Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, các làng cười Bắc Giang tồn tại nhiều thế kỷ qua ở vùng Kinh Bắc cổ. Đó là những câu chuyện được lấy từ những sinh hoạt trong cuộc sống hàng ngày, trong lao động sản xuất của người dân. Bằng sự khéo léo tài tình, người dân đã biết chuyển những đề tài tưởng như rất đời thường như chẳng có gì đáng nói để gây cười và chia sẻ cho vơi mệt mỏi và tạo thành cái “điêu ngoa” hấp dẫn. Cái điêu ngoa của họ không đáng ghét. Nó mang đến nụ cười, sự sảng khoái, tạo nên sự lạc quan trước những hoàn cảnh khắc nghiệt, khó khăn, nên nghe thật đáng yêu. Và cũng chính tiếng cười dân gian ở các làng cười đã góp phần thanh lọc cộng đồng, trở thành phép thử trước những bất cập, thái quá, những thói hư tật xấu của con người. Tiếng cười đó cũng là niềm tự hào quê hương với những “đặc sản” nổi tiếng được ngoa dụ phóng đại để niềm tự hào đó trở nên vững chắc hơn nhờ tiếng cười tự tin trong cuộc sống.

Cuộc sống lao động quanh năm vất vả, nghèo đói, đã hình thành nên một môn nghệ thuật gây cười để xua đi những mệt nhọc, đói nghèo. Nghệ thuật làm cười, mỗi làng một cách, một vẻ, nhưng đều nhằm mục đích là gây tiếng cười vui vẻ, thích thú cho nhau. Trong 8 làng cười truyền thống ở Bắc Giang thì 3 làng dùng nghệ thuật khoa trương, dân gian gọi là “nói khoác” hay “nói phét”. Đó là các làng: Hòa Làng, Dương Sơn, huyện Tân Yên; Tiên Lục, huyện Lạng Giang. Hai làng dùng nghệ thuật châm biếm “nói tức” là Đông Loan và Nội Hoàng, huyện Yên Dũng. Một làng nói nước đôi, dân gian gọi là “nói ngang” là làng Phụng Pháp, tục gọi là “làng Cua”. Một làng nói phô trương “nói khoe” là Cao Lôi (tục gọi là làng Kẻ Chối). Một làng nói bài bác “nói giễu” là Khả Lý (tục gọi là Kẻ Xe), huyện Việt Yên.

PV