Làng nghề nón mũ lá Phú Mỹ Cơ hội và thách thức
Người dân chăm chỉ làm nón
Nón lá Phú Mỹ đã có lịch sử từ rất lâu đời. Theo truyền thuyết, nghề làm nón lá cổ truyền của thôn Phú Mỹ (xã Ngọc Mỹ, huyện Quốc Oai, Hà Nội) do Thánh Mẫu - Huyền Dung công chúa (hiện thờ tại miếu Cốc) truyền dạy cho dân làng từ xa xưa. Nón được Huyền Dung công chúa truyền dạy mô phỏng theo cái chảo, thường gọi là nón chảo rang, dùng một sợi móc để khâu lá cọ già tạo thành chiếc nón chảo rộng vành. Hiện chiếc nón chảo rang được người Phú Mỹ trân trọng lưu giữ, tôn thờ trong miếu Cốc.
Còn theo sách “Văn hóa làng Phú Mỹ” (Nxb. Lao động, xuất bản năm 2010), trong những năm 1960, một người làng là cụ Ba Viêm (Nguyễn Văn Viêm) đã đem cách làm nón Xuân Kiều - nón có chóp như ngày nay - về dạy cho dân làng. Từ đó, nón chảo rang cũng chấm dứt sứ mệnh. Năm 1989, kiểu nón lá mới của Phú Mỹ xuất hiện tại chợ Đồng Xuân (Hà Nội). Năm 1992, bắt đầu xuất sang thị trường Trung Quốc, có thời điểm xuất khẩu lên tới hàng ngàn chiếc.
Nón lá được làm từ những nguyên liệu đơn giản và sẵn có như lá cọ và mo nan tre và nứa. Nhưng qua bàn tay khéo léo của những nghệ nhân thôn Phú Mỹ, chiếc nón lá đã trở nên tinh xảo, độc đáo và hấp dẫn hơn.
Theo cụ Nguyễn Thị Được, đã có gần 80 năm trong nghề thì, làm nón phải tỉ mỉ từ khâu đầu tiên là chọn lá, phơi lá. Lá làm nón không được quá non cũng như không quá già. Trước khi đưa vào làm nón, lá phải được phơi nắng cho thật khô, thật mềm và giữ được lâu. Sau khi đem về rồi phơi khoảng hai đến ba nắng. Khi lá khô, là lá cọ cho thẳng bằng bếp điện (trước đây là dùng củi và than để là). Sau khi là, lá được cắt từng đoạn, đủ dài để lợp từ chóp xuống vành cái. Khuôn nón được làm bằng tre ngà già, tạo các khe đặt vòng nón đồng tâm, những que nứa chẻ nhỏ, cuốn thành vành quanh khuôn. Người thợ xếp từng lá vào vòng nón, lót một lớp mo tre để nón thêm dày và cứng cáp, sau đó tiếp tục xếp một lớp lá nữa rồi mới khâu. Khâu nón là công đoạn khó nhất, bởi lá dễ rách và xê dịch nên đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ trong từng đường kim mũi chỉ. Sau khi khâu, người thợ sẽ cắt lớp lá thừa và làm cạp nón. Mặt trong nón còn được cài thêm những hình hoa, lá, rồi thắt chỉ màu, len màu để lồng quai nón.
Trước đây, nón được khâu bằng sợi móc đen (lấy từ thân cây móc), bền chắc nhưng thô, ngắn nên phải nối sợi; Về sau, người ta khâu bằng cước nilon sợi dài, ít phải nối, lại bền đẹp. Khâu xong, nón được tháo ra khỏi dàng (khuôn) rồi cắt bỏ lá thừa, cạp vành cái, gắn mầu (nhỏ bằng ngón chân cái, hình chóp nón) trên chóp nón để che kín đầu lá và chống dột.
Trong khoảng mười năm trở lại đây ở làng nghề nón mũ lá thôn Phú Mỹ đã có nhiều chuyển mình mới như sự phân công lao động hợp lý hơn, có sự chuyên môn hóa các công đoạn. Hiện tại thôn Phú Mỹ có tới 402 hộ tham gia hoạt động làng nghề. Với công cụ chính là dàng (khung) nón. Mỗi gia đình có thể mua nhiều dàng để có thể cùng lúc làm nhiều sản phẩm, không phải chờ tháo cái trước ra mới làm cái sau. Cước nilon, kim khâu, lá cọ, hoa văn trang trí cài bên trong nón, mẫu khâu vào chóp nón… tất cả đều có sẵn, đáp ứng đủ nhu cầu.
Kinh nghiệm từ lâu đời, mẫu mã khá đa dạng, thị trường tiêu thụ khá rộng lớn… Làng nghề nón, lá thôn Phú Mỹ hội tụ đầy đủ các yếu tố thuận lợi, đây là cơ hội để Phú Mỹ phát triển hơn nữa. Nhưng làng nghề nón mũ lá thôn Phú Mỹ cũng gặp khá nhiều khó khăn và đây cũng là thực trạng chung của các làng nghề ở nước ta hiện nay.
Khó khăn lớn nhất đó là tìm thị trường tiêu thụ. Trước sức ép của thị trường, nhiều sản phẩm làng nghề Việt dần bị mai một, thậm chí nhiều làng nghề rơi vào tình trạng lắp ráp, gia công sản phẩm và còn phải lệ thuộc nhiều vào các doanh nghiệp trung gian. Chính vì vậy đã giảm sức cạnh tranh và giá trị hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam trên trường quốc tế. Đây là một thực tế khiến cho hàng Việt truyền thống chưa thể đến nhiều với những thị trường khó tính nhưng đầy tiềm năng như: Anh, Mỹ, Pháp và Đức. Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đang phát triển một cách mạnh mẽ, nếu như làng nghề nón mũ lá thôn Phú Mỹ không có sự thay đổi để bắt kịp xu thế, mở rộng các bạn hàng hơn nữa thì khả năng mai một làng nghề là có thể xẩy ra.
Hầu hết các làng nghề hiện nay vẫn phát triển manh mún, nhỏ lẻ, khó cạnh tranh với những sản phẩm cùng loại được sản xuất bằng công nghệ hiện đại từ các nước trong khu vực. Nhất là với những đơn hàng yêu cầu lớn về số lượng, chủng loại và đòi hỏi nghiêm ngặt về thời gian giao hàng. Bên cạnh đó, do thiếu thông tin nên việc mở rộng thị trường tiêu thụ hàng thủ công mỹ nghệ còn chậm. Đa số sản phẩm thủ công mỹ nghệ vẫn sản xuất theo mẫu cũ, ít được cải tiến, sáng tạo mới. Một số làng nghề chuyên sản xuất theo mẫu đặt hàng của khách. Việc đăng ký thương hiệu hàng hóa và kiểu dáng sản phẩm chưa được quan tâm đầu tư, hỗ trợ. Ngoài ra, vấn đề về nguồn nguyên liệu để sản xuất cũng đang khá nan giải hiện nay, do các làng nghề chưa được chú trọng phát triển.
Chính về vậy, các cấp lãnh đạo đã ban hành những chính sách, quyết định để hỗ trợ các làng nghề khắc phục khó khăn và vươn tới tầm cao hơn. Thông qua Quyết định số 4073/QĐ-UBND ngày 27/10/2022 của Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội, làng nghề nón mũ lá thôn Phú Mỹ đã được đưa vào danh sách các làng nghề được hỗ trợ thực hiện xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể, trong đó, Hợp tác xã Nông nghiệp Phú Mỹ - là chủ sở hữu nhãn hiệu tập thể “Làng nghề nón mũ lá thôn Phú Mỹ”, dưới sự quản lý của Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội. Cùng với đó, Công ty TNHH Nghiên cứu và Đầu tư S&D được chọn là đơn vị thực hiện nội dung: Hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu NHTT “Làng nghề nón mũ lá thôn Phú Mỹ”, xã Ngọc Mỹ, huyện Quốc Oai, Thành phố Hà Nội.
Buổi tập huấn về nhãn hiệu tập thể
Bài và ảnh Thanh Hoa
Tin liên quan
Tin mới hơn
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người đảng viên tâm huyết xây dựng làng nghề trên đảo xa
09:43 | 24/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Sơn La: Làng nghề chế biến long nhãn từng bước khẳng định thương hiệu
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Sóc Trăng
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển phố nghề Lãn Ông trong khu Phố cổ Hà Nội
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Khai mạc hoạt động văn hóa 'Giữ nghề xưa trên phố' năm 2024
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nét đẹp văn hóa của Lễ giỗ tổ nghề Yến Cù Lao Chàm
16:20 | 19/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Làng nghề Xuân Hội phát triển bền vững
15:48 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Xã Yên Bài (Hà Nội): Làng nghề Phú Yên nỗ lực vượt khó
13:51 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Gia Lai: Nỗ lực gìn giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người đồng bào
09:21 | 17/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được vinh danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
22:54 | 16/04/2024 Tin tức
Bình Phước: Ngày hội Yến sào mở ra cơ hội phát triển bền vững
22:50 | 16/04/2024 OCOP
Hà Nội: Khai trương tuyến du lịch “Con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội”
14:31 | 15/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo làng nghề làm tương Mông Phụ
14:08 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thăng trầm nghề đúc lư đồng An Hội ở thành phố hồ chí minh
10:20 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng Châm Khê - Nơi giữ hồn quan họ cổ
10:19 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguồn gốc lịch sử về nghề sơn mài
09:44 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Niềm trăn trở của Nghệ nhân ưu tú Y Sim Ê ban
14:44 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề nuôi vẹm xanh
14:43 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Tuy Phước tổ chức Phiên chợ giới thiệu sản phẩm OCOP
22:05 Tin tức
Mặt trận Tổ quốc xã Thọ Văn tích cực góp phần xây dựng nông thôn mới
17:31 Nông thôn mới
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 Làng nghề, nghệ nhân
Rộn ràng Lễ hội Bánh dân gian Nam bộ
17:24 Văn hóa - Xã hội
Bình Định hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP
17:22 OCOP