Làng nghề truyền thống ven biển

Là mảnh đất thuộc vùng biển Duyên hải Nam Trung Bộ, Cà Ná được thiên nhiên ưu ái khi có nguồn thủy sản dồi dào. Mỗi năm, lượng hải sản ngư dân nơi đây đánh bắt được có thể lên tới 50.000 tấn với đa dạng các loại cá, tôm, đặc biệt là cá cơm. Bên cạnh đó điều kiện khí hậu rất thích hợp cho việc phơi khô cá khi thời gian nắng đến 9 tháng/năm. Chính vì những điều kiện thuận lợi này, làng nghề hấp cá cơm Cà Ná ra đời và phát triển mạnh mẽ.

Thông thường mùa cá cơm tại Cà Ná chỉ rộ vào khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, cũng vào thời điểm này không khí tại làng nghề tất bật hơn cả. Thuyền, ghe ra vào cảng tấp nập, ngư dân gánh trên vai những thúng cá cơm đầy ắp với nụ cười nở rạng rỡ, mừng một mùa đánh bắt bội thu. Những lò hấp cá luôn đỏ lửa hoạt động hết công suất cả ngày lẫn đêm trong tiếng cười nói rộn ràng của cả trẻ em, phụ nữ lẫn đàn ông trong làng.

Để cho ra những hộp cá cơm hấp phơi khô đậm đà hương vị của biển cả, người lao động nơi đây phải thực hiện ba công đoạn lựa, hấp, phơi. Những con cá cơm vừa mới đưa vào bờ vẫn con rất tươi với sọc vảy óng ánh, được làm sạch bằng bằng nước ngọt để chuẩn bị mang lên hấp. Công đoạn này được làm rất kỹ để đảm bảo sản phẩm luôn sạch sẽ, đạt chất lượng cao. Sau khi sàng lọc kĩ càng, những con cá đạt chuẩn sẽ được xếp đều lên vỉ và nhúng vào lò hấp. Chỉ trong vòng 15 phút, những vỉ cá hấp chín được đưa ra khỏi lò trong làn khói nghi ngút, vì công đoạn này khá nặng nhọc, đòi hỏi sức lao động nên thường phụ trách bởi những thanh niên trai tráng.

Tiếp đó là giai đoạn phơi khô, những vỉ cá sau khi hấp chín được đem ra nắng phơi trên những viên gạch, đá cách mặt đất khoảng 10cm. Chỉ cần 1 ngày nắng, sản phẩm đã có thể đóng hộp và đưa ra thị trường. Đây cũng chính là công đoạn khó khăn nhất vì nó phụ thuộc vào yếu tố thời tiết. Có những khi nhiệt độ tự nhiên thấp, điều kiện thời tiết lại biến động như gió, nắng yếu và rủi ro nhất là trời mưa, nếu xử lý không kịp sản phẩm sẽ bị ẩm, sinh nấm mốc, làm giảm chất lượng sản phẩm.

Vào mùa này, khi đi ngang qua xã Cà Ná, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh những vỉ cá phơi kín từ sân nhà ra đến bãi biển, có khi trải dài dọc theo con đường quốc lộ 1A. Du khách đến đây chắc chắn sẽ bị thu hút bởi hương thơm ngào ngạt của cá cơm hòa vào cái nắng vàng ươm chốn ven biển. Sản phẩm cá cơm hấp Cà Ná ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng và chọn làm quà tặng cho người thân, bạn bè, đồng nghiệp mỗi khi có cơ hội ghé thăm làng nghề ven biển này. Vì thế làng nghề hấp cá cơm nơi đây phát triển mạnh mẽ, đến nay, có đến 80 lò hấp, chế biến cá và hơn 26 cơ sở kinh doanh cá hấp khô, giải quyết công việc cho hàng trăm lao động tại Cà Ná.

Phương pháp truyền thống và công nghệ hiện đại

Sản phẩm được tiêu thụ chủ yếu tại các tỉnh Tây Nguyên (Lâm Đồng, Đăk Lăk, Gia Lai, Kontum, Đăknông…), thành phố Hồ Chí Minh và xuất khẩu tiểu ngạch sang các nước: Mỹ, Nhật, Trung Quốc…. Để tiếp tục nâng cao chất lượng, tăng sản lượng và giảm sức lao động cho người dân, UBND tỉnh Ninh Thuận đã kêu gọi phát triển theo hướng kết hợp giữa truyền thống với hiện đại. Các cơ sở sản xuất luôn cải tiến thiết bị, đổi mới công nghệ hiện đại, phục vụ quy trình chế biến, nhất là ở khâu phơi cá sau khi hấp chín như hiện nay đang làm.

Hiện tại có nhiều hộ đã áp dụng mô hình sử dụng hiệu ứng nhà kính để phơi cá cơm giúp cá hấp khô nhanh hơn rất nhiều so với việc phơi ngoài trời và tránh được các yếu tổ tự nhiên và nguồn ô nhiễm (ruồi nhặng, bụi bặm, mưa đột ngột...). Bên cạnh đó, còn giải quyết được vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm; bảo vệ môi trường, sức khỏe cho người dân địa phương và đáp ứng nhu cầu đối với người tiêu dùng.

Làng nghề hấp cá cơm Cà Ná đang trong giai đoạn phát triển và mở rộng, nơi đây những ngư dân vẫn hàng ngày hăng say đánh bắt và chế biến để đem đến người tiêu dùng đặc sản cá cơm thơm ngon. Bên cạnh phương pháp truyền thống, các cơ sở vẫn tiếp thu và cải tiến theo công nghệ mới nhất để đưa sản phẩm chất lượng đến tay người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Mộc Tâm