Vào thăm xưởng sản xuất của gia đình ông Đoàn Hùng Thiện ở khu 2 - thôn Dư Ba khi ông đang hướng dẫn những người thợ trẻ sơn son thiếp vàng cho bức hoành phi. Chỉ cho chúng tôi những khúc gỗ mít, gỗ vàng tâm, gỗ táu... xếp thành đống cao, những cuốn thư, án giang vừa qua sơ chế hoặc đang ở giai đoạn hoàn thiện cuối cùng, ông Thiện chia sẻ: “Để chế tác ra một sản phẩm mỹ nghệ bằng gỗ rất phức tạp và kỳ công, nhất là trong chế tác đồ thờ và tượng Phật lại càng đòi hỏi yêu cầu khắt khe về kỹ thuật hơn làm đồ mộc thông thường. Người làm nghề phải am hiểu và tuân thủ theo các niêm luật của tín ngưỡng tôn giáo, để bức tượng trở nên sống động, có hồn và thể hiện được sắc thái riêng của từng tầng bậc, nghĩa là phải biến một khúc gỗ vô tri thành pho tượng mang hồn cốt nhân vật”.

“Một điều đặc biệt ở những sản phẩm làng nghề Dư Ba, đó là dù khách hàng cần đặt làm bất cứ sản phẩm gì, nhất là đồ thờ thì người thợ nơi đây đều làm được ngay mà không cần mẫu có sẵn. Để làm được điều đó, đòi hỏi người thợ không chỉ giỏi nghề chạm khắc, mà cần phải có kiến thức về văn hóa, lịch sử, tâm linh để tạo nên các tác phẩm có giá trị phục vụ đời sống văn hoá, tín ngưỡng của người dân. Thế nên, cũng dễ hiểu vì sao nghề truyền thống của Dư Ba nổi danh thiên hạ từ những năm 2005” - ông Thiện hào hứng cho biết thêm.

Làng nghề mộc Dư Ba, xã Tuy Lộc, huyện Cẩm Khê.

Dư Ba là 1 trong 4 làng của xã Tuy Lộc, có diện tích tự nhiên là 231ha với 2.300 nhân khẩu và là làng công giáo toàn tòng. Làng mộc Dư Ba được hình thành cách đây khoảng 200 năm vào đầu thế kỷ thứ XIX do một số người công giáo từ miền Trung và Sơn Tây (Hà Nội) đến khai khẩn đất đai và lập làng. Ban đầu, các sản phẩm còn thô sơ, chủ yếu phục vụ nhu cầu thiết yếu của người dân quanh vùng. Về sau nghề mộc Dư Ba ngày càng phát triển do sự nỗ lực, tìm tòi học hỏi kinh nghiệm nên các mặt hàng đồ gỗ của làng đã dần có sự cải tiến, hình thức mẫu mã ngày càng đa dạng đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Sản phẩm của làng nghề giờ đây ngày càng đẹp và tinh xảo hơn, không chỉ đa dạng về chủng loại, mẫu mã sản phẩm, bền chắc về chất liệu mà giá cả cũng rất hợp lý. Các sản phẩm mộc từ mộc dân dụng như bàn, ghế, giường, tủ đến các sản phẩm mộc mỹ nghệ tinh xảo như tủ thờ, án giang, cuốn thư, hoành phi, câu đối đều đảm bảo về chất lượng, nhiều năm đi trưng bày tại các hội chợ trong và ngoài tỉnh được khách hàng ưa chuộng. Năm 2005, làng mộc Dư Ba được UBND tỉnh công nhận làng nghề truyền thống. Hiện nay, toàn làng có tới 300 hộ làm nghề gỗ, hằng năm giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động. Tiêu biểu là xưởng mộc của ông Đoàn Hùng Thiện, ông Lã Văn Nghị, ông Nguyễn Khắc Bằng ở khu 2, mỗi xưởng mộc trừ chi phí còn lãi từ 200 - 300 triệu đồng/năm, bình quân lương của người lao động thông thường đạt khoảng 4 - 6 triệu đồng/tháng, lương của thợ tay nghề cao đạt khoảng 15 - 20 triệu đồng/tháng.

Ông Nguyễn Khắc Bằng - Trưởng làng nghề mộc Dư Ba cho biết: “Đây là nghề sống chính của làng từ nhiều năm qua cho nên thế hệ làm nghề luôn ý thức cùng nhau giữ gìn và phát huy. Các quy ước làm nghề được thực hiện đầy đủ như truyền nghề cho con em trong làng; ổn định giá cả mặt hàng, giữ uy tín, chất lượng sản phẩm; không để nguyên vật liệu làm cản trở giao thông, thực hiện đảm bảo vệ sinh môi trường…”.

Tuy nhiên, hiện nay đường giao thông làng nghề còn khó khăn; xưởng sản xuất nằm trong các hộ gia đình gây ảnh hưởng đến vệ sinh môi trường; bãi tập kết nguyên liệu chưa có; việc đào tạo nâng cao tay nghề còn ít; nguyên liệu đầu vào còn khó khăn; chưa thành lập được doanh nghiệp sản xuất.

Theo ông Trần Xuân Sanh - Chủ tịch UBND xã Tuy Lộc: “Để làng mộc Dư Ba phát triển bền vững, thời gian tới UBND xã sẽ tiếp tục tạo điều kiện để làng nghề giữ vững và phát triển cả về số lượng, chất lượng; quy hoạch, xây dựng cơ sở hạ tầng, tạo cảnh quan, môi trường sạch đẹp để người dân có cơ hội mở rộng sản xuất, góp phần hoàn thiện lộ trình xây dựng NTM ở địa phương”.

Rời làng mộc Dư Ba vào lúc xế chiều nhưng tiếng đục, tiếng máy xẻ vẫn hối hả và giọt mồ hôi vẫn lăn dài trên trán người thợ. Trải qua bao thăng trầm, bao nhiêu thế hệ đã đi qua, người dân nơi đây vẫn tiếp tục nối tiếp nhau gìn giữ, phát huy những giá trị tinh hoa cha ông để lại. Tin rằng với hướng đi đúng đắn cùng những lợi thế vốn có của địa phương, các sản phẩm gỗ Dư Ba sẽ còn đi xa hơn nữa trong tương lai.

Bài và ảnh Nguyễn Liên