Làng nghề "thêu áo cho vua"
Làng thêu Đông Cứu (thuộc xã Dũng Tiến, huyện Thường Tín, Hà Nội) xuất hiện từ đầu thế kỷ XVII, phát triển rực rỡ ở thời nhà Nguyễn và vẫn tồn tại tới ngày nay. Tại làng nghề thêu truyền thống Đông Cứu chỉ truyền dạy nghề từ thế hệ này qua các thế hệ khác.
Là truyền nhân đời thứ 5 nghệ nhân Vũ Văn Giỏi đã có hơn 30 năm làm nghề thêu truyền thống. Ông chính là một trong những người có kỹ thuật thêu tinh xảo nhất tại làng Đông Cứu hiện nay. Xưởng thêu của ông chuyên phục dựng các trang phục dựng các bộ trang phục vua chúa, hoàng hậu thời Đinh, Lý, Trần, Lê, Trịnh, Nguyễn,...
Để phục dựng được những bộ long bào của vua chúa, hoàng hậu đòi hỏi nghệ nhân phải có kiến thức lịch sử và am hiểu hội họa truyền thống. "Tôi mất rất nhiều thời gian mới có thể nghiên cứu và phục dựng được các nét hoa văn của những bộ long bào. Những tài liệu lịch sử có được rất ít ỏi chỉ là một mảnh vải hay bức ảnh đen trắng hoa văn rất mờ nhạt. Nhưng tâm huyết với nghề, tôi mày mò tìm hiểu cả những tài liệu của nước ngoài... Từ đó tôi mới có những hình dung cụ thể, sắc nét về hoa văn trên các bộ long bào và bắt tay vào phục dựng", ông Giỏi chia sẻ.
Sau những nghiên cứu về hoa văn, họa tiết cổ, nghệ nhân Vũ Văn Giỏi bắt tay vào vẽ phác thảo trang phục. Mỗi triều đại, mỗi bộ long bào đều có những hoa văn, màu sắc, kỹ thuật thêu khác nhau. Nghệ nhân Vũ Văn Giỏi cho biết thêm: "Linh hồn của nghề thêu truyền thống chính là những hình rồng phượng, vân mây nẩy trăng, hoa lá uốn lượn,... Những họa tiết này phải được sắp xếp bố cục cân xứng trên tà áo. Hoa văn thể hiện sự lộng lẫy, đồng thời thể hiện thứ bậc, giai cấp trong xã hội xưa".
Hoa văn, họa tiết trên các trang phục được người nghệ nhân thêu tỉ mỉ từ chi tiết |
Dưới bàn tay khéo léo, tài hoa của nghệ nhân Đông Cứu, những bộ long bào được phục dựng giống tới 80 - 90% với nguyên bản. Đó là cả một quá trình dày công nghiên cứu và phục dựng.
Theo ông Vũ Văn Giỏi, kỹ thuật thêu Đông Cứu có nhiều điểm đặc trưng mà không phải nơi nào cũng có. Lối thêu cổ Đông Cứu là thêu kim tuyến trên long bào. Người nghệ nhân sử dụng sợi kim tuyến để thêu các đường bao và đường viền của các họa tiết tạo sự óng ánh, bắt mắt hơn so với chỉ thường.
Một số kỹ thuật thêu được sử dụng như: thêu quắn, nhồi vòng quanh kim tuyến,...Các kỹ thuật này tạo nên những nét thêu đặc biệt mang thương hiệu Đông Cứu mà không làng nghề nào có.
Tất cả các công đoạn phục chế long bào đều được nghệ nhân Đông Cứu thêu thủ công. Từng đường kim, mũi chỉ đều là những tâm huyết phục dựng, lưu truyền, giữ gìn giá trị văn hóa của người nghệ nhân Đông Cứu.
Giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống
Bên cạnh mục đích mưu sinh, nghề thêu long bào Đông Cứu còn mang một nét đẹp văn hóa truyền thống lâu đời. Mỗi bộ long bào không chỉ thể hiện uy quyền của vua chúa mà còn là dấu ấn của một triều đại, mang nhiều ý nghĩa lịch sử. Trải qua bao thăng trầm, những nghệ nhân Đông Cứu vẫn miệt mài với những đường kim, mũi chỉ không để nghề bị mai một.
Nghệ nhân Vũ Văn Giỏi đang trong quá trình hoàn thiện một tác phẩm. Ảnh sưu tầm |
Hoàn thiện một bộ trang phục long bào cần rất nhiều công đoạn. Quá trình phục dựng có thể kéo dài cả năm, thậm chí có thể lâu hơn. Để làm ra những sản phẩm hoàn thiện đòi hỏi người nghệ nhân phải thật sự yêu thích công việc, có sự tỉ mỉ, kiên nhẫn, tập trung cao độ. Những sản phẩm thêu Đông Cứu không chỉ mang tới giá trị vật chất mà nó còn mang giá trị tinh thần to lớn.
Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định công nhận Nghề thủ công truyền thống làng Đông Cứu là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Điều này không chỉ giúp bảo tồn tốt hơn làng nghề mà còn mở thêm nhiều cơ hội phát triển cho địa phương.
Không chỉ tạo ra các sản phẩm thêu độc đáo, làng Đông Cứu còn là một điểm du lịch thu hút nhiều khác du lịch tham quan. Ông Nguyễn Thế Du, Chủ tịch Hội Nghề thêu làng Đông Cứu cho biết: "Hiện tại chúng tôi đang mở các lớp dạy nghề thường xuyên cho thế hệ trẻ tại địa phương để có thể bảo tồn và phát huy nghề thêu truyền thông. Trong tương lai, địa phương cũng rất mong muốn có một nhà trưng bày và giới thiệu sản phẩm thêu tay tới với du khách tham quan".
Bộ long bào của vua Đồng Khánh - vị vua thứ chín của nhà Nguyễn được nghệ nhân Vũ Văn Giỏi phục dựng và trưng bày tại nhà riêng |
Với xu hướng phát triển hội nhập hiện nay, tại Đông Cứu đã có một số hộ đầu tư vào máy móc. Những sản phẩm thêu tay thủ công thường có giá thành rất đắt đỏ. "Việc áp dụng máy móc chính là xu thế. Hỗ trợ của máy móc giúp cho giá thành sản phẩm rẻ hơn, thời gian hoàn thành nhanh hơn. Việc áp dụng công nghệ không làm mất đi giá trị văn hóa vốn có bởi những hoa văn, họa tiết rồng, phượng vẫn thêu tay. Những chi tiết này máy móc không thể nào làm được", ông Du cho hay.
Đem lại thu nhập ổn định nhờ gìn giữ và phát triển nghề truyền thống
Hiện nay, nghề thêu ở Đông Cứu đang đi vào ổn định, nhu cầu đặt hàng trong và ngoài nước khá nhiều. Những nghệ nhân Đông Cứu vẫn ngày ngày khẳng định thương hiệu qua từng mũi thêu, từng ngày nâng cao chất lượng sản phẩm.
Gia đình ông Đỗ Bá Hệ (sinh năm 1936), đã có nhiều đời làm nghề thêu long bào ở làng Đông Cứu. Ông Hệ cho biết, cũng có rất nhiều địa phương làm nghề thêu, nhưng thêu đồ cung đình, áo mão, mũ, lọng theo lối cổ thì chỉ có ở Đông Cứu.
Các sản phẩm lưu niệm của làng Đông Cứu được nhiều khách du lịch ưa chuộng |
Theo ông Vũ Văn Giỏi Do nhu cầu thị trường tăng lên, các sản phẩm long bào tại làng Đông Cứu có giá thành cao, giao động 20 - 25 triệu đồng/ sản phẩm. Các sản phẩm chủ yếu phục vụ lễ hội, tín ngưỡng dân gian, trưng bày tại các bảo tàng góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc.
Tại một xưởng trong làng, bà Ngô Thị Sim, người có gần 50 năm theo nghề cho biết: “Tôi được bố mẹ truyền nghề từ khi còn nhỏ. Hầu hết những đứa trẻ sinh ra và lớn lên tại Đông Cứu đều biết nghề truyền thống của quê hương. Bây giờ nhiều cháu mở xưởng, có cách làm tân tiến, nhanh nhạy với thị trường, đem lại thu nhập rất tốt”.
Những năm gần đây, làng nghề có bước phát triển nhảy vọt, số lượng đơn hàng tăng lên đáng kể, thợ thêu có thu nhập ổn định. Theo thông tin từ UBND xã Dũng Tiến, làng Đông Cứu có 572 hộ, tới 90% số hộ làm nghề thêu. Trong đó, hơn 100 cơ sở thêu lớn. Các cơ quan chức năng cũng hỗ trợ kinh phí mở một số lớp nâng cao tay nghề đáp ứng nhu cầu thị trường. Nếu như trước đây, nghề thêu là nghề tay trái của người làng thì từ năm 1995 đến nay, nghề thêu đã giúp nhiều gia đình đổi đời, trở thành nghề chính.
Tin liên quan
Nhiều hoạt động kỷ niệm 20 năm Khu phố cổ Hà Nội là Di tích lịch sử Quốc gia
15:30 | 22/11/2024 Văn hiến Hà Thành
Nghệ thuật trang trí trên trang phục của người Lào là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
09:00 | 11/11/2024 Tin tức
Hội An đón nhận “Nghề làm nhà tre, dừa ở Cẩm Thanh” danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia
09:24 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin mới hơn
Phú Yên: Phục hồi và phát triển Làng nghề bánh tráng Long Bình
20:33 | 26/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề đèn lồng Hội An tất bật vào vụ Tết
10:04 | 23/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thách thức bảo tồn nghề nón Huế
09:12 | 23/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Kết nối nghề xưa với văn hóa truyền thống
09:11 | 23/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tạp chí Làng nghề Việt Nam kỷ niệm 13 năm Ngày xuất bản số đầu tiên
15:10 | 20/12/2024 Tin tức
Làng nghề làm than đước Năm Căn Trăm năm giữa rừng đước bạt ngàn
09:53 | 19/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Làng nghề đan lưới Vân Trình Di sản văn hoá bền vững
09:53 | 19/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Phường Quảng An, quận Tây Hồ đón nhận 2 danh hiệu nghề truyền thống Hà Nội
10:26 | 18/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề trồng nấm ở An Giang
10:25 | 18/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Quảng Ngãi: Nghề làm muối Sa Huỳnh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
09:20 | 17/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hằng Khoa - nơi dòng tranh độc đáo hội ngộ nghệ thuật thêu tay và hội họa
19:35 | 16/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Cu Đơ Ông Bà Thư Viện - Mật ngọt gừng cay thấm đượm tấm lòng người dân xứ Nghệ
09:00 | 13/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Đan quyện tinh hoa và sáng tạo
09:41 | 12/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Làng nghề trồng mai tất bật chuẩn bị vụ Tết
14:47 | 11/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội nghị tổng kết công tác thi đua, khen thưởng Cụm kinh tế của các tổ chức thành viên năm 2024
14:14 | 09/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề hối hả vào vụ sản xuất phục vụ Tết
13:55 | 06/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề làm người tuyết bằng xốp trên phố cổ Hà Nội
13:53 | 06/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hà Nội: Làng nghề sinh vật cảnh Hồng Vân
13:52 | 06/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng miến truyền thống Bình Lư hối hả vào vụ Tết
14:00 | 05/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hành trình Khát vọng Việt Nam Hùng cường – Phát triển nền kinh tế xanh bền vững, tôn vinh làng nghề và sản phẩm Ocop
10:41 | 04/12/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Sản phẩm OCOP, làng nghề Hà Nội vươn tầm thế giới
15:18 | 03/12/2024 Tin tức
Bình Định triển khai Chương trình “Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp”
20:35 Khởi nghiệp
Quảng Ngãi: Đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP đạt 4, 5 sao
20:34 OCOP
Phú Yên: Phục hồi và phát triển Làng nghề bánh tráng Long Bình
20:33 Làng nghề, nghệ nhân
Hội Nhà văn Hà Nội: Tổng kết công tác năm, trao giải thưởng văn học và kết nạp hội viên mới 2024
20:32 Tin tức
Quận Cầu Giấy (Hà Nội): Vươn mình trong kỷ nguyên mới
20:32 Tin tức