Các khái niệm

Mục tiêu của chương trình Chuyển đổi số theo quyết định 924/QĐ-TTg thể hiện rõ: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong xây dựng Nông thôn mới, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng đời sống người dân, thu hẹp dần khoảng cách về chất lượng dịch vụ giữa nông thôn - thành thị, từng bước hướng tới NTM thông minh. Theo đó, tạm thời, ở cấp xã được phân loại thành xã Nông thôn mới thông minh và xã thương mại điện tử.

Các địa phương tại tỉnh Quảng Ninh đẩy mạnh xây dựng mô hình "Thôn thông minh". Việc ứng dụng hiệu quả công nghệ số tại thôn Đông góp phần thu hẹp dần khoảng cách nông thôn, thành thị.

Xã nông thôn mới (NTM) thông minh là xã thực hiện phát triển sáng kiến số cho cộng đồng sử dụng các kết nối, giải pháp, tài nguyên số và các sáng tạo về nông nghiệp, nông thôn trong việc phát triển kinh tế - xã hội của xã dựa trên 3 trụ cột: thiết chế, con người, công nghệ, nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, hướng đến mục tiêu chuyển đổi số toàn diện.

Xã thương mại điện tử là xã mà ở đó, người dân có sử dụng, ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số, kết nối với người mua thông qua các nền tảng thương mại điện tử uy tín, phổ biến trên thị trường (ưu tiên các nền tảng thương mại điện tử Việt Nam) để tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà họ làm ra, nhằm giảm thiểu chi phí, gia tăng lợi nhuận. Đồng thời, trong xã phát triển các hạ tầng chuyên biệt phục vụ vận hành cho hoạt động thương mại điện tử, như: sơ chế, kho lạnh,...

Quy trình chế biến hành phi áp dụng công nghệ tại CSSX hành tỏi Phương Quân, thôn Thuận Quang, xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội.

Theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp & PTNT tại công văn số 3445/BNN-VPDP xã nông thôn mới thông minh trước hết phải là xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025; có nền tảng cơ sở hạ tầng về viễn thông, giao thông,… đảm bảo triển khai,… cùng với các yêu cầu về tỷ lệ dân số, tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh,…

Xã nông thôn mới thông minh được thực hiện trên các nền tảng: Chính quyền số, dịch vụ số, hạ tầng số, kinh tế số, quản lý môi trường - an ninh trên nền tảng số. Đối với xã thương mại điện tử được áp dụng cho các xã có sản phẩm đặc thù, có tính thương mại cao, hướng tới ứng dụng công nghệ số trong chu trình sản phẩm: sản xuất, bán hàng, thanh toán, logistics,… Trong đó, các tiêu chí được quy định tạm thời tại công văn 3445/BNN-VPDP, trên cơ sở hiện thực hóa các mục tiêu tại quyết định 924/QĐ-TTg.

Xã Ký Phú, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đã lắp đặt “Camera giám sát, đảm bảo an ninh trật tự”.

Như vậy, nông thôn mới thông minh hướng tới việc kết nối, tương tác trên nền tảng công nghệ số, ứng dụng KHCN tạo hệ sinh thái tương đồng tại cấp xã, giúp luồng thông tin đồng nhất, phủ khắp, đồng thời kết nối không gian nông thôn với bên ngoài, giảm chênh lệch chất lượng sống giữa nông thôn và thành thị. Mỗi cán bộ, người dân, mỗi hạng mục công việc đều trở thành thành tố trong hệ sinh thái số. Xã nông thôn mới thông minh giúp thông tin truyền tải kịp thời, giảm thiểu thủ tục và thời gian trong các quy trình hành chính, giúp người dân dễ dàng tiếp cận kiến thức, thông tin từ bên ngoài…

Hướng tới thực tế

Từ giai đoạn trước, Việt Nam đã bắt tay triển khai Chính phủ điện tử cùng cơ chế một cửa trong giải quyết các thủ tục hành chính và tăng tương tác chính quyền - người dân. Từ đây, việc theo dõi tiến trình các thủ tục được công khai, người dân có thể trực tiếp theo dõi tiến độ các tương tác của mình với nhà nước.

Tại Hà Tĩnh, địa phương bắt tay xây dựng các mô hình nông thôn mới thông minh từ rất sớm với khu dân cư thông minh, công sở thông minh,… Hà Tĩnh cũng phấn đấu đến năm 2025, có ít nhất 20 mô hình thôn thông minh đáp ứng các yêu cầu quy định tại Quyết định số 38/2022/QĐ-UBND ngày 9/12/2022 của UBND tỉnh; có ít nhất 4 mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh theo lĩnh vực nổi trội nhất (kinh tế, du lịch nông thôn, môi trường, văn hoá…). Về với Hà Tĩnh, không khó để bắt được wifi miễn phí, dễ dàng quét mã, tìm hiểu thông tin hay thanh toán đơn giản bằng QR qua nền tảng số, mã QR hiển hiện trên từng sản phẩm, từng hộ dân tại thôn nông thôn mới thông minh của Hà Tĩnh.

Hệ thống camera được kết nối với điện thoại của cán bộ thôn 9, xã Sơn Trường (Hương Sơn, Hà Tĩnh) giúp cho việc quản lý an ninh trật tự tiện lợi hơn.

Việc xây dựng các thôn thông minh, xã thông minh, không chỉ hỗ trợ các địa phương xúc tiến thương mại trên các sàn thương mại điện tử, nhất là bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội mà việc chuyển đổi số còn lan tỏa rộng rãi trong người dân với việc hình thành thói quen thanh toán không dùng tiền mặt - Theo chia sẻ của ông Ngô Đình Long, Phó Chánh Văn phòng Điều phối nông thôn mới tỉnh.

Theo báo cáo mới nhất từ các địa phương, ngoài các mô hình điểm về xã nông thôn mới thông minh, xã thương mai điện tử theo lựa chọn của Bộ Nông nghiệp & PTNT, các tỉnh, thành phố đang tập trung hoàn thiện cơ sở đề xuất, đề án xây dựng các thôn, xã thông minh, hướng tới nâng cao chất lượng sống tại vùng nông thôn.

Một thực tế dễ nhận thấy, cùng với sự phát triển của hạ tầng viễn thông, mạng di động 4G phủ sóng hầu hết vùng nông thôn cùng với phân khúc điện thoại thông minh giá rẻ đang chiếm lĩnh thị trường,… việc “phủ sóng” công nghệ số tại nông thôn là điều tất yếu. Tuy nhiên, để làm được nông thôn thôn minh, còn nhiều vấn đề phải được chú trọng, đặc biệt trong tuyên truyền và nâng cao nhận thức của người dân.

Xã Lam Điền (Huyện Chương Mỹ, TP. Hà Nội) phát triển mô hình xã thông minh thông qua việc triển khai chính quyền số, kinh tế số, công dân số.

Chính quyền số: Việc công khai, thông suốt thủ tục hành chính trên nền tảng số của Chính phủ điện tử là một cơ sở quan trọng để rút ngắn thời gian, khoảng cách trong các trình tự, thủ tục có liên quan. Tuy nhiên, việc tương tác đòi hỏi thiết lập hệ sinh thái thường xuyên qua kết nối các nền tảng, trong đó mỗi người dân, mỗi cán bộ là một thành tố không thể thiếu. Công tác tổng hợp, setup và vận hành mô hình “nhóm cộng đồng” mạng cho khu vực cư dân nông thôn là vấn đề cần quan tâm và chú trọng vận hành, tránh thông tin không chính xác, đôi khi bị lợi dụng.

Kinh tế số: Nền kinh tế số được hiểu là “số hóa” các chỉ tiêu kinh tế, số hóa quy trình sản xuất - kinh doanh, thương mại, dịch vụ… lên nền tảng số cùng hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt, trao đổi kinh tế trên phạm vi rộng lớn; trong đó, quy trình sản xuất, truy suất nguồn gốc điện tử là khâu đặc biệt quan trọng nhằm hình thành chuỗi thông tin khép kín trong tương tác kinh tế. Công tác tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức người dân trong sản xuất - kinh doanh, thị trường… tại vùng nông thôn là một thách thức không nhỏ.

Xã hội số: Những mô hình tư vấn online, bác sỹ số, hay cộng đồng số không còn xa lạ với sự phát triển của các nền tảng online (zalo, facebook,…). Song đến hiện tại, thiếu vắng quan trọng về vai trò quản lý nhà nước đang là trở ngại khi đối lưu thông tin và setup các điểm kết nối hiệu quả trong một “cộng đồng số” nhằm đảm bảo mục tiêu của Nông thôn mới thông minh. Nếu không có phương án vận hành hiệu quả, rất dễ phát sinh các nội dung lệch lạc, trục lợi không đáng có.

Công chức Bộ phận Tiếp nhận và Trả kết quả UBND phường Phước Trung, TP.Bà Rịa hướng dẫn người dân quét mã QR để thực hiện TTHC.

Xã hội thông minh, nông thôn mới thông minh là tất yếu và sẽ hình thành nhanh chóng tại khu vực nông thôn khi nguồn lực cung ứng tiêu dùng cho thành thị hay xuất khẩu, cho đầu vào công nghiệp hầu hết xuất phát từ khu vực này. Trong xu thế phát triển chung của công nghệ số, “thông minh” thế nào là xuất phát từ chính cách triển khai, vận hành của bộ máy thực hiện và ý thức mỗi người dân, những nền tảng về hạ tầng công nghệ, viễn thông chỉ là nền tảng cho sự “thông minh” ấy./.

(Trang thông tin có sự phối hợp với Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương)