Hàng năm, vào ngày 15 tháng 2 và 15 tháng 8 Âm lịch, người làng nghề đã lấy đây là ngày tổ chức tế lễ, dâng hương để tưởng nhớ công ơn ông Tổ nghề đã mang nghề về truyền dạy cho nhân dân. Vào những ngày này, con cháu trong làng nghề mặc dù có đi học, đi làm ăn xa cũng tìm về để thắp hương tưởng nhớ đến ông Tổ nghề, cầu an lành, thịnh vượng cho làng nghề và răn dạy con cháu biết quý trọng nghề, bảo tồn và phát triển nghề của tổ tông thêm thịnh vượng.

Để làm ra được một sản phẩm lược sừng người thợ phải thực hiện ít nhất 30 công đoạn; từ khi mua sừng về cắt thành ống, hơ ép, réo thành khuôn… rồi mới cắt răng, chà lát, đánh bóng. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi người thợ phải thật khéo léo, tinh mắt. Làm sừng rất khó bởi “không chiếc nào giống chiếc nào” và người thợ phải tùy theo từng chiếc sừng mà hơ, ép, pha, cắt. Sừng trâu non uốn khỏi tay lại vênh, có cái phải uốn tới cả chục lần, nhưng khó nhất vẫn là lúc tạo dáng hay còn gọi là lấy phôi. Nếu ngay từ khâu lấy phôi không chuẩn thì sẽ mất đi dáng lược, lược bị biến dạng. Giá trị của mỗi sản phẩm làm từ sừng không đắt ở chất liệu sừng mà đắt ở công của người thợ chế tác.

Ông Lưu Duy Dần, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề dự và phát biểu tại lễ Kỷ niệm 460 năm ngày giỗ Tổ nghề lược sừng làng Thụy Ứng

Nhờ quyết tâm, nỗ lực giữ nghề cộng với việc kinh tế trong và ngoài nước ngày càng phát triển, hàng nghìn chiếc lược sừng trước đây làm ra chưa bán được thì nay đã có cơ hội tiêu thụ, các cửa hàng, đại lý tìm đến tận làng nghề để đặt mua hàng lược sừng với số lượng lớn.

Hiện nay, để đáp ứng thị hiếu của người sử dụng, làng nghề Thụy Ứng còn cho ra đời nhiều sản phẩm thủ công, mỹ nghệ đa dạng về chủng loại, phong phú về mẫu mã, có giá trị kinh tế cao, như: thìa, muôi, bát, các loại tranh, ảnh nghệ thuật làm bằng chất liệu sừng… Nhiều sản phẩm được chế tác thủ công cực kỳ tinh xảo, đòi hỏi đầu tư thời gian và tâm sức rất lớn như tác phẩm: long phượng kỳ duyên, song hổ tranh đấu, bức tranh lục bình… được khắp nơi trong nước ưa chuộng và xuất khẩu sang các nước, trở thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ vô cùng độc đáo của Việt Nam.

Để hiện đại hoá trong mọi khâu, người thợ Thụy Ứng đã áp dụng sản xuất theo dây chuyền công nghiệp như: dùng máy cưa để cắt sừng; dùng máy thủy lực ép các đoạn sừng và móng sừng thành phôi (những bản đã được ép phẳng); dùng cưa để tách phôi; dùng khuôn mẫu các loại lược để cắt bằng máy; dùng mô-tơ chuốt bóng sản phẩm… Nhiều cơ sở sản xuất của làng hiện nay đã cử người đi học đồ hoạ, học tin học… đến nay đội ngũ thợ có nghề tốt nghiệp cao đẳng, đại học phục vụ trong làng nghề đã lên tới vài trăm người.

Bài và ảnh: Hoàng Vũ