Làng nghề "thêu áo cho vua"
Làng thêu Đông Cứu (thuộc xã Dũng Tiến, huyện Thường Tín, Hà Nội) xuất hiện từ đầu thế kỷ XVII, phát triển rực rỡ ở thời nhà Nguyễn và vẫn tồn tại tới ngày nay. Tại làng nghề thêu truyền thống Đông Cứu chỉ truyền dạy nghề từ thế hệ này qua các thế hệ khác.
Là truyền nhân đời thứ 5 nghệ nhân Vũ Văn Giỏi đã có hơn 30 năm làm nghề thêu truyền thống. Ông chính là một trong những người có kỹ thuật thêu tinh xảo nhất tại làng Đông Cứu hiện nay. Xưởng thêu của ông chuyên phục dựng các trang phục dựng các bộ trang phục vua chúa, hoàng hậu thời Đinh, Lý, Trần, Lê, Trịnh, Nguyễn,...
Để phục dựng được những bộ long bào của vua chúa, hoàng hậu đòi hỏi nghệ nhân phải có kiến thức lịch sử và am hiểu hội họa truyền thống. "Tôi mất rất nhiều thời gian mới có thể nghiên cứu và phục dựng được các nét hoa văn của những bộ long bào. Những tài liệu lịch sử có được rất ít ỏi chỉ là một mảnh vải hay bức ảnh đen trắng hoa văn rất mờ nhạt. Nhưng tâm huyết với nghề, tôi mày mò tìm hiểu cả những tài liệu của nước ngoài... Từ đó tôi mới có những hình dung cụ thể, sắc nét về hoa văn trên các bộ long bào và bắt tay vào phục dựng", ông Giỏi chia sẻ.
Sau những nghiên cứu về hoa văn, họa tiết cổ, nghệ nhân Vũ Văn Giỏi bắt tay vào vẽ phác thảo trang phục. Mỗi triều đại, mỗi bộ long bào đều có những hoa văn, màu sắc, kỹ thuật thêu khác nhau. Nghệ nhân Vũ Văn Giỏi cho biết thêm: "Linh hồn của nghề thêu truyền thống chính là những hình rồng phượng, vân mây nẩy trăng, hoa lá uốn lượn,... Những họa tiết này phải được sắp xếp bố cục cân xứng trên tà áo. Hoa văn thể hiện sự lộng lẫy, đồng thời thể hiện thứ bậc, giai cấp trong xã hội xưa".
Hoa văn, họa tiết trên các trang phục được người nghệ nhân thêu tỉ mỉ từ chi tiết |
Dưới bàn tay khéo léo, tài hoa của nghệ nhân Đông Cứu, những bộ long bào được phục dựng giống tới 80 - 90% với nguyên bản. Đó là cả một quá trình dày công nghiên cứu và phục dựng.
Theo ông Vũ Văn Giỏi, kỹ thuật thêu Đông Cứu có nhiều điểm đặc trưng mà không phải nơi nào cũng có. Lối thêu cổ Đông Cứu là thêu kim tuyến trên long bào. Người nghệ nhân sử dụng sợi kim tuyến để thêu các đường bao và đường viền của các họa tiết tạo sự óng ánh, bắt mắt hơn so với chỉ thường.
Một số kỹ thuật thêu được sử dụng như: thêu quắn, nhồi vòng quanh kim tuyến,...Các kỹ thuật này tạo nên những nét thêu đặc biệt mang thương hiệu Đông Cứu mà không làng nghề nào có.
Tất cả các công đoạn phục chế long bào đều được nghệ nhân Đông Cứu thêu thủ công. Từng đường kim, mũi chỉ đều là những tâm huyết phục dựng, lưu truyền, giữ gìn giá trị văn hóa của người nghệ nhân Đông Cứu.
Giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống
Bên cạnh mục đích mưu sinh, nghề thêu long bào Đông Cứu còn mang một nét đẹp văn hóa truyền thống lâu đời. Mỗi bộ long bào không chỉ thể hiện uy quyền của vua chúa mà còn là dấu ấn của một triều đại, mang nhiều ý nghĩa lịch sử. Trải qua bao thăng trầm, những nghệ nhân Đông Cứu vẫn miệt mài với những đường kim, mũi chỉ không để nghề bị mai một.
Nghệ nhân Vũ Văn Giỏi đang trong quá trình hoàn thiện một tác phẩm. Ảnh sưu tầm |
Hoàn thiện một bộ trang phục long bào cần rất nhiều công đoạn. Quá trình phục dựng có thể kéo dài cả năm, thậm chí có thể lâu hơn. Để làm ra những sản phẩm hoàn thiện đòi hỏi người nghệ nhân phải thật sự yêu thích công việc, có sự tỉ mỉ, kiên nhẫn, tập trung cao độ. Những sản phẩm thêu Đông Cứu không chỉ mang tới giá trị vật chất mà nó còn mang giá trị tinh thần to lớn.
Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định công nhận Nghề thủ công truyền thống làng Đông Cứu là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Điều này không chỉ giúp bảo tồn tốt hơn làng nghề mà còn mở thêm nhiều cơ hội phát triển cho địa phương.
Không chỉ tạo ra các sản phẩm thêu độc đáo, làng Đông Cứu còn là một điểm du lịch thu hút nhiều khác du lịch tham quan. Ông Nguyễn Thế Du, Chủ tịch Hội Nghề thêu làng Đông Cứu cho biết: "Hiện tại chúng tôi đang mở các lớp dạy nghề thường xuyên cho thế hệ trẻ tại địa phương để có thể bảo tồn và phát huy nghề thêu truyền thông. Trong tương lai, địa phương cũng rất mong muốn có một nhà trưng bày và giới thiệu sản phẩm thêu tay tới với du khách tham quan".
Bộ long bào của vua Đồng Khánh - vị vua thứ chín của nhà Nguyễn được nghệ nhân Vũ Văn Giỏi phục dựng và trưng bày tại nhà riêng |
Với xu hướng phát triển hội nhập hiện nay, tại Đông Cứu đã có một số hộ đầu tư vào máy móc. Những sản phẩm thêu tay thủ công thường có giá thành rất đắt đỏ. "Việc áp dụng máy móc chính là xu thế. Hỗ trợ của máy móc giúp cho giá thành sản phẩm rẻ hơn, thời gian hoàn thành nhanh hơn. Việc áp dụng công nghệ không làm mất đi giá trị văn hóa vốn có bởi những hoa văn, họa tiết rồng, phượng vẫn thêu tay. Những chi tiết này máy móc không thể nào làm được", ông Du cho hay.
Đem lại thu nhập ổn định nhờ gìn giữ và phát triển nghề truyền thống
Hiện nay, nghề thêu ở Đông Cứu đang đi vào ổn định, nhu cầu đặt hàng trong và ngoài nước khá nhiều. Những nghệ nhân Đông Cứu vẫn ngày ngày khẳng định thương hiệu qua từng mũi thêu, từng ngày nâng cao chất lượng sản phẩm.
Gia đình ông Đỗ Bá Hệ (sinh năm 1936), đã có nhiều đời làm nghề thêu long bào ở làng Đông Cứu. Ông Hệ cho biết, cũng có rất nhiều địa phương làm nghề thêu, nhưng thêu đồ cung đình, áo mão, mũ, lọng theo lối cổ thì chỉ có ở Đông Cứu.
Các sản phẩm lưu niệm của làng Đông Cứu được nhiều khách du lịch ưa chuộng |
Theo ông Vũ Văn Giỏi Do nhu cầu thị trường tăng lên, các sản phẩm long bào tại làng Đông Cứu có giá thành cao, giao động 20 - 25 triệu đồng/ sản phẩm. Các sản phẩm chủ yếu phục vụ lễ hội, tín ngưỡng dân gian, trưng bày tại các bảo tàng góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc.
Tại một xưởng trong làng, bà Ngô Thị Sim, người có gần 50 năm theo nghề cho biết: “Tôi được bố mẹ truyền nghề từ khi còn nhỏ. Hầu hết những đứa trẻ sinh ra và lớn lên tại Đông Cứu đều biết nghề truyền thống của quê hương. Bây giờ nhiều cháu mở xưởng, có cách làm tân tiến, nhanh nhạy với thị trường, đem lại thu nhập rất tốt”.
Những năm gần đây, làng nghề có bước phát triển nhảy vọt, số lượng đơn hàng tăng lên đáng kể, thợ thêu có thu nhập ổn định. Theo thông tin từ UBND xã Dũng Tiến, làng Đông Cứu có 572 hộ, tới 90% số hộ làm nghề thêu. Trong đó, hơn 100 cơ sở thêu lớn. Các cơ quan chức năng cũng hỗ trợ kinh phí mở một số lớp nâng cao tay nghề đáp ứng nhu cầu thị trường. Nếu như trước đây, nghề thêu là nghề tay trái của người làng thì từ năm 1995 đến nay, nghề thêu đã giúp nhiều gia đình đổi đời, trở thành nghề chính.
Tin liên quan
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển phố nghề Lãn Ông trong khu Phố cổ Hà Nội
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề dệt đũi Nam Cao hơn 400 năm tuổi
14:14 | 03/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin mới hơn
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người đảng viên tâm huyết xây dựng làng nghề trên đảo xa
09:43 | 24/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Sơn La: Làng nghề chế biến long nhãn từng bước khẳng định thương hiệu
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Sóc Trăng
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khai mạc hoạt động văn hóa 'Giữ nghề xưa trên phố' năm 2024
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nét đẹp văn hóa của Lễ giỗ tổ nghề Yến Cù Lao Chàm
16:20 | 19/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Tin khác
Làng nghề Xuân Hội phát triển bền vững
15:48 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Xã Yên Bài (Hà Nội): Làng nghề Phú Yên nỗ lực vượt khó
13:51 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Gia Lai: Nỗ lực gìn giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người đồng bào
09:21 | 17/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được vinh danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
22:54 | 16/04/2024 Tin tức
Bình Phước: Ngày hội Yến sào mở ra cơ hội phát triển bền vững
22:50 | 16/04/2024 OCOP
Hà Nội: Khai trương tuyến du lịch “Con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội”
14:31 | 15/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo làng nghề làm tương Mông Phụ
14:08 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thăng trầm nghề đúc lư đồng An Hội ở thành phố hồ chí minh
10:20 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng Châm Khê - Nơi giữ hồn quan họ cổ
10:19 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguồn gốc lịch sử về nghề sơn mài
09:44 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Niềm trăn trở của Nghệ nhân ưu tú Y Sim Ê ban
14:44 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề nuôi vẹm xanh
14:43 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo "may nóng" ở phố cổ Hội An
14:42 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khai mạc triển lãm “Chuyện Đình trong Phố” với câu chuyện nghề làm da giầy truyền thống
09:16 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội chợ OCOP Quảng Ninh dịp lễ đạt doanh thu gần 18 tỷ
10:29 Tin tức
Du lịch biển Hải Tiến: Điểm đến hấp dẫn của du lịch xứ Thanh
10:28 Văn hóa - Xã hội
Ngày vui thống nhất non sông
09:15 Tin tức
Điện Biên - Điểm hẹn lịch sử
09:13 Văn hóa - Xã hội
Người phụ nữ mạnh dạn làm giàu từ nghề trồng hoa
09:12 Kinh tế