Tại 6 xã thuộc vùng dự án nói trên, có 2.018 lao động không có việc làm hoặc việc làm không ổn định, phải đi tìm việc làm ở các địa phương khác. 1637 người có nhu cầu học nghề, 1.399 người có nhu cầu xuất khẩu lao động và 4.712 người có nhu cầu vay vốn để phát triển sản xuất, giải quyết việc làm. Mặc dù vậy, cho đến nay Dự án vẫn chưa có phương án tổng thể và cụ thể về tuyển dụng, đào tạo, chuyển đổi nghề cho lao động tại địa phương. Từ năm 2014 đến nay, do Dự án nằm bất động nên các trường học trên địa bàn không thể triển khai xây dựng cơ sở vật chất. Một số trường chưa thể sát nhập theo lộ trình của Đề án quy hoạch hệ thống Trường Mầm non và Phổ thông đến năm 2020 theo Quyết định của UBND tỉnh Hà Tĩnh. Cụ thể Trường THPT Nguyễn Trung Thiên, đóng tại xã Thạch Khê không được xây dựng khu phòng học Bộ môn nên không đạt chuẩn quốc gia.

Mỏ sắt Thạch Khê.

Hệ lụy nghiêm trọng nhất là tình trạng tụt mực ngước ngầm, sa mạc hóa, bão cát hoành hành đang ảnh hưởng trực tiếp đến hàng vạn hộ dân ở đây. Mặc dù, dự án có tính toán đến nhu cầu di dời các hộ dân, nhưng chưa đánh giá và dự báo mức độ ảnh hưởng về khoảng cách, quy mô tác hại của các hậu quả nói trên. Hiện nay nhiều tuyến đường giao thông đang hư hỏng, xuống cấp, mất an toàn, hệ thống thủy lợi không đáp ứng được nhu cầu sản xuất nông nghiệp, nguồn nước phục vụ sản xuất, đời sống bị hạn chế…

Mặt khác vì quy hoạch sử dụng đất cho dự án đã được phê duyệt nên người dân không được xây dựng nhà ở, cấp đất ở. Nên nhiều hộ gia đình có 3-4 thế hệ phải sống chung trong một ngôi nhà chật hẹp, cũ kỹ, thậm chí có nguy cơ sập đổ bất cử lúc nào. Dự án khi được triển khai lại, cũng sẽ gây ra vấn nạn về trật tự, an toàn xã hội và các tệ nạn xã hội kéo theo…Trong khi đó, như đã nói ở trên hàng loạt vấn đề cơ bản, quan trọng như cơ sở hạ tầng (giao thông, trường học, bệnh viện, trình độ quản lý của cán bộ địa phương) chưa đáp ứng được yêu cầu sẽ tạo thêm nhiều sức ép về kinh tế, xã hội cho địa phương.

Ngoài ra, khi Dự án đi vào khai thác sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế, kinh doanh và chất lượng nước, môi trường, sản lượng đánh bắt thủy, hải sản nước mặn, nước lợ vùng lân cận của 6 xã đã nêu ở trên…Dẫn đến hàng loạt lao động khu vực này sẽ mất việc làm, ảnh hưởng đến đời sống của họ và cảnh quan du lịch.

Xuất phát từ thực trạng và những mâu thuẫn, bức xúc của nhân dân nên tại cuộc tiếp xúc cử tri của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh và Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ ngày 27 tháng 4 năm 2017 vừa qua, đại biểu cử tri huyện Thạch Hà đã thẳng thắn đề xuất, kiến nghị với Chính phủ cho tạm dừng khởi động lại Dự án mỏ sắt Thạch Khê để làm rõ cơ sở khoa học và thực tiễn các giải pháp căn cơ nhằm giải quyết triệt để các hệ lụy, ảnh hưởng tiêu cực nói trên đối với đời sống của nhân dân và môi trường thuộc 6 xã trong vùng Dự án.

Lê Hữu Quế