Huyện Thạch Thất nằm ở phía tây thủ đô Hà Nội, gồm 22 xã và 1 thị trấn. Trên địa bàn huyện có nhiều làng nghề truyền thống và đã hình thành các khu, cụm công nghiệp sản xuất tập trung, tạo mặt bằng cho nhiều doanh nghiệp, hộ làng nghề ra sản xuất. Các doanh nghiệp, hộ sản xuất không ngừng cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ và nâng cao hiệu quả sản xuất. Góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập trong nhân dân, và đẩy nhanh quá trình thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Nhiều làng nghề truyền thống huyện Thạch Thách đã phát huy được giá trị và tạo ra nhiều sản phẩm phong phú, như: cơ kim khí nông cụ xã Phùng Xá; mộc Hữu Bằng; mộc Chàng Sơn; mộc Hương Ngải; mộc xây dựng Canh Nậu, Dị Nậu; mây giang đan Bình Phú; chè lam Thạch Xá; bánh tẻ Cầu Liêu; chè kho Đại Đồng... Mỗi sản phẩm đều mang những nét đặc sắc riêng biệt của làng nghề. Sản phẩm chủ yếu được sản xuất bằng phương pháp thủ công truyền thống bằng đôi tay khéo léo, sáng tạo và con mắt thẩm mỹ của những nghệ nhân, thợ giỏi.

Quạt lá đề - Sản phẩm giang đan xã Chàng Sơn.

Huyện Thạch Thất đã phát huy được những tiềm năng lợi thế của các làng nghề truyền thống trên địa bàn và huy động tối đa các nguồn lực để phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, không ngừng nâng cao số lượng, chất lượng sản phẩm phù hợp thị hiếu, nhu cầu thị trường tiêu dùng, phát triển mạnh sản xuất ở các làng nghề. Các doanh nghiệp, hộ sản xuất tại các làng nghề đã áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, đưa máy móc hiện đại vào sản xuất, góp phần giải phóng sức lao động, nâng cao trình độ sản xuất và năng suất lao động. Nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường và góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Đến nay, toàn huyện có 10 làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống, gồm: cơ kim khí Phùng Xá (xã Phùng Xá); mộc Hữu Bằng; mây tre giang đan thôn Thái Hòa, thôn Phú Hòa, thôn Bình Xá (xã Bình Phú); mộc Chàng Sơn; mộc - xây dựng Canh Nậu; mộc - xây dựng Dị Nậu; bánh chè lam Thạch Xá; mộc dân dụng và làm nhà gỗ cổ truyền xã Hương Ngải. Làng nghề truyền thống trên địa bàn đã tạo ra một khối lượng hàng hóa lớn, đa dạng phong phú, phục vụ cho tiêu dùng và xuất khẩu, giải quyết nhiều việc làm cho người lao động, tăng thu nhập trong nhân dân, góp phần bảo tồn và giữ gìn giá trị văn hóa của làng nghề.

Trong đó, làng nghề mộc Chàng Sơn đã nổi tiếng từ lâu đời (từ thế kỷ XV-XVI) với nghề mộc thủ công mỹ nghệ. Những người thợ Chàng Sơn với đôi tay tài hoa, khéo léo đã trạm khắc ra các tác phẩm nghệ thuật, các tượng phật, đặc biệt là các pho tượng La Hán bằng gỗ mít ở chùa Tây Phương đạt đến đỉnh cao của giá trị nghệ thuật. Trải qua nhiều thế kỷ, làng nghề mộc Chàng Sơn không hề bị mai một mà ngày càng mở rộng và phát triển. Những sản phẩm của làng nghề mộc Chàng Sơn, gồm: Sập gụ, tủ chè, án gian, thiều châu, cửa võng, hoành phi câu đối, nhà kẻ truyền, đình chùa mang đậm tính truyền thống, các sản phẩm nội thất vươn xa đủ sức cạnh tranh với các sản phẩm ở các làng nghề khác trên phạm vi cả nước. Làng nghề Mộc Chàng Sơn được UBND tỉnh Hà Tây cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống năm 2003, Hội làng nghề Việt Nam phong tặng “Làng nghề tiêu biểu Việt Nam” vào năm 2008.

Làng nghề Cơ kim khí Phùng Xá thuộc thôn Vĩnh Lộc, xã Phùng Xá, được biết đến với việc chế tạo ra một số nông cụ như cày, bừa, cuốc, xẻng,... Năm 2001 làng nghề Cơ kim khí Phùng Xá được UBND tỉnh Hà Tây cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống. Làng nghề cơ kim khí đã phát triển mạnh từ khi hoàn thành hạ tầng cụm công nghiệp đã giao đất cho 366 hộ làng nghề ra sản xuất tập trung, do nhu cầu về mặt bằng sản xuất đang triển khai mở rộng để tiếp tục giao đất cho các hộ.

Làng nghề mộc Hữu Bằng là làng nghề có bề dày truyền thống. Nghề mộc Hữu Bằng có cách dây khoảng 200 năm. Các sản phẩm làng nghề xã Hữu Bằng có mặt khắp nơi trên cả nước với mẫu mã, chủng loại đa dạng, đáp ứng nhanh với thị hiếu tiêu dùng. Làng nghề mộc Hữu Bằng được UBND tỉnh Hà Tây công nhận làng nghề truyền thống năm 2001.

Trong năm 2001, làng nghề bánh chè lam thôn Thạch, xã Thạch Xá, cũng được UBND tỉnh Hà Tây cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống. Sang năm 2002, UBND tỉnh Hà Tây cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống cho một số các làng nghề khác của huyện Thạch Thất, như: làng nghề mây tre giang đan thôn Phú Hòa, thôn Thái Hòa, thôn Bình Xá (xã Bình Phú); làng nghề mộc - xây dựng Canh Nậu; làng nghề mộc - xây dựng Dị Nậu. Đến năm 2013, UBND thành phố Hà Nội tiếp tục công nhận và cấp bằng làng nghề truyền thống cho “làng nghề truyền thống mộc dân dụng và làm nhà gỗ cổ truyền xã Hương Ngải.

Bài và ảnh: Văn Bình