Hà Nội: 29°C Hà Nội
Đà Nẵng: 28°C Đà Nẵng
TP Hồ Chí Minh: 28°C TP Hồ Chí Minh
Thừa Thiên Huế: 28°C Thừa Thiên Huế

Nghề đan mành mành ở Điền Xá

LNV - Xuôi Quốc lộ 21 vào những ngày đầu năm mới, chúng tôi có dịp gặp bà Lê Thị Hường, xóm 21, xã Điền Xá (Nam Trực). Tranh thủ trò chuyện, bà Hường không quên “nhiệm vụ” quan trọng trong ngày, hoàn thành nốt chiếc mành mành dài 2m, rộng 1,8m để kịp giao cho khách. Ngoài 70 tuổi và gắn bó với nghề đan mành mành đến nay cũng đã trên 50 năm, bà Hường bảo, giờ “nhắm mắt” cũng có thể đan được mành. Tuy nhiên, 2 năm trở lại đây do tình hình dịch bệnh COVID-19 kéo dài, lượng khách mua giảm sút đáng kể, nghề đan mành mành hiện gặp nhiều cái “khó”.


Vót nan làm mành

Tương truyền, nghề đan mành tre ở Điền Xá có từ thế kỷ XVII, do ông tổ nghề Đỗ Đình Kênh, người Bắc Ninh truyền dạy. Ở vào những năm cực thịnh của nghề, cả xã Điền Xá thôn, xóm nào cũng có người đan mành, làm mành mành. Làng xóm vì thế luôn nhộn nhịp trong tiếng quả xâu móc đều đều gõ vào mành tre lách cách, vui tai. Trải qua vài trăm năm phát triển nghề, đến nay một số hộ gia đình trong xã vẫn giữ được nghề xưa. Dưới đôi bàn tay khéo léo của các thợ nghề còn sáng tạo ra nhiều loại mành mới. Chỉ tính riêng mành tre đã có hơn chục loại như: mành sấp ngửa, mành một mặt, mành hai mặt, mành làm giát giường, mành che chạn bát, mành nan to, nan nhỏ, nan vuông, nan tròn… Tuy nhiên, loại mành thông dụng và được người Điền Xá đan nhiều nhất vẫn là mành tre dùng để treo cửa ra vào tránh mưa nắng, côn trùng. Theo thời gian, không chỉ sáng tạo đan các loại mành mới, người trong xã còn nghĩ ra nhiều cách trang trí bắt mắt sao cho những tấm mành trở nên khác biệt, “hấp dẫn” hơn. Theo đó, trên các loại mành nan nhỏ dùng buông rủ nơi cửa đình, cửa chùa và bàn thờ gia tiên họ đã sơn rồi vẽ họa tiết hoa lá hoặc lấy theo các tích cổ. Tuy vậy, không phải ai cũng có thể vẽ hoặc sơn lên mành được. Có những người thợ đan mành rất đẹp, rất nhanh nhưng lại không có “hoa tay” để vẽ. Để khắc phục “bất cập”, những hộ gia đình làm mành thường thuê thợ kẻ vẽ câu đối vẽ mành. Đối với những tấm mành được trang trí bằng sơn, người thợ thủ công còn cẩn thận dùng keo da trâu hòa với thuốc màu từ những nguyên liệu tự nhiên để sơn. Vì thế, màu sơn rất bền, có khi tấm mành đã hỏng nhưng những hoạ tiết trên mành đôi khi vẫn còn khá sắc nét, không bị phai. Để làm ra một tấm mành mành, theo bà Hường không khó nhưng đòi hỏi nhiều công sức. Những thợ đan mành lành nghề trong xã rất “kỹ tính” trong mọi công đoạn làm mành. Chọn được nguyên liệu ưng ý là những cây nứa già, thẳng tắp mọc chót vót trên những đồi núi cao các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, bà Hường cũng như nhiều hộ gia đình làm mành không vội bắt tay vào việc đan lát ngay. Việc đầu tiên họ làm là “thuần” nứa. Cách “thuần” rất đơn giản, ngâm cây xuống ao hoặc chỗ có nhiều nước rồi vớt lên phơi nắng. Thời gian phơi được đo bằng độ săn chắc của cây nứa. Quan sát thấy cây có dấu hiệu “tóp” lại, bà Hường mới chính thức bắt tay vào làm. Chọn đầu sáng sớm hoặc buổi tối rảnh rỗi, bà tranh thủ ngồi chẻ, “lột bụng” bỏ cật, chuốt nan. Bởi trước khi vào máng bà muốn tất cả các khâu chuẩn bị đều đã hoàn tất rồi chỉ việc “đứng một lèo” đan mành, đỡ phải chạy đi chạy lại. Vào máng, bà Hường như thành… một người khác, vô cùng nhanh nhẹn, khéo léo. Lấy một sợi nan đặt ngay ngắn trên máng, 2 tay bà “đảo” liên tục các quả xâu móc đặt dọc quanh máng để đan. Trong một ngày, nếu không phải chẻ nan, bà Hường có thể đan tối đa 5m2 mành. “Đấy là năng suất của những năm… trai trẻ, khi mà mắt vẫn còn tinh, tay vẫn còn nhanh và tôi chưa bị bệnh đau lưng hành hạ, di chứng của việc đứng quá nhiều để đan mành. Bây giờ, vì không có ai phụ, một mình tôi cáng đáng từ việc chẻ, lột nan và đan cộng với sức khỏe giảm sút, mỗi ngày tôi có làm cố cũng chỉ được khoảng gần 2m2”, bà Hường chia sẻ thêm. Quá trình đan, bà Hường đặc biệt chú ý đến việc lật mặt các sợi nan, sao cho mặt cật và mặt lõi đan xen nhau. Mục đích là nhằm giảm độ cong vênh giữa các sợi mành khi sử dụng. Khi chúng tôi hỏi bà Hường, “tiêu chí” nào để đánh giá một tấm mành mành đẹp? Bà Hường cho biết, một tấm mành mành đẹp phải đảm bảo đủ các điều kiện: sợi mành có độ khít, bóng, đều và bền. Nếu là mành làm giát giường thì người nằm không bị đau lưng. Đối với các loại mành treo trước cửa nhà và ở ban thờ thì các sợi phải khít nhau, màu sắc nan tươi tắn, nét vẽ hoặc sơn sắc nét… Cẩn trọng trong tất cả các công đoạn từ chọn nguyên liệu, đan lát, những người thợ làm mành mành ở Điền Xá đã và đang làm ra những chiếc mành không chỉ có độ bền cao mà còn đẹp, tỉ mỉ, được khách gần xa đánh giá cao, yêu thích lựa mua. Cũng vào những năm cực thịnh của nghề, người Điền Xá ít khi phải mang mành mành đi bán xa. Làm xong mành, thợ mành dựng bán ngay trước cửa nhà. Bà Hường cho biết thêm: “2/3 số lượng mành mành của gia đình được người đi đường hỏi mua. Khách hàng thường xuyên đến từ các huyện Hải Hậu, Giao Thủy”. Khi ít khách, tuần vài ba lần bà Hường chở mành vào các chợ phiên trong xã hoặc chợ xóm Trung để bán thêm. Chợ xóm Trung cũng là chợ phiên bán mành mành lớn nhất ở Điền Xá từ trước đến nay. Với giá bán 70 nghìn đồng/m2 đối với mành nan nhỏ; 110-150 nghìn đồng/m2 đối với mành nan to, hàng ngày trừ chi phí, bà Hường ước tính công đan mành thu được khoảng 50 nghìn đồng. “Đây là mức thu nhập thấp so với nhu cầu đời sống hiện nay. Thu nhập thấp cũng chính là lý do dẫn đến việc ngày càng ít các hộ gia đình ở Điền Xá, đặc biệt là những người trẻ theo nghề đan mành mành. Các hộ gia đình đang làm nghề giờ chỉ “đếm trên đầu ngón tay”, bà Hường nói. Mặc dù có ưu điểm là tận dụng được tối đa thời gian rỗi trong ngày và không “kén” chọn thợ, già, trẻ, trai, gái ai cũng có thể đan được mành mành miễn là chịu khó học nghề. Tuy nhiên do hiệu quả kinh tế chưa cao nên nghề đan mành cũng đang đứng trước nhiều “khó”, mà khó nhất vẫn là ngày càng có ít người muốn duy trì nghề.

Quốc lộ 21, đoạn đi qua xã Điền Xá hàng ngày luôn ồn ào, náo động trong tiếng xe cộ, tiếng người qua lại. Tuy nhiên, nếu để ý và lắng nghe thật kỹ, người đi đường vẫn có thể phát hiện tiếng những quả xâu móc đều đều, cần mẫn vang ngân ở mỗi máng dệt. Từ đôi bàn tay của các mẹ, các chị, các bà, năm này qua tháng khác bao tấm mành bền, đẹp đã ra đời, nuôi sống dân làng nghề. Dẫu cho nghề xưa đã không còn thịnh, nhiều người đổi nghề thì niềm vui hàng ngày của những người cao tuổi, có thâm niên trong nghề như bà Hường vẫn là được đứng trên máng, được đan, được chào mời, giới thiệu về bao chiếc mành đẹp với khách thập phương. Đó cũng là cách để những người thợ đan mành mành như bà Hường giữ nghề xưa và “truyền lửa” cho những người thợ trẻ kế tiếp./.

Bài và ảnh: Hoa Xuân

Tin liên quan

Tin mới hơn

Bánh tráng làng Tày Đam Rông Hướng đến phát triển bền vững nhờ nhãn hiệu chứng nhận

Bánh tráng làng Tày Đam Rông Hướng đến phát triển bền vững nhờ nhãn hiệu chứng nhận

LNV - Trong làn sóng phát triển nông nghiệp gắn với văn hóa bản địa và thương mại hóa sản phẩm truyền thống, bánh tráng làng Tày Đam Rông đang dần khẳng định vị thế như một sản phẩm đặc trưng tiêu biểu của vùng cao phía Bắc tỉnh Lâm Đồng. Việc xác lập nhãn hiệu chứng nhận không chỉ bảo hộ sở hữu trí tuệ mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững.
Nghệ nhân Đỗ Phi Thường với đôi bàn tay vàng

Nghệ nhân Đỗ Phi Thường với đôi bàn tay vàng

LNV - Vào một dịp cuối xuân, tôi đến thăm gia đình Nghệ nhân Đỗ Phi Thường. Nhà anh ở thôn 4, xã Chàng Sơn, huỵện Thạch Thất, Hà Nội (nay là xã Tây Phương, Hà Nội), địa danh này trước gọi là xóm Mã Lão, một xóm đã sinh ra nhiều người thợ mộc giỏi giang, nổi tiếng như cụ Cả Bỉnh, cụ Hai Thuyết, cụ Văn Kính, cụ Hai Xuân, Cụ cả Luân... góp phần làm đẹp và để lại cho đời nhiều tác phẩm nhà gỗ, đình, đền, chùa và những bức tranh, tượng tuyệt tác tồn tại đến ngày nay.
Nghề dệt lụa làng Đốc Tín vang bóng một thời

Nghề dệt lụa làng Đốc Tín vang bóng một thời

LNV - Nghề dệt lụa ở làng Đốc Tín, xã Đốc Tín, huyện Mỹ Đức, Hà Nội (nay là xã Hương Sơn, Hà Nội) đã có một thời gian phát triển mạnh mẽ.
Hà Nội: Tôn vinh làng nghề Việt qua Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025

Hà Nội: Tôn vinh làng nghề Việt qua Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025

LNV - Sáng 3/7, UBND thành phố Hà Nội và Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị chuẩn bị cho Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025.
Nhịp thở mới từ làng hoa giấy Thanh Tiên

Nhịp thở mới từ làng hoa giấy Thanh Tiên

LNV - Làng hoa giấy Thanh Tiên - cái nôi của nghệ thuật làm hoa giấy truyền thống - một nghề không chỉ tạo ra những đóa hoa rực rỡ mà còn chắt lọc tinh hoa của văn hóa tâm linh, của bàn tay khéo léo và tình yêu dành cho di sản dân tộc.
Giữ hồn quê qua từng mối đan

Giữ hồn quê qua từng mối đan

LNV - Giữa vùng núi rừng xã Tân Lĩnh, tỉnh Lào Cai (xã Phan Rang, Lục Yên , Yên Bái cũ), thôn Rầu Chang vẫn rộn ràng tiếng chẻ tre, vót nan – âm thanh thân quen của nghề đan rọ tôm. Nghề thủ công tưởng chừng chỉ gắn với miền sông nước nay đã bén rễ, lớn lên từ chính bàn tay cần mẫn của người vùng cao. Trải qua bao đổi thay, nghề không chỉ là kế sinh nhai mà còn là niềm tự hào, là nhịp sống không thể thiếu của người dân nơi đây.

Tin khác

Cổng làng trong lòng phố

Cổng làng trong lòng phố

LNV - Giữa nhịp sống hối hả của Hà Nội hôm nay, nơi những dòng xe cuồn cuộn lao đi như chẳng kịp níu giữ thời gian, đôi khi ta bắt gặp một khoảnh khắc chùng lại: một cổng làng cũ kỹ, rêu phong, âm thầm nép mình bên góc phố. Cổng làng - như dấu lặng giữa bản nhạ
Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng

Giữ hồn văn hóa làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng

LNV - Các sản phẩm của làng nghề thêu thổ cẩm Lan Rừng (Lào Cai) mang nét riêng khó trộn lẫn: Họa tiết tinh xảo, màu sắc rực rỡ, vừa truyền thống vừa hiện đại, là món quà lưu niệm hấp dẫn du khách.
Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước

Thắp lại lửa nghề làng gốm trăm năm tuổi ở miền sông nước

LNV - Được thiên nhiên ưu đãi chất đất đỏ độc đáo, Vĩnh Long từ lâu đã nổi tiếng là thủ phủ gốm của miền Tây Nam bộ. Giữa biến động thời cuộc và sự mai một của làng nghề truyền thống, nơi đây hiện đang thắp lại ngọn lửa nghề bằng sự kết hợp giữa di sản và đổi mới, với vai trò tiên phong của những người nghệ nhân giàu tâm huyết.
Thuỷ Xuân - Thơm mãi một làng nghề

Thuỷ Xuân - Thơm mãi một làng nghề

LNV - Nằm cách TP. Huế khoảng 7km về hướng Tây Nam, làng hương Thủy Xuân (TP Huế) ẩn mình dưới chân đồi Vọng Cảnh, bên dòng sông Hương thơ mộng. Nơi đây, từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm hương trầm thơm trên đất thần kinh của người dân đã nức tiếng xa gần. Trong những năm trở lại đây, làng hương này còn trở thành địa điểm tham quan đặc sắc của du khách trong và ngoài nước.
Làn gió mới cho vùng chè Thái Nguyên

Làn gió mới cho vùng chè Thái Nguyên

LNV - Với định hướng và mong muốn phát triển dài hạn tại Việt Nam, thương hiệu trà sữa CHAGEE xem việc đồng hành giúp bà con nông dân xây dựng mô hình vùng nguyên liệu thí điểm là hành động cần thiết để góp phần thúc đẩy nông nghiệp bền vững, minh bạch và gắn kết với cộng đồng địa phương.
Chuẩn bị cho Festival Quốc tế 2025: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống

Chuẩn bị cho Festival Quốc tế 2025: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống

LNV - Sáng 3/7, UBND thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị về việc tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025. Đồng chí Nguyễn Mạnh Quyền, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội và đồng chí Võ Văn Hưng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì hội nghị.
"Gieo mầm số" cho đất nghề Phú Xuyên

"Gieo mầm số" cho đất nghề Phú Xuyên

LNV - Nếu phải xác định một điểm khởi đầu cho hành trình chuyển đổi số tại huyện Phú Xuyên, thì đó không phải là hạ tầng, công nghệ hay những con số đầu tư hàng chục tỷ đồng, mà chính là yếu tố con người - những người dám nghĩ, dám làm, dám tiên phong.
Gìn giữ và phát huy nghề truyền thống của đồng bào Hrê ở huyện Ba Tơ

Gìn giữ và phát huy nghề truyền thống của đồng bào Hrê ở huyện Ba Tơ

LNV - Giữa dòng chảy hiện đại hóa, những nghề truyền thống như dệt thổ cẩm và đan lát của đồng bào Hrê ở huyện Ba Tơ (tỉnh Quảng Ngãi) vẫn được gìn giữ bền bỉ qua nhiều thế hệ. Không chỉ mang giá trị thẩm mỹ cao, các sản phẩm thủ công còn là biểu tượng văn hóa độc đáo, gắn liền với đời sống núi rừng và tâm hồn người Hrê. Nhờ đôi bàn tay khéo léo của những nghệ nhân, những nghề xưa không chỉ sống lại mà còn trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch cộng đồng địa phương.
Mùa sen ở hồ Tây

Mùa sen ở hồ Tây

LNV - Vào dịp tháng 6 này, trên khắp các ao, đầm trồng sen ở khu vực hồ Tây (quận Tây Hồ) rộn ràng không khí thu hoạch, chụp ảnh với hoa. Sen trồng ở đây là sen bách diệp với bông to có 100 cánh, mùi thơm đượm mang một nét đặc trưng riêng của hồ Tây mà không nơi nào có được.
Nghề Đúc Đồng Đại Bái: Tinh Hoa Văn Hóa Bắc Ninh

Nghề Đúc Đồng Đại Bái: Tinh Hoa Văn Hóa Bắc Ninh

LNV - Bắc Ninh là một tỉnh nổi tiếng với nhiều làng nghề truyền thống, trong đó phải kể đến làng nghề đúc đồng Đại Bái, trước đây gọi là làng Văn Lãng (hay còn gọi là làng Bưởi Nồi), thuộc xã Đại Bái, huyện Gia Bình. Từ lâu, làng đã nổi danh với nghề đúc đồng, chuyên sản xuất các sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo.
Đưa sản phẩm làng nghề lên sách, tăng cơ hội xuất khẩu

Đưa sản phẩm làng nghề lên sách, tăng cơ hội xuất khẩu

LNV - Việc đưa các sản phẩm làng nghề lồng ghép trong các cuốn sách là cách thức hiệu quả để quảng bá thương hiệu, tăng cơ hội xuất khẩu.
Bảo tồn văn hóa làng nghề qua sản phẩm OCOP của Hà Nội

Bảo tồn văn hóa làng nghề qua sản phẩm OCOP của Hà Nội

LNV - Hà Nội là mảnh đất hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc, nơi lưu giữ hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề truyền thống. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề đang đứng trước nhiều thách thức. Chương trình 'Mỗi xã một sản phẩm' (OCOP) được xác định là một trong những giải pháp chiến lược giúp Hà Nội bảo tồn văn hóa làng nghề một cách hiệu quả và bền vững.
Gia Lâm: Địa danh “Dương Xá” được bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm nông sản chế biến

Gia Lâm: Địa danh “Dương Xá” được bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm nông sản chế biến

LNV - Theo UBND huyện Gia Lâm, UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 2738/QĐ-UBND, cho phép Hợp tác xã Dịch vụ tổng hợp xã Dương Xá sử dụng địa danh “Dương Xá” để đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể “Nông sản chế biến Dương Xá”.
Gìn giữ tinh hoa làng nghề xứ Quảng

Gìn giữ tinh hoa làng nghề xứ Quảng

LNV - Trong số sáu cá nhân vừa được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân” vì những cống hiến đặc biệt trong gìn giữ và phát huy di sản nghề thủ công mỹ nghệ, tỉnh Quảng Nam vinh dự có hai đại diện: Ông Lê Đức Hạ (nghệ nhân gốm ở TX Điện Bàn) và ông Huỳnh Sướng (nghệ nhân mộc tại TP Hội An).
Chuyện của “Vua gỗ lũa Trai Vàng”

Chuyện của “Vua gỗ lũa Trai Vàng”

LNV - ’’Nơi tôi sinh: Làng Phùng Xá- Huyện Thạch Thất gần Chùa Thầy- một làng quê nghèo nhưng dân quê tôi thật thà lắm… “ Một câu nói cũng rất thật thà chân chất đến từ người đàn ông có ánh mắt kiên định, khuôn mặt sáng có chút lãng tử như một hoạ sĩ. Đó là anh Chu Văn Ân, nghệ nhân gỗ lũa Trai Vàng.
Xem thêm
Mới nhất Đọc nhiều
Hiệp Hội Làng nghề TP Hải Phòng trao tặng danh hiệu Nghệ nhân - Bàn tay vàng Làng nghề năm 2025.

Hiệp Hội Làng nghề TP Hải Phòng trao tặng danh hiệu Nghệ nhân - Bàn tay vàng Làng nghề năm 2025.

LNV - Sáng 11/07/2025 , tại trụ sở Hiệp Hội Làng nghề TP Hải Phòng số 635, Ngô Gia Tự, Đằng Lâm, Hải An, Hải Phòng. Hiệp Hội Làng nghề TP Hải Phòng tổ chức trọng thể Hội nghị công bố Quyết định của Chủ tịch Hiệp Hội Làng nghề TP Hải Phòng về việc công nhận danh hiệu Nghệ nhân - Bàn tay Vàng Làng nghề TP Hải Phòng năm 2025.
Truyền cảm hứng cộng đồng, XinTravel Hub giới thiệu tour du lịch cùng thần tượng

Truyền cảm hứng cộng đồng, XinTravel Hub giới thiệu tour du lịch cùng thần tượng

Mong muốn mang đến những trải nghiệm mới lạ, chất lượng, XinTravel Hub chính thức giới thiệu chương trình Du lịch sáng tạo (Creator Travel), chủ đề “Viết hành trình trong ta”.
Triển lãm Liên hoan du lịch, ẩm thực, làng nghề Vĩnh Phúc năm 2025

Triển lãm Liên hoan du lịch, ẩm thực, làng nghề Vĩnh Phúc năm 2025

LNV - Vừa qua, Triển lãm Liên hoan du lịch, ẩm thực, làng nghề Vĩnh Phúc năm 2025 đã mang lại nhiều trải nghiệm hấp dẫn cho du khách và cơ hội hợp tác thiết thực cho cộng đồng doanh nghiệp.
Tây Ninh thực hiện gần 70 đề án khuyến công

Tây Ninh thực hiện gần 70 đề án khuyến công

LNV - Công tác khuyến công ở Tây Ninh đã lan tỏa lợi ích, giúp các cơ sở, doanh nghiệp công nghiệp nông thôn cải thiện năng suất, tăng doanh thu và lợi nhuận.
Thanh Hoá: Khuyến công thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và chuyển dịch cơ cấu kinh tế

Thanh Hoá: Khuyến công thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và chuyển dịch cơ cấu kinh tế

LNV - Hoạt động khuyến công tại Thanh Hóa đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp nông thôn, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá. facebook
Giao diện di động