm Hương Canh có thể để đến 5 - 6 tháng vẫn giữ được hương vị và độ khô giòn, không bị ẩm.

Tác giả và Nghệ nhân Ưu tú Giang Thị Nhạn tại lò gốm Thanh Nhạn, Hương Canh

Người thợ gốm Hương Canh vẫn sử dụng kỹ thuật thủ công nặn vuốt gốm bằng tay trên bàn xoay cùng với những lò tự xây, nung theo kiểu truyền thống. Cũng chính vì vậy mà đã tạo ra sự khác biệt giữa các sản phẩm của các lò gốm với độ nung khác nhau. Sản phẩm của các nghệ nhân trong quá trình chế tác, họ cũng có thể sáng tạo thay đổi một số họa tiết. Đây cũng là điểm tạo nên nét đặc trưng cho mỗi lò, thể hiện được phong cách khác nhau qua sự sáng tạo của các nghệ nhân.

Không như gốm của những làng gốm nổi tiếng khác trong nước, gốm Hương Canh mang đậm hơi thở của cuộc sống sinh hoạt bình dị hàng ngày. Hoa văn của gốm Hương Canh đơn giản và gần gũi với đời thường, không được chú ý trau chuốt như những sản phẩm chỉ dùng để trưng bày, trang trí. Các sản phẩm như chum, vại, hũ, lọ, bình rượu,… phần nhiều để trơn, ít trang trí. Nếu có trang trí thì chủ yếu là các văn chải, hình kỷ hà, sóng nước, các vòng tròn đồng tâm quanh thân. Ngày nay, ngoài những hoa văn trên sản phẩm gốm truyền thống xưa, các nghệ nhân Hương Canh cũng đã có nhiều sáng tạo khi đưa những mẫu hoa văn trang trí làm đẹp và phong phú thêm cho các sản phẩm gốm, đặc biệt là gốm thủ công mỹ nghệ. Tuy vậy, các sản phẩm này vẫn được sản xuất bằng chất liệu và kỹ thuật thủ công truyền thống. Các đề tài trang trí vẫn hướng về quan niệm triết lý văn hóa, nghệ thuật dân tộc của người Á Đông như: sen - hạc, hoa mai, hoa cúc, tùng, trúc, giải hoa văn hình kỷ hà, sóng nước, băng hoa dây… Người thợ gốm và nghệ nhân Hương Canh còn gửi gắm cái hồn quê mộc mạc qua hình ảnh chim bói cá, chim, cá, những loài hoa đồng nội rất thân thuộc của quê hương mình trên các sản phẩm gốm truyền thống với những nét vẽ đơn giản, không quá trau chuốt và có khi “tốc tả” nhưng vẫn thể hiện được tính chân thật, tinh tế mà không đơn điệu, thô kệch.

Gốm Hương canh từ quá khứ đến hiện tại

Gốm Hương Canh vốn nổi tiếng là gốm gia dụng, nên trước đây chuyên tập trung vào sản xuất các sản phẩm truyền thống như các loại chum, vại, vò, tiểu sành và một số đồ gia dụng nhỏ sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày như hũ, liễn, lọ, be sành phục vụ nhu cầu trao đổi, mua bán với dân trong vùng và các địa phương trên cả nước từ những thế kỷ trước. Nhưng thời gian gần đây, các hộ gia đình và nghệ nhân gốm Hương Canh đã có sự giao lưu học hỏi, phát triển sản xuất thêm một số đồ gốm thủ công mỹ nghệ khác như các loại bình hoa, nậm, bầu đựng rượu, độc bình, vật dụng trang trí, chao đèn, con giống và một số phù điêu họa tiết trang trí trong các nhà hàng với nhiều hình dáng, mẫu mã khác nhau khá phong phú và đa dạng.

Một số sản phẩm gốm Hương Canh

Trải qua gần 300 năm hình thành và phát triển, làng nghề gốm Hương Canh đã từng có lúc phát triển rực rỡ ở giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX trở về trước với những sản phẩm gốm gia dụng nổi tiếng cả nước như: vại, chum sành,… và cũng có những lúc thăng trầm; đã có thời kỳ tưởng chừng như mai một. Đặc biệt là khi hợp tác xã sản xuất gốm, đồ gia dụng và gạch ngói giải thể, không còn phát triển. Nhưng nhờ một số hộ gia đình và nghệ nhân với sự tâm huyết và lòng yêu nghề vẫn cố gắng duy trì sản xuất các sản phẩm gia dụng để bảo tồn nghề truyền thống. Một vài nghệ nhân trong làng đã chủ động đi giao lưu, học hỏi để tìm hướng đi, đầu ra cho sản phẩm. Từ đó, song song với việc sản xuất các loại gốm gia dụng truyền thống, họ đã sản xuất thêm các loại gốm thủ công mỹ nghệ; đa dạng hóa sản phẩm với nhiều mẫu mã mới phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng trên thị trường.

Nghề làm gốm Hương Canh đang dần được vực dậy, từ 3 hộ ban đầu trong thôn nay đã nâng lên thành 7 - 8 hộ. Sản xuất được tiếp tục duy trì, ngày càng có nhiều khách đặt hàng và khách du lịch tìm tới tham quan, trải nghiệm. Điển hình là lò gốm Thanh Nhạn của hộ gia đình nghệ nhân ưu tú Giang Thị Nhạn (71 tuổi) nay do con trai cả của bà là Nguyễn Giang Anh làm chủ lò và lò gốm Quang của nghệ nhân Nguyễn Hồng Quang - em trai của bà Giang Thị Nhạn. Đây cũng là hai lò gốm lớn sản xuất gốm thủ công mỹ nghệ nhiều nhất trong thôn. Ông Quang là một người yêu nghề và chịu khó tìm tòi học hỏi, đi đầu trong việc “thổi hồn” thêm vào các sản phẩm gia dụng và đặc biệt là đồ gốm thủ công mỹ nghệ. Ông cũng chính là người có công níu giữ nghề làm gốm truyền thống của Hương Canh và tìm đầu ra cho sản phẩm. Khi tìm hiểu qua các chủ lò gốm ở đây và nghệ nhân ưu tú Giang Thị Nhạn, chúng tôi được biết, các sản phẩm gốm Hương Canh hiện nay ngoài tiêu thụ tại chỗ cũng đã có mặt ở một số địa phương và các thành phố lớn trong nước như Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Cà Mau... Tuy chưa nhiều nhưng đã có một số sản phẩm gốm Hương Canh được đặt hàng trở thành mặt hàng xuất khẩu ra nước ngoài qua các kênh khác nhau.

Hy vọng trong thời gian tới, với sự quan tâm của chính quyền địa phương và ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch, làng gốm Hương Canh sẽ hưng thịnh như xưa và trở thành điểm du lịch làng nghề hấp dẫn du khách trong và ngoài nước tới tham quan, trải nghiệm các quy trình làm gốm truyền thống của người dân nơi đây. Qua đó, góp phần “chắp cánh” cho thương hiệu gốm Hương Canh vươn xa, mãi trường tồn cùng câu ca dao đã từng in sâu trong tâm thức - niềm tự hào của mỗi người dân Việt Nam.

Theo Đoàn Bích Ngọ

Tin liên quan

Tin mới hơn

Các làng nghề nước mắm ở Hà Tĩnh hút khách du lịch

Các làng nghề nước mắm ở Hà Tĩnh hút khách du lịch

LNV - Các làng nghề nước mắm truyền thống ở Hà Tĩnh hút khách du lịch nhờ hương vị đậm đà, quy trình chế biến thủ công và trải nghiệm văn hóa độc đáo ven biển.
Giữ làng nghề truyền thống thời 4.0

Giữ làng nghề truyền thống thời 4.0

LNV - Vùng Đông Nam Bộ có tốc độ đô thị hóa nhanh. Nhiều năm qua, nhiều hộ sản xuất, kinh doanh nghề truyền thống dần dần chuyển sang nghề khác, chủ yếu là thương mại - dịch vụ.
Chả cá Lã Vọng -  đặc sản đất Hà thành

Chả cá Lã Vọng - đặc sản đất Hà thành

LNV - Chả cá Lã Vọng - một món ẩm thực đặc trưng của Hà Nội. Miếng chả cá vàng ruộm, thơm lừng ăn kèm húng láng, thìa là, rau mùi cùng ớt tươi và mắm tôm - những thứ gia vị độc đáo chỉ có ở món này.
Nghề làm bún Đa Mai

Nghề làm bún Đa Mai

LNV - Trong khi nhiều làng nghề thủ công truyền thống đang phải đối mặt với nguy cơ mai một bởi khó khăn về đầu ra sản phẩm thì nghề làm bún tại phường Đa Mai, Bắc Giang (nay là Bắc Ninh) lại ngày càng phát triển, tạo thu nhập ổn định và đem lại cuộc sống khấm khá cho nhiều hộ dân.
Về An Giang thăm làng nghề bánh phồng Phú Mỹ

Về An Giang thăm làng nghề bánh phồng Phú Mỹ

LNV - Làng nghề bánh phồng Phú Mỹ nằm tại xã Phú Tân, tỉnh An Giang (mới), có lịch sử hàng trăm năm. Trải qua nhiều thế hệ lưu giữ và kế thừa, nghề làm bánh phồng không chỉ là sinh kế của người dân địa phương mà còn là nét văn hóa truyền thống đặc trưng, góp phần giữ gìn bản sắc làng nghề xưa.
Đặc sắc gốm Gia Thuỷ

Đặc sắc gốm Gia Thuỷ

LNV - Làng nghề gốm Gia Thuỷ được hình thành và phát triển đến nay hơn 60 năm, trong suốt ngần ấy thời gian, gốm Gia Thuỷ đã cho ra đời nhiều tác phẩm nghệ thuật thủ công đặc sắc được hình thành từ đất.

Tin khác

Xã Tân Hưng – “Kho báu” nhãn đặc sản của Hưng Yên

Xã Tân Hưng – “Kho báu” nhãn đặc sản của Hưng Yên

LNV - Vừa là vùng trồng nhãn lớn nhất tỉnh, vừa lưu giữ nhiều giống nhãn cổ quý, xã Tân Hưng đang trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp đặc sản.
Hà Nội nâng tầm giá trị cây sen

Hà Nội nâng tầm giá trị cây sen

LNV - Chiều 11-7, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại kiểm tra mô hình "Sản xuất hoa sen gắn với xây dựng nhãn hiệu và phát triển du lịch tại một số tỉnh Đồng bằng sông Hồng" tại xã Chuyên Mỹ (Hà Nội).
Những thông điệp nghĩa tình trên chiếu cói làng Vũ Hạ

Những thông điệp nghĩa tình trên chiếu cói làng Vũ Hạ

LNV - Làng nghề dệt chiếu cói tại thôn Vũ Hạ, xã Phụ Dực, tỉnh Hưng Yên (trước đây là xã An Vũ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) đã có tuổi đời hàng trăm năm. Những chiếc chiếu cói đỏ thắm nơi đây không chỉ phản ánh nếp sống văn hóa sinh hoạt truyền thống của dân tộc, mà còn gửi gắm những thông điệp nghĩa tình, phản ánh tâm tư, tình cảm và khát vọng hạnh phúc bình dị của người Việt Nam.
Hà Nội: Đưa sản phẩm làng nghề đến gần hơn với thế giới

Hà Nội: Đưa sản phẩm làng nghề đến gần hơn với thế giới

LNV - Hà Nội từ lâu được biết đến là vùng đất giàu truyền thống thủ công với mạng lưới làng nghề lớn và đa dạng bậc nhất cả nước. Trên địa bàn thành phố hiện có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 334 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận chính thức. Không chỉ góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa lâu đời, những làng nghề này còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương, với tổng giá trị sản xuất hàng năm vượt 24.000 tỷ đồng.
Trăn trở nghề hấp cá ở xã Cửa Việt

Trăn trở nghề hấp cá ở xã Cửa Việt

LNV - Hình thành cách đây khoảng 20 năm, nghề hấp cá xuất khẩu ở xã Cửa Việt mang lại thu nhập khá cao cho các cơ sở chế biến và tạo sinh kế ổn định cho hàng trăm lao động địa phương. Dù vậy, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, các cơ sở hấp cá nằm rải rác trong khu dân cư không còn phù hợp vì ảnh hưởng đến môi trường. Mong muốn của chính quyền địa phương và các hộ dân là sớm đưa các cơ sở vào khu làng nghề tập trung để hoạt động ổn định. Song nguyện vọng đó đến nay vẫn chưa thành hiện thực.
Đặc sản Hà Nội - Bánh gai làng Giá

Đặc sản Hà Nội - Bánh gai làng Giá

LNV - Làng Giá nằm ở xã Yên Đỗ, Hoài Đức, Hà Nội. Nơi này có một thứ bánh nức tiếng gần xa, đó là bánh gai làng Giá đến nỗi có câu ca dao về bánh gai ở đây đã ra đời: “Bánh gai làng Giá thơm ngon. Con gái làng Giá tươi giòn sắc xuân”.
Bánh tráng làng Tày Đam Rông Hướng đến phát triển bền vững nhờ nhãn hiệu chứng nhận

Bánh tráng làng Tày Đam Rông Hướng đến phát triển bền vững nhờ nhãn hiệu chứng nhận

LNV - Trong làn sóng phát triển nông nghiệp gắn với văn hóa bản địa và thương mại hóa sản phẩm truyền thống, bánh tráng làng Tày Đam Rông đang dần khẳng định vị thế như một sản phẩm đặc trưng tiêu biểu của vùng cao phía Bắc tỉnh Lâm Đồng. Việc xác lập nhãn hiệu chứng nhận không chỉ bảo hộ sở hữu trí tuệ mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững.
Nghệ nhân Đỗ Phi Thường với đôi bàn tay vàng

Nghệ nhân Đỗ Phi Thường với đôi bàn tay vàng

LNV - Vào một dịp cuối xuân, tôi đến thăm gia đình Nghệ nhân Đỗ Phi Thường. Nhà anh ở thôn 4, xã Chàng Sơn, huỵện Thạch Thất, Hà Nội (nay là xã Tây Phương, Hà Nội), địa danh này trước gọi là xóm Mã Lão, một xóm đã sinh ra nhiều người thợ mộc giỏi giang, nổi tiếng như cụ Cả Bỉnh, cụ Hai Thuyết, cụ Văn Kính, cụ Hai Xuân, Cụ cả Luân... góp phần làm đẹp và để lại cho đời nhiều tác phẩm nhà gỗ, đình, đền, chùa và những bức tranh, tượng tuyệt tác tồn tại đến ngày nay.
Nghề dệt lụa làng Đốc Tín vang bóng một thời

Nghề dệt lụa làng Đốc Tín vang bóng một thời

LNV - Nghề dệt lụa ở làng Đốc Tín, xã Đốc Tín, huyện Mỹ Đức, Hà Nội (nay là xã Hương Sơn, Hà Nội) đã có một thời gian phát triển mạnh mẽ.
Hà Nội: Tôn vinh làng nghề Việt qua Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025

Hà Nội: Tôn vinh làng nghề Việt qua Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025

LNV - Sáng 3/7, UBND thành phố Hà Nội và Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị chuẩn bị cho Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025.
Nhịp thở mới từ làng hoa giấy Thanh Tiên

Nhịp thở mới từ làng hoa giấy Thanh Tiên

LNV - Làng hoa giấy Thanh Tiên - cái nôi của nghệ thuật làm hoa giấy truyền thống - một nghề không chỉ tạo ra những đóa hoa rực rỡ mà còn chắt lọc tinh hoa của văn hóa tâm linh, của bàn tay khéo léo và tình yêu dành cho di sản dân tộc.
Giữ hồn quê qua từng mối đan

Giữ hồn quê qua từng mối đan

LNV - Giữa vùng núi rừng xã Tân Lĩnh, tỉnh Lào Cai (xã Phan Rang, Lục Yên , Yên Bái cũ), thôn Rầu Chang vẫn rộn ràng tiếng chẻ tre, vót nan – âm thanh thân quen của nghề đan rọ tôm. Nghề thủ công tưởng chừng chỉ gắn với miền sông nước nay đã bén rễ, lớn lên từ chính bàn tay cần mẫn của người vùng cao. Trải qua bao đổi thay, nghề không chỉ là kế sinh nhai mà còn là niềm tự hào, là nhịp sống không thể thiếu của người dân nơi đây.
Cổng làng trong lòng phố

Cổng làng trong lòng phố

LNV - Giữa nhịp sống hối hả của Hà Nội hôm nay, nơi những dòng xe cuồn cuộn lao đi như chẳng kịp níu giữ thời gian, đôi khi ta bắt gặp một khoảnh khắc chùng lại: một cổng làng cũ kỹ, rêu phong, âm thầm nép mình bên góc phố. Cổng làng - như dấu lặng giữa bản nhạ
Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng

Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng

LNV - Các sản phẩm của làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng (Lào Cai) mang nét riêng khó trộn lẫn: Họa tiết tinh xảo, màu sắc rực rỡ, vừa truyền thống vừa hiện đại, là món quà lưu niệm hấp dẫn du khách.
Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước

Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước

LNV - Được thiên nhiên ưu đãi chất đất đỏ độc đáo, Vĩnh Long từ lâu đã nổi tiếng là thủ phủ gốm của miền Tây Nam bộ. Giữa biến động thời cuộc và sự mai một của làng nghề truyền thống, nơi đây hiện đang thắp lại ngọn lửa nghề bằng sự kết hợp giữa di sản và đổi mới, với vai trò tiên phong của những người nghệ nhân giàu tâm huyết.
Xem thêm
Mới nhất Đọc nhiều
Khai mạc Hội nghị Trung ương 12

Khai mạc Hội nghị Trung ương 12

LNV – Hội nghị Trung ương 12 chính thức khai mạc sáng nay (18/7) tại Thủ đô Hà Nội. Hội nghị diễn ra trong không khí cả nước đang tràn đầy phấn khởi, thi đua lập thành tích chào mừng các ngày lễ lớn, các sự kiện trọng đại của dân tộc và quyết tâm thực hiệ
Hà Nội: Hàng loạt biệt thự, nhà cao tầng xây trái phép trên đất cụm công nghiệp làng nghề

Hà Nội: Hàng loạt biệt thự, nhà cao tầng xây trái phép trên đất cụm công nghiệp làng nghề

LNV - Lợi dụng quá trình chuyển đổi, một số cá nhân đã xây dựng nhà kiên cố cao 5-7 tầng, rộng hàng nghìn mét vuông tại Cụm công nghiệp làng nghề Tân Triều.
Các làng nghề nước mắm ở Hà Tĩnh hút khách du lịch

Các làng nghề nước mắm ở Hà Tĩnh hút khách du lịch

LNV - Các làng nghề nước mắm truyền thống ở Hà Tĩnh hút khách du lịch nhờ hương vị đậm đà, quy trình chế biến thủ công và trải nghiệm văn hóa độc đáo ven biển.
Giữ làng nghề truyền thống thời 4.0

Giữ làng nghề truyền thống thời 4.0

LNV - Vùng Đông Nam Bộ có tốc độ đô thị hóa nhanh. Nhiều năm qua, nhiều hộ sản xuất, kinh doanh nghề truyền thống dần dần chuyển sang nghề khác, chủ yếu là thương mại - dịch vụ.
Hà Nội tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025

Hà Nội tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025

LNV - UBND Thành phố Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Kế hoạch liên tịch số 185/KHLT-UBND-BNNMT về việc phối hợp tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025.
Giao diện di động