Thu hoạch táo mèo (quả Sơn Tra) ở huyện Mù Cang Chải tỉnh Yên Bái.

Từ những loại củ, quả hoang dã chủ yếu mọc ở trong rừng hoặc được vài hộ dân trồng nhỏ lẻ phục vụ nhu cầu gia đình, đến nay táo mèo ( Sơn Tra) đã được định hướng phát triển, mở rộng diện tích, liên kết bao tiêu sản phẩm, có gắn với chế biến, tiêu thụ, tạo thành những sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã Một sản phẩm) mang nhiều lợi ích cho sức khỏe người tiêu dùng.

Những chuyển biến này đã phần nào khẳng định được giá trị kinh tế cũng như bước đi đúng hướng từ sản xuất nông nghiệp an sinh sang nông nghiệp hàng hóa của Yên Bái.

Mùa thu cũng là mùa táo mèo bắt đầu chín và cho thu hoạch. Trong rừng, những quả táo xanh đã ngả màu vàng nhạt, má ửng hồng tỏa ra mùi thơm dịu nhẹ thoảng khắp núi đồi. Lúc này, người dân vùng núi Yên Bái, đeo gùi lên lưng và chiếc túi vải nhỏ bên vai, rồi cùng nhau lên rừng hái quả.

Sản phẩm Trà táo mèo của tỉnh tham gia trưng bày, giới thiệu ở nhiều kỳ xúc tiến thương mại

Nói về sản vật rừng của tỉnh Yên Bái có rất nhiều loại, mùa nào cũng có. Tuy nhiên, mỗi thứ có những hương vị khác nhau. Đặc biệt trên những dãy núi cao Mù Cang Chải nơi táo mèo tập trung nhiêu vi lượng, hương vị đặc biệt.

Khi ăn táo mèo Mù Cang Chải sẽ thấy vị hơi chát, ngọt thơn và chua chứ không quá ngọt khát hoặc chát xít như các loại táo mèo khác. Táo có tính chất khá giòn, không mềm xốp. Ăn vào co cảm giác hơi xít răng.Táo mèo Mù Cang Chải có hình tròn, hơi dẹt, khi chính hơi trắng, hồng, mùi thơm. Cảm nhận khi cầm vào táo mèo Mù Cang Chải thường khá chắc tay, khi táo héo, quả vẫn săn lại chứ không bị thối nhũn hay mềm, nát như các loại táo khác.

Quả táo mèo (Sơn tra) thường rộ vào mùa thu

Hiểu được giá trị của cây táo mèo, nhiều đơn vị sản xuất, chế biến trên địa bàn tỉnh Yên Bái đã đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất quy mô lớn, với các dây chuyền sản xuất hiện đại, biến táo mèo thành những sản phẩm chất lượng cao như mứt táo mèo, dấm táo, ngâm siro táo... đặc biệt là Trà táo mèo, một trong những loại đồ uống tiện dụng, bổ dưỡng hiện đang được người dân trong và ngoài tỉnh rất ưa chuộng.

Nguyên liệu trà táo mèo được chọn lọc kỹ lưỡng từ những trái táo mèo Mù Cang Chải tươi ngon, do bà con hái từ trên rừng tự nhiên. Sau khi chọn lọc sẽ được làm sạch, sơ chế đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm. Với dây chuyền sản xuất hiện đại, Trà táo mèo được chế biến dưới dạng hòa tan tiện lợi, dễ sử dụng, nhưng vẫn đảm bảo vị thơm ngon mang hương vị tự nhiên của núi rừng.

Từ loài cây mọc tự nhiên, nay táo mèo ( sơn tra) đã trở thành một trong những cây trồng chủ lực ở vùng cao Yên Bái như Mù Cang Chải, Trạm Tấu Mù hiện có khoảng 4.600 ha cây sơn tra, trong đó 2.800 ha đã cho thu hoạch.

Đề án phát triển cây sơn tra là 1 trong 8 đề án thành phần thuộc Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, giai đoạn 2016 - 2020 của Mù Cang Chải.

Từ loài cây mọc tự nhiên, nay sơn tra đã trở thành một trong những cây trồng chủ lực ở vùng cao Yên Bái mang lại hiệu quả kinh tế cao cho vùng đồng bào Mông Mù Cang Chải, Trạm Tấu.

Sản phẩm trà táo mèo được chiết xuất hoàn toàn từ quả Táo mèo được nuôi trồng tự nhiên trên rừng tự nhiên tại vùng đất Shan Thịnh – Yên Bái. của Công ty Cổ phần Sản xuất Thực phẩm và Đông dược Thế Gia

Hiện tại, trên đại bàn tỉnh Yên Bái Công ty TNHH và sản xuất y học cổ truyền và Đông dược Thế Gia Văn Chấn đã chế biến táo mèo thành Trà Táo Mèo Shan Thịnh dạng bột uống hòa tan đầu tiên trên thị trường được chiết xuất từ những quả Táo Mèo tươi. Trà Táo Mèo Shan Thịnh là một trong những sản phẩm của huyện Văn Chấn đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao năm 2020, với sản lượng 10.000.000 thùng/năm (1 thùng 50 hộp). Sản phẩm được tiêu thụ rộng rãi tại các tỉnh thành trong cả nước và được người tiêu dùng tin tưởng sử dụng.

Hay sản phẩm trà táo mèo Mù Cang Chải Nga Trương đạt tiêu chuẩn OCOP hạng 3 sao ( năm 2021). Chị Trương Thị Úy Nga đã mở cửa hàng bán và giới thiệu sản phẩm OCOP trên đường Nguyễn Văn Cừ, phường Đồng Tâm, thành phố Yên Bái nhằm quảng bá, giới thiệu các sản phẩm công nghiệp nông thôn, nông sản, đặc sản vùng miền trong và ngoài tỉnh.

Sản phẩm trà táo mèo Mù Cang Chải Nga Trương

Ông Lý Nù Trừ - Xã La Pán Tẩn – Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái: “Nếu sản phẩm để chín quá thì không bán được giá, phải hái một tý, bán một tý mới bán được”

Không phải dày công chăm bón, táo mèo như thứ "lộc" mà rừng núi dành tặng, đền đáp cho những ai cất công gìn giữ, bảo vệ để rừng được xanh. Từ một loài cây hoang dã, trái chín rụng rơi đầy gốc vào mùa thu mỗi năm, giờ đây quả táo mèo Yên Bái đang trở thành hàng hóa bán chạy về miền xuôi, mang lại thu nhập tương đối ổn định cho nhiều hộ gia đình.

Không những chế biến thành dạng trà, táo mèo còn được ví như thần dược cho các loại rượu ngâm, nước giải khát vào dịp hè.

Tuy không phải là những sản phẩm nông nghiệp chủ lực, song các sản phẩm nông nghiệp như táo mèo đã góp phần không nhỏ trong sự phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn Yên Bái theo hướng hiệu quả, bền vững, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào địa phương vùng cao.

Bài/ảnh: Thanh Hậu