Có lẽ, từ thuở khai hoang, tiền nhân đã nghĩ ra cách tận dụng những loại tre trúc vốn có như một cánh rừng trên đất cù lao Ông Chưởng, để tạo nên những dụng cụ cho sinh hoạt và đánh bắt thủy sản. Sự tích góp kinh nghiệm từ thế hệ này sang thế hệ khác là độ dày của những phát minh các sản phẩm thúng dê, thúng dạ, rổ, sàng, nia… Ban đầu chỉ là do nhu cầu nên người ta tự làm ra để sử dụng, sau người dân nhân những lúc tạo ra sản phẩm cho gia đình, làm ra nhiều hơn để đổi lúa, đổi cá. Dần dần đan lát trở thành một nghề có thể mưu sinh, tạo ra nhiều sản phẩm phong phú và đa dạng hơn.

Tính từ thời điểm xuất hiện đến khi trở thành làng nghề như hôm nay, làng nghề đan lát tại xã Long Giang (huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang) đã tồn tại hơn 100 năm. Ngoài việc duy trì nghề truyền thống đã có từ lâu đời, thì nghề đan lát nơi đây còn tạo thu nhập cho 133 hộ làm nghề và giải quyết công ăn việc làm cho gần 500 lao động tại chỗ ở địa phương.

Theo những hộ dân theo nghề đan lát nơi đây, trung bình mỗi lao động chuyên nghề có thể thu nhập từ 100.000 đồng đến 150.000 đồng/ ngày. Ngoài ra, với đặc tính của nghề, người dân có thể tranh thủ những lúc nhàn rỗi để làm từng công đoạn tùy theo sức mỗi người.

Để tạo ra một sản phẩm đan lát, người thợ phải thực hiện nhiều công đoạn. Trước hết là phải chọn tre. Tre được chọn là loại tre không quá già, cũng không được quá non; tre tương đối thẳng và ít bị sâu mọt. Tre đem về được chẻ ra thành từng thanh một. Đây là công đoạn tương đối nặng nhọc, người thực hiện công đoạn này thường là đàn ông, có sức khỏe tốt. Sau khi chẻ tre thành nhiều thanh sẽ đến công đoạn vót các thanh tre thành nan. Những đoạn tre được chẻ còn thô, qua bàn tay của người thợ lành nghề sẽ trở thành những sợi nan đủ hình dáng, kích cỡ. Từ nhỏ - đến to, phù hợp với yêu cầu của từng loại sản phẩm.

Việc làm ra một sản phẩm đan lát từ tre không hề đơn giản. Vì hầu như mọi công đoạn đều phải làm thủ công. Đó là chưa kể đến công đoạn lận và lọng vành cho sản phẩm, phải cần đến bàn tay và sức mạnh của người đàn ông thì những chiếc thúng, chiếc rổ mới thành hình và chắc chắn. Đó là chưa kể những mê rổ cần được phơi thật kỹ dưới nắng cho đến khi khô hẳn, thì chiếc rổ làm ra mới có độ bền cao.

Tuy nhiên, công việc thủ công này cũng đòi hỏi người thợ phải lành nghề và khéo tay. Vì những sợi nan khá cứng mà lại bén, không khéo thì sẽ bị bị đứt tay. Khi đát rất dễ nhầm lẫn, nếu không quen tay thì rất dễ đát sai, mà nếu sai thì phải tháo ra để đát lại từ đầu.

Ngày nay, với nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng cùng sự tiến bộ của công nghiệp, đã cho ra đời những sản phẩm bằng nhựa, rẻ và tiện lợi. Mặc dù những chiếc rổ nhựa vẫn là sự lựa chọn của nhiều người, nhưng những chiếc rổ làm từ tre trúc, vẫn mang những giá trị và ý nghĩa rất riêng. Những sản phẩm đan lát từ tre trúc còn mang một sắc thái dân dã, mộc mạc chứa đựng hồn quê Việt; là sản phẩm thủ công nên đảm bảo được chất lượng, không phải lo ngại thuốc bảo quản, hóa chất tẩm màu…

Với những cây tre được trồng trên đất cù lao phù sa, với đôi tay cần mẫn, kỹ lưỡng của người thợ; từ lâu, làng nghề đan lát ở Cù lao Ông Chưởng đã tạo nên một thương hiệu riêng, và là một sản phẩm đặc trưng của vùng đất “có nhiều cá tôm” này mà ít nơi nào có được.

Đức Vinh