Khánh Hòa: Thăng trầm nghề đóng giày thủ công
8 giờ sáng, sau giờ cà phê với bạn bè, ông Lê Cường - chủ tiệm giày Việt Cường (152 Thống Nhất, TP. Nha Trang) mở cửa tiệm. Ông lau cánh tủ gương, mở cửa lấy những đôi giày ra đánh lại lớp xi mới bóng loáng đẹp đẽ rồi cẩn thận xếp lại vào tủ rất ngay ngắn. “Con người có số. Giày dép cũng có số. Nếu ở thời điểm những năm 70-80 của thế kỷ trước, những đôi giày này làm gì có cơ hội ngồi chễm chệ trong tủ như bây giờ. Khi ấy, làm đôi nào ra là bán đôi nấy”, người thợ giày tóc hoa râm mở lòng.
Ông Lê Cường cắt da để đóng giày
13 tuổi, ông Cường đã được bố mẹ cho đi học nghề đóng giày thủ công với ông Châu “đế”- thợ giày của tiệm giày Vina (đường Thống Nhất). Nghề làm giày rất nhiều công đoạn, khó nhất là pha da, làm mũ giày, nặng nhất là làm đế. Sau khi hoàn thiện mũ, đưa vào phom, giày tiếp tục được khâu mép, khâu đế, đóng gót. Phải mất 3-4 năm học hỏi, ông Cường mới lành nghề rồi đi làm thuê cho tiệm giày Minh Sơn ở Buôn Ma Thuột, sau năm 1975 mới về lại Nha Trang. Từ chỗ làm thuê, đến cuối thập niên 80, ông Cường ra mở tiệm riêng, bám trụ với nghề cho đến bây giờ. Dù không còn đắt khách như xưa, việc đóng giày cũng đủ để ông trả tiền thuê mặt bằng, trang trải cuộc sống.
Thay vì dùng dao để vạt da (dũi), ông Cường dùng máy.
Khách hàng của ông chủ yếu là đàn ông trung niên, giới trẻ thích thời trang ưa đi tiệm mua đồ sẵn hơn là đi giày thủ công. Ông L. (một chủ thầu xây dựng) là bạn hàng lâu năm của tiệm giày Việt Cường. Sau hơn 10 phút đo chân, tư vấn kiểu dáng, cuối cùng ông cũng chốt được đơn hàng với khách là một đôi giày màu nâu cánh gián có giá gần 1 triệu đồng. “Ông L. có chân thấp chân cao nên phải là thợ lâu năm trong nghề, trực tiếp làm tất cả công đoạn thì mới có thể đóng đôi giày khiến khách hài lòng. Với trường hợp này, mình phải làm đôi giày cao quá cổ chân để che khuyết điểm, đồng thời phần đế cũng phải được độn thật khéo. Được cái vị khách này rất hào phóng, có lần đặt luôn 2 đôi một lúc”, ông Cường chia sẻ.
Lân la ở các tiệm giày, tình cờ tôi gặp ông Nguyễn Bá Quang (80 tuổi, ở đường Đồng Nai), một thợ giày kỳ cựu của tiệm giày ABC (đường Thống Nhất) ghé thăm tiệm. Bắt chuyện mới biết, năm 1963, ông Quang từ Huế vào Nha Trang rồi xin vào làm thợ giày ở tiệm ABC. Thời ấy, cùng với nghề kim hoàn, thợ đóng giày, thợ may rất được xã hội coi trọng, thu nhập khá cao. “Công việc của anh thợ giày khá vất vả. Các công đoạn tạo nên đôi giày đều được làm bằng tay, từ ra da, tạo mẫu, bào mướt đế bằng mảnh thủy tinh, vạt bớt da mỏng để xếp mí mũi giày, đục lỗ, may các kiểu…”, ông Quang cho biết. Theo người thợ lão làng này, đóng giày bây giờ đã nhàn nhã hơn trước rất nhiều, bởi đa phần thợ giày có đế đúc sẵn, việc vạt da cho mỏng cũng được làm bằng máy. Chỉ những đôi giày đặc biệt, thợ mới phải làm đế bằng tay và đó cũng là khi người thợ chứng tỏ tay nghề của mình. “Thợ giày giỏi là người có thể đóng ra những đôi giày vừa che đi khiếm khuyết của đôi bàn chân, vừa đẹp”, lời tâm sự của ông Quang cũng là lời lý giải cho sự tồn tại của nghề đóng giày thủ công trong thời đại công nghiệp.
Vang danh một thời
Không ai nhớ, tiệm giày thủ công đầu tiên ở Nha Trang ra đời khi nào, nhưng đường Thống Nhất là nơi tập trung nhiều tiệm giày thủ công nhất. Lâu năm nhất là tiệm giày ABC ra đời từ khoảng những năm 1959-1960, tiếp đó là các tiệm CAVA, VINA ra đời vào đầu thập niên 60 ở thế kỷ trước, rồi đến các tiệm Việt Dũng, Tân Thành… Theo dòng thời gian, lớp thợ giày, chủ tiệm năm xưa đã thành “người thiên cổ”. Các tiệm giày thời ấy cũng lần lượt đóng cửa, nay chỉ còn tiệm giày ABC đang kinh doanh. Theo bà Mai Thị Phượng - chủ tiệm giày ABC, người khai sinh tiệm giày này là ông Mai Văn Dự (đã mất cách đây vài năm), một thợ giày người Huế rất giỏi nghề. Tiệm làm ăn rất phát đạt, có lúc trong nhà nuôi cả chục người thợ. Sau này, dù không còn đắt khách như xưa song tiệm vẫn duy trì được một lượng khách ổn định. Hàng năm, đến ngày giỗ tổ nghề, cánh thợ giày ở Nha Trang vẫn thường tập trung về tiệm ABC để cúng tổ nghề.
Chủ tiệm giày ABC đo chân lấy kích thước để làm giày cho khách.
Nổi tiếng không kém là tiệm giày CAVA của ông Phan Văn Trực. Là người gốc Nha Trang, nhưng ông Trực học nghề đóng giày từ những người thợ giày miền Bắc di cư vào sống ở thành phố biển. Sau khi lành nghề, ông mở tiệm giày Tân Mỹ ở gần Mả Vòng, đến năm 1962, ông chuyển về số 237 Thống Nhất mở tiệm giày CAVA. Thời thịnh hành, tiệm có đến 10 thợ giày ăn ở trong nhà, nhiều người ở Tuy Hòa (Phú Yên), Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) cũng đến học nghề. Khách đến đặt làm giày, sửa giày rất đông, nhất là mùa lễ, Tết. Con cái trong gia đình ông vẫn theo nghề đóng giày, nhưng gần đây tiệm giày CAVA đã chính thức đóng cửa để lại nuối tiếc cho nhiều người. “Ba tôi mất năm 1989, tôi tiếp tục làm chủ tiệm gìn giữ nghề gia đình. Năm 2018, khi em gái bán nhà ở số 237 Thống Nhất, tôi chuyển tiệm lên đường 23-10 nhưng được thời gian ngắn khu vực này triển khai Dự án Nút giao thông Ngọc Hội, rồi dịch Covid-19 nên tôi đóng cửa tiệm luôn. Bây giờ trong gia đình không còn ai theo nghề, tôi thật sự tiếc”, bà Phan Thị Hương - chủ tiệm giày CAVA nức tiếng một thời ngậm ngùi kể.
Vẫn còn những khách hàng ruột
Hỏi chuyện, những thợ giày, chủ tiệm đóng giày kỳ cựu cho biết, trước đây, đời sống người dân còn thấp nên chỉ có công chức, giáo viên, người buôn bán có tiền mới đóng giày. Đã vậy phải vài năm mới đóng một đôi giày mới. Thế nên các chủ tiệm giày luôn cố gắng làm hài lòng khách hàng để giữ khách.
Tôi gặp ông Nguyễn Văn Hòa (xã Vĩnh Ngọc, Nha Trang) ở tiệm giày ABC. Ông cho biết mình đã đóng giày ở đây gần 30 năm và vẫn tiếp tục dùng giày đóng. “Giày đóng thủ công mang rất vừa chân và bền, đẹp… Khi hư hỏng có thể đến nhờ sửa, đánh xi dễ dàng”, ông Hòa chia sẻ. Tương tự, bà Minh Trang - giáo viên tiếng Anh lại luôn ưa thích mua, đặt giày ở tiệm Như Ý vì luôn được chủ tiệm tư vấn rất kỹ càng; không phải bán xong giày là hết chuyện mà bao giờ cũng luôn có cam kết ngầm về việc bảo hành giữa tiệm với khách.
Có lẽ cũng vì sự chăm chút, tỉ mỉ ấy nên giữa thời buổi các tiệm giày cao cấp ở các trung tâm thương mại cho đến những tiệm giày bình dân nhan nhản khắp phố, các tiệm giày thủ công vẫn còn đất sống. Đi sâu tìm hiểu nghề làm giày thủ công tôi mới nhận ra, dường như điểm níu giữ khách không chỉ là những đôi giày bền, đẹp mà còn là mối thâm tình giữa khách với chủ để các tiệm giày thủ công có thể tồn tại qua hàng chục năm. Để bây giờ, trong khi nhiều người thích đến chợ hay các cửa hàng mua giày dép đóng sẵn, vẫn có một số người muốn đến tiệm đóng giày theo mẫu mình thích. Đáp lại, những người thợ giày như ông Lê Cường vẫn luôn cố gắng làm ra những đôi giày thật đẹp để níu giữ nét đẹp của một nghề từng “vang bóng một thời”.
Bài, ảnh: X.T
Tin liên quan
Tin mới hơn

Những đôi tay giữ lửa ở làng gốm đỏ bên bờ sông Cửu Long
11:02 | 15/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ nghề truyền thống tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn
08:00 | 13/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Gốm Việt Nam: Nhu cầu thị trường nội địa và những cơ hội phát triển đột phá
09:49 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng hoa Vạn Thành không ngừng đổi mới và hội nhâp
09:43 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đắk Lắk: Phát triển thương hiệu muối Tuyết Diêm
09:41 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nuôi ong dưới tán rừng ngập mặn
09:40 | 12/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Trải nghiệm làm hủ tiếu đa sắc màu ở Chợ nổi Cái Răng
10:21 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển kinh tế làng nghề tạo đòn bẩy xây dựng nông thôn mới
10:15 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

15 cá nhân ở xã Bát Tràng được đề nghị xét tặng danh hiệu nghệ nhân Hà Nội
10:10 | 11/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Ký ức Trung thu cổ "hồi sinh" bằng nghệ thuật giấy dó
09:35 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn quê và nâng tầm kinh tế ở xã Bình Minh
09:00 | 10/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề chế biến cá khô Gia Thuận: Giữ hồn truyền thống, mở hướng phát triển bền vững
14:24 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn núi rừng qua đôi tay già làng Cơ Tu
09:53 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giọt mắm Nam Ô và câu chuyện từ làng biển trăm năm tuổi
08:00 | 09/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khát vọng phát triển từ làng nghề truyền thống đến trung tâm công nghiệp
15:07 | 08/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Giữ hồn làng nghề bánh đa nem trăm năm tuổi ở Thổ Hà
10:00 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Sức sống mới cho thủ công mỹ nghệ Thủ đô từ thị trường nội địa
08:50 | 05/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

An Giang: Nơi tiếng búa vang vọng cả đời người
11:18 | 03/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bánh gio - món ăn truyền thống của người Tày
10:21 | 03/09/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nâng tầm đặc sản quê hương
10:00 | 29/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Lưu giữ giá trị văn hóa làng nghề mộc Chợ Thủ
09:16 | 29/08/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bà Rịa – Vũng Tàu: Khuyến công tạo động lực cho phát triển công nghiệp bền vững
14:59 Khuyến công

Trường THCS Nguyễn Trường Tộ- Điểm sáng của ngành giáo dục Thủ đô
14:01 Văn hóa - Xã hội

Nâng tầm Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc
11:15 Văn hóa - Xã hội

Những đôi tay giữ lửa ở làng gốm đỏ bên bờ sông Cửu Long
11:02 Làng nghề, nghệ nhân

Trám đen Hoàng Vân – “vàng đen” trên đất Bắc Ninh
10:34 Kinh tế