Phúc Sen ngày trở lại
Thợ mài sản phẩm
Nói đến Phúc Sen là nói đến nghề rèn - Làng rèn và các nghề thủ công như làm hương, làm giấy bản, trồng bông dệt vải. Các nhà báo, nhà văn, khách thăm quan đến đây chủ yếu để tìm hiểu, chiêm ngưỡng viết bài về làng nghề (rèn) Phúc Sen để giới thiệu trên các phương tiện thông tin đại chúng. Đã có hàng trăm, hàng nghìn bài viết được đăng tải… Trong cuộc đời làm báo, làm văn tôi đã đến Phúc Sen nhiều lần, viết không dưới 10 bài!. Cũng tự thấy, làng nghề Phúc Sen giờ chẳng có gì để mà viết nữa, tránh tiếng: “Biết rồi, khổ lắm! Nói mãi”… Nhưng hóa ra không phải như thế!. Ngày trở lại Phúc Sen thì hình ảnh, không khí và tinh thần nơi này đã trở nên khác lạ và khoáng đạt với những lò rèn dựng hai bên đường quốc lộ vang vang tiếng búa (khoảng 30 lò trong tổng số 145 lò). Tôi vào cơ sở sản xuất và giới thiệu sản phẩm rèn của anh Nông Minh Tuấn - Chủ nhiệm hợp tác xã rèn trước đây giờ là điểm dừng chân giới thiệu sản phẩm rồi sang lò rèn của ông Nông Văn Tờ (49 tuổi) ở gần đấy. Công việc và nhịp độ ở lò rèn vẻ nhẹ nhàng, không dùng sức lực, cơ bắp nhiều như trước đây với những thanh niên cơ bắp cuồn cuộn ra sức quai búa, kéo bễ… mà công việc chủ yếu được làm bằng máy móc. Chủ lò Nông Văn Tờ cho một thanh sắt đã đập dẹt, phẳng, kích cỡ con dao quắm vào bễ thổi, bật công tắc. Khí được thổi vào lò than, một phút sau thanh sắt đã được nung đỏ, ông gắp ra dập trên máy dập bên cạnh, thao tác vài lần, hình hài con dao quắm hiện dần, qua vài công đoạn mài, tôi… Con dao quắm thành phẩm hoàn hảo chỉ trong khoảng 30 phút (trước đây làm một con dao quắm một tốp 3 người phải mất một tiếng!).
Thợ rèn ngày trước
Làm được nhanh vậy là do áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất các công đoạn chủ yếu làm bằng máy. Hiện lò rèn của ông Tờ có hai máy dập (giá một máy bảy mươi triệu đồng), 3 máy mài (8 triệu/1 máy), 1 máy ép (11 triệu), một máy cắt hơi (35 triệu), một máy khoan tra cán (5 triệu), một máy quạt thổi (1 triệu). Tôi hỏi ông Tờ, làm nhanh như vậy chất lượng, bí quyết cổ truyền có còn giữ được không? Ông trả lời “vẫn giữ nguyên”. Như chất đốt chẳng hạn ngày trước toàn dùng than nghiến, bây giờ dùng than đá Quảng Ninh là chính. Than nghiến chỉ dùng để tôi (một trong những bí kíp nhà nghề). Lò của ông một năm dùng hết 3 tấn than Quảng Ninh. “Còn nguyên liệu đầu vào!” tôi hỏi tiếp. “Vẫn dùng nhíp ô tô của Liên Xô (Nga) như trước nhưng rất nhàn!. Ngày trước nhập nguyên từng bộ nhíp ô tô rồi tháo rời, cắt dập… Nay cơ sở cung cấp nhíp đã “sơ chế” thành những thanh dẹt, kích cỡ gần với các loại sản phẩm cần rèn có giá 32 ngàn/1kg. Lò rèn ông Tô Văn Dự, ở Phúc Sen nhận “sơ chế” nhíp ô tô với giá tám ngàn đồng/1kg… Nói chung làm nghề rèn bây giờ tốn ít sức, nhàn nhã mà sản phẩm lại bền, đẹp… “Không sung sướng sao được”!.
Từ chuyện sản xuất tôi hỏi sang chuyện thu nhập. Ông Tờ có vẻ do dự, ngập ngừng. Ông bảo, lò rèn của ông có 3 người: Ông là chủ, 2 thợ là con trai cả và một người cháu. Một tháng làm khoảng 20 ngày (trừ ngày mùa, ngày trong làng có đám…) thu nhập tháng 15 triệu/người. Hỏi về việc tiêu thụ sản phẩm, ông Tờ cười lớn: “Bây giờ có nhiều cách, nhiều kiểu vừa nhanh, vừa tiện. Mấy năm trước đem sang các chợ vùng biên Trung Quốc bán - Gửi ô tô đi các tỉnh (Lạng Sơn, Bắc Kạn, Đắc Lắc, Lâm Đồng…) nay ship hàng trên mạng, bán tại chỗ ở các lò giáp mặt đường… Tôi được Khu du lịch Bản Giốc - Ngườm Ngao mời vào lập lò rèn cách cửa hang Ngườm Ngao 80m rèn dao, sửa chữa nông cụ cầm tay cho khách xem và bán sản phẩm cho khách. Một tuần hai bố con tôi vào Ngườm Ngao 2 ngày thứ bảy và chủ nhật. Ngày bán được khoảng 20 sản phẩm. Rất vui”.
Trong lò rèn ông Nông Văn Tờ thao tác trên máy dập
Ông Nông Văn Tờ là thợ rèn thực thụ ở Phúc Sen. Trước ông ở làng Phia Chang, 10 tuổi đã phụ bố đúc lưỡi cày, 15 tuổi chuyển sang nghề rèn, làm đạn mác xá (đạn ghém). Đến năm 2004 ra giáp đường quốc lộ lập xưởng rèn!. Đang nói chuyện, một cháu trai đi ra gần chỗ ông làm, cầm một chiếc búa nhỏ, tìm một thanh sắt dẹt đặt lên đe đập đập… Ông Tờ bảo: Cháu nội tôi, cháu tên Phước - Nông Hữu Phước 3 tuổi… Tôi gọi cháu quay đầu, ngẩng mặt lên để chụp ảnh - Một bức ảnh ngồ ngộ… Mười năm sau nữa trở lại liệu có gặp Phước thành người thợ làng rèn Phúc Sen chưa?
Đến trụ sở Ủy ban nhân dân xã Phúc Sen gặp anh Lương Văn Huấn, chủ tịch UBND và anh Đàm Đình Đạo, Bí thư xã - Những cán bộ còn rất trẻ, các anh vui vẻ tiếp tôi như người nhà. “Văn kỳ thanh, bất kiến kỳ hình - Nghe tiếng lâu rồi nay mới được gặp mặt”.
Xã Phúc Sen thuộc xã có diện tích rộng (31,15km2), 70% là đồi núi. Số hộ 1010. Số khẩu 4.228, tập trung trong 4 xóm. Số hộ làm nghề rèn là 145 (10 năm trước có 157 hộ). Các sản phẩm chính là nông cụ cầm tay, dao chặt xương, thái thịt (phục vụ công việc bếp núc). Quan điểm và nhiệm vụ của lãnh đạo xã là ủng hộ, giúp đỡ hết mình cho làng rèn phát triển - Đảm bảo chất lượng “cổ truyền” của sản phẩm, không cho các sản phẩm nơi khác nhập vào đội danh tên làng Phúc Sen (đã từng dẹp bỏ một vài vụ). Xã tổ chức sản xuất vào quy củ, hỗ trợ nhau trong sản xuất, trong tiêu thụ sản phẩm. Chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm; Cải tiến mẫu mã, giữ vững sản phẩm cổ truyền. Thống kê, kiểm tra các lò thường xuyên, hướng dẫn, động viên các chủ lò kê khai thuế thu nhập tăng nguồn thu cho xã. Hiện xã có 60 lò nộp thuế hàng năm.. Nhìn lại 10 năm qua nhờ đưa Khoa học - Kỹ thuật - Máy móc vào sản xuất - Sản phẩm làng rèn Phúc Sen làm ra ngày càng nhiều, càng đẹp, giá thành hạ. Đời sống nhân dân được tăng lên - Thu nhập bình quân năm 2022 là ba mươi lăm triệu đồng. Vào hàng thu nhập khá của huyện Quảng Hòa. Hy vọng mức thu nhập sẽ tăng lên trong những năm tới.
Câu chuyện đột nhiên chuyển từ làng rèn sang… Lễ hội Thanh Minh - Một lễ hội có tiếng ở Vùng Phúc Sen - Quốc Dân - Đoài Khôn của người Nùng An được tổ chức hàng năm vào tiết Thanh Minh. Năm nay sẽ tổ chức vào ngày 5 - 4 - 2023 nhằm ngày 15 tháng 2 (nhuận) - Quý Mão. Các anh mời tôi đến dự để nhớ về huyền tích đôi trai gái tên là Thanh và Minh yêu nhau không lấy được nhau trẫm mình xuống vực nước (Pác Rằng) - Trở thành những vị thần của làng rèn Phúc Sen - Cùng nghe những lời Hẹo Phươn: “Năm có mười hai tháng / Xau Xau mười hai cành / Chọn được cành này tốt / Em hái để tặng anh”. Và xem các trò chơi dân gian, thưởng thức món đặc sản lợn quay và khẩu nua đăm đeng (xôi ngũ sắc) nổi tiếng của người Nùng An.
Cao Niên Kiện
Tin liên quan
Tin mới hơn

Quy định xét công nhận nghề truyền thống, làng nghề và làng nghề truyền thống
20:29 | 25/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Tình yêu với hoa khô
20:26 | 25/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân nâng tầm giá trị sản phẩm lụa Vạn Phúc
08:45 | 25/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Làm giàu từ gìn giữ và phát triển nghề làm rượu cần
08:45 | 25/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề truyền thống Trung Thu nơi những đốm lửa nghề bền bỉ gìn giữ tuổi thơ cho trẻ em Việt Nam
15:34 | 22/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Nghề dệt thổ cẩm truyền thống ở Cẩm Thủy nguy cơ mai một
09:00 | 22/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Làng nghề mây tre đan Tăng Tiến
08:56 | 21/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Sản phẩm làng nghề cần chú trọng sản xuất theo thị hiếu của người tiêu dùng
13:51 | 20/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

“Xóm thủ công” ở phố Hội
13:48 | 20/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển du lịch làng nghề gốm sứ ở Đông Triều
20:58 | 19/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Chuyện về một làng nghề chè truyền thống
10:42 | 19/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định: Kế hoạch bảo tồn, phát triển làng nghề
09:28 | 18/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Tăng cường đảm bảo an toàn vệ sinh lao động tại các làng nghề
13:36 | 15/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Thanh Hóa: Nâng cao năng suất tại các làng nghề nhờ ứng dụng khoa học công nghệ
11:08 | 15/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Huyện Ứng Hoà: Gắn du lịch với trải nghiệm làng nghề và lịch sử cách mạng
09:13 | 15/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Điêu khắc từ gốc cà phê Tây Nguyên
11:20 | 13/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Vĩnh Long: Khai mạc Con đường Nghệ thuật Gốm đỏ
11:11 | 13/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Đề xuất công nhận làng nghề, làng nghề truyền thống cho Làng muối Lý Nhơn
10:34 | 12/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Cốm làng Thạc nồng nàn hương vị của mùa thu
15:33 | 11/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Các làng nghề chế biến gỗ phải tuân thủ quy định của pháp luật về lâm nghiệp
13:35 | 11/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển mô hình Làng - Nghề du lịch gắn với xây dựng hình ảnh đất nước con người Việt Nam
15:53 | 08/09/2023 Làng nghề, nghệ nhân



Chú trọng HTX làm OCOP để tạo sức bật xây dựng nông thôn mới
20:30 OCOP

Phục dựng các mẫu đèn Trung thu cổ đã bị thất truyền
20:29 Tin tức

Hà Nội tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường tại các làng nghề
20:29 Môi trường

Quy định xét công nhận nghề truyền thống, làng nghề và làng nghề truyền thống
20:29 Làng nghề, nghệ nhân

Đắk Lắk: Kết nối giao thương, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm nông sản
20:28 Khuyến công










