Huyện Hiệp Hòa (Bắc Giang): Mai Thượng với nghề trồng dâu nuôi tằm

Quy trình nuôi tằm lấy tơ – Thu hoạch kén

Nằm bên dòng sông Cầu thơ mộng, là làng nghề truyền thống nuôi tằm, ươm tơ Mai Thượng, xã Mai Đình. Theo các cụ cao niên trong làng, nghề nuôi tằm, ươm tơ ở Mai Thượng có từ hàng trăm năm, trong làng hộ nào cũng dính đến nghề, không ươm tơ thì cũng trồng dâu, nuôi tằm.

Trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ là sự gắn kết hài hòa, để cho tơ có chất lượng tốt thì ngay từ công đoạn trồng dâu phải được chú trọng, đề cao chất lượng cây dâu. Nguồn thức ăn bảo đảm, tằm mới phát triển tốt, cho ra những sợi tơ vàng óng, mềm mại. Nghề này đòi hỏi sự chăm chút chu đáo của người nuôi, như người trong thời kỳ “con mọn” nên chỉ gia đình nào thường xuyên có lao động ở nhà mới làm được. Nuôi tằm là khâu quan trọng nhất, quyết định năng suất, chất lượng tơ, kén. Nó đòi hỏi thời gian nghiêm ngặt, quy trình chặt chẽ và có kỹ thuật cao. Bởi khi tằm trải qua các giai đoạn trưởng thành với 4 thời kỳ ngủ, tằm bắt đầu ăn rỗi. Theo kinh nghiệm, để tằm nhả tơ, đóng kén đều thì thường phải duy trì 2 giờ cho tằm ăn một lần sau khi đã hết các thời kỳ ngủ. Một khâu không kém phần quan trọng nữa đó là khi tằm chín vàng, được bắt lên né đóng kén phải thật nhanh tay để tằm không bị cay mắt. Khâu cuối cùng để có sản phẩm đạt chất lượng là khi tằm đang đóng kén, phải “hong nắng” và “sưng sấy” sao cho kén khô, thơm và khi ươm kén không bị tan, cho sợi tơ vàng óng, thuận lợi cho người ươm tơ. Điều này, người dân làng Mai Thượng biết rõ hơn ai hết nên đã rất chú trọng đến khâu trồng dâu. Lá dâu phải sạch, không được trồng gần ruộng trồng thuốc lào, ớt hay cây trồng khác, đặc biệt nếu có mùi thuốc sâu là coi như lá dâu không đảm bảo chất lượng.

Mặc dù không thể nhớ rõ nghề “ăn cơm đứng” này có từ bao giờ và đã trải qua những thăng trầm, những người dân ở Mai Thượng vẫn kiên trì gìn giữ nghề truyền thống của ông, cha. Ngày 02/11/2010 UBND tỉnh Bắc Giang ra Quyết định số 170/QĐ-UBND cấp giấy chứng nhận làng nghề truyền thống cho nghề nuôi tằm, ươm tơ của làng Mai Thượng, xã Mai Đình, huyện Hiệp Hòa.

Dọc theo từ triền đê sông Cầu, những nương dâu xanh mướt, trên làng nhà nào cũng có những nong kén vàng tươi, góp phần làm nên sự trù phú cho mảnh đất, con người nơi đây. Nghề trồng dâu, nuôi tằm đã và đang đem lại sự no ấm cho người dân nơi đây. Với tiềm năng, thế mạnh của làng nghề, trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay nghề trồng dâu nuôi tằm ở làng Mai Thượng đang đứng trước cơ hội về mở rộng hợp tác đầu tư sản xuất cho người dân, doanh nghiệp trong và ngoài nước; qua đó, tạo ra sản phẩm độc đáo từ tơ tằm và tăng giá trị cho ngành dệt may Việt Nam; đồng thời nâng cao vị thế làng nghề, tăng thu nhập cho người dân nơi đây, góp phần gìn giữ và phát triển làng nghề theo hướng bền vững.

Bài và ảnh Huy Hạnh