Ngôi chùa Việt truyền thống mang trong mình nhiều giá trị văn hóa –lịch sử
Chùa Sùng Khánh, ngôi chùa mang nhiều giá trị văn hóa, lịch sử
Theo anh Nguyễn Hữu Hạnh - Phó Chủ tịch HĐND xã Tiên Lữ, hậu duệ đời thứ 8 của nhà Mạc ở Vĩnh Phúc - thì chùa Sùng Khánh được con trai trưởng của vua Mạc Kính Vũ (1638 - 1677) là Mạc Kính Quang(2) hưng công, cùng nhiều người trùng tu, tôn tạo vào cuối thế kỷ XVII.
Sùng Khánh là ngôi chùa cổ nhất vùng
Trải năm tháng, nắng mưa cùng sự hưng phế của thời cuộc, nhờ được người dân Tiên Lữ dày công gìn giữ, nên về cơ bản ngôi chùa cổ vẫn được bảo tồn. Năm 1999, tam quan chùa được phục dựng. Tới năm Mậu Tý (2008), vào tháng Chạp, lầu chuông được trùng tu, tôn tạo, tọa lạc nơi trung tâm sân chùa.
Chùa Sùng Khánh là ngôi chùa Việt truyền thống luôn được người dân gìn giữ
Chùa Sùng Khánh không chỉ lưu giữ được kết cấu nguyên bản của ngôi chùa Việt truyền thống mà còn mang đậm những dấu tích tiêu biểu, độc đáo của kiến trúc chùa Việt thời nhà Mạc với bố cục/kiến trúc ngôi chùa theo kiến trúc kiểu chữ công (工) gồm toà tiền đường (còn gọi là bái đường) và tòa thượng điện (còn gọi là thiên hương), theo cách gọi dân dã là chùa trên và chùa dưới. Tiền đường và thượng điện của chùa Sùng Khánh được nối với nhau bởi phần ống muống.
Kết cấu của cùa Sùng Khánh rất vững chắc, bao gồm một hệ thống 54 cột gỗ lớn, trong đó có 16 cột cái (cột đại). Mỗi cột cao khoảng 3,7m. Chu vi các cột khoảng 1,13m. Mỗi cột được đặt trên một phiến đá lớn, vững chãi.
Nét đẹp thuần Việt trong khuôn viên chùa Sùng Khánh
Hệ thống tượng thờ ở chùa Sùng Khánh chứa nhiều yếu tố độc đáo
Chùa Sùng Khánh là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở vùng. Điểm đặc biệt đầu tiên minh chứng cho nhận định này đó là toàn bộ hàng đá kê chân cột chùa, cả dấu tích hàng đá kê chân cột nhà tả vu, hữu vu của chùa đều là những khối đá nguyên thuỷ từ khi dựng chùa. Đồng thời, hệ thống tường bao quanh chùa đều được xây bằng gạch đá ong - một loại vật liệu xây dựng truyền thống, đặc trưng của vùng trung du Vĩnh Phúc.
Hệ thống tượng thờ ở chùa Sùng Khánh chứa đựng nhiều yếu tố độc đáo. Tọa lạc nổi bật ở phía trước tiền đường (bên lối vào - ra chùa) là hai pho tượng rất lớn, có tên là tượng Khuyến thiện và tượng Trừng ác.
Hai pho tượng này có chiều cao ước khoảng trên 2m. Tượng được nghệ nhân xưa tạo hình rất công phu, sinh động: Tượng Khuyến thiện có khuôn mặt màu trắng, đầy đặn, hiền từ. Đầu tượng đội mũ giáp trụ, mình mang võ phục nai nịt gọn gàng, chân đi hài cong, lưng thắt đai đỏ. Tượng tọa trên lưng một con sư tử lớn, được tạo hình với dáng vẻ dữ tợn, lưng oằn, bốn chân choãi ra, bám chặt xuống đất một cách vững chãi. Một tay tượng chống vào đầu sư tử, tay kia nâng viên ngọc minh châu. Đôi mắt của tượng nhìn thẳng, ánh nhìn hiền từ.
Một số những pho tượng được bài trí trong chùa Sùng Khánh
Còn tượng Trừng ác lại được các nghệ nhân tạo hình với khuôn mặt đỏ rực, oai nghiêm, đôi mắt to, xếch, hàm râu vểnh ngược. Đầu tượng Trừng ác đội mũ giáp trụ, mình vận trang phục võ tướng. Tượng Trừng ác cưỡi trên một chú sư tử, một tay tượng chống lên đùi, tay kia nắm chặt thanh long đao, chân trái co lên, gác đè lên đầu sư tử, chân phải giẫm lên thân một con quỷ. Sự kết hợp giữa các đường nét nghệ thuật khi tạc tượng, ý nghĩa cái tên “Trừng ác”, cách tạo hình phóng khoáng, bay bổng và tài hoa của nghệ nhân xưa cộng hưởng lại làm tăng thêm vẻ uy nghi, oai nghiêm của vị thần được dân gian Việt tôn kính, là phúc thần chuyên trừng trị những kẻ gây điều ác trong thế gian, đồng thời răn đe, cảnh báo những ai không chịu sửa mình, hướng thiện.
Đây là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử có giá trị lớn
Thêm một điểm độc đáo làm nên sự đặc biệt của chùa Sùng Khánh đó là, hai bên phía đầu hồi tòa tiền đường, gần cửa ra vào của chùa Sùng Khánh được bài trí hai cụm tượng khá lạ, không giống sự bài trí thường thấy ở nhiều ngôi chùa truyền thống khác.
Hai cụm tượng này gồm 8 pho tượng, mỗi bên 4 pho, tọa lạc sát bức tường đầu hồi toà tiền đường. Qua quan sát, có thể đoán rằng: 4 pho tượng Kim Cương tọa lạc bên phải lối cửa vào chùa Sùng Khánh tựa như 4 vị quan văn, còn 4 tượng Kim Cương tọa lạc bên trái tiền đường ứng với các quan võ (tay các vị mang khí giới, nét mặt nghiêm…). Theo các nhà nghiên cứu, thì đây là cụm tượng Bát Bộ Kim Cương.
Năm 2015 chùa Sùng Khánh được công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia
Theo quan niệm dân gian, các vị này vốn là những thần tướng trên trời, đã quy y tam bảo và phát nguyện hộ trì Phật pháp. Trí tưởng tượng bay bổng, khoáng đạt, phong phú cộng với bàn tay tài hoa của nghệ nhân ta xưa đã khắc, tạc, tạo cho 8 vị Kim Cương mỗi vị một vẻ mặt, hình dáng, tư thế riêng, lẫm liệt và sống động.
Nhưng điểm đặc biệt hơn cả, tạo nên sự riêng có của ngôi chùa Sùng Khánh cũng như về hệ thống tượng thờ trong chùa, khiến các nhà nghiên cứu và những ai quan tâm đến triều đại nhà Mạc trong lịch sử dân tộc ta đều không thể bỏ qua; đó là, cũng tại gian bái đường, cùng với cụm tám tượng Bát bộ Kim Cương, tượng hai ông Trừng ác và Khuyến thiện, còn có hai nhóm tượng lạ, được dân gian ở đây gọi là tượng Ông và tượng Bà (gọi “nhóm tượng” là bởi mỗi nhóm gồm 3 pho tượng, với một tượng Ông và hai tượng thị vệ cùng một tượng Bà và hai tượng thị nữ). Hai nhóm tượng này được đặt sát tường hậu gian cạnh của tiền đường. Trong đó, nhóm tượng Ông tọa lạc ở gian cạnh (bên trái tiền đường), phía sau tượng Trừng ác. Còn nhóm tượng Bà tọa ở gian cạnh (bên phải tiền đường), phía sau tượng Khuyến thiện.
Các pho tượng ở chùa Sùng Khánh được tạc bằng gỗ mít, bao phủ bên ngoài bằng các lớp đất sét luyện kỹ với trấu, giấy dó (là những chất liệu truyền thống), được tô màu rất sinh động. Bằng trí tưởng tượng phong phú, sự tỉ mỉ, khéo léo, tinh tế, các nghệ nhân Việt xa xưa đã tạo nên những tác phẩm nghệ thuật đích thực: mỗi pho tượng chùa Sùng Khánh hiển lộ một phong thái, nội tâm… toát ra từ diện mạo, dáng vẻ… Bởi vậy, những pho tượng phật ở chùa Sùng Khánh thực sự là những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao, rất cần được gìn giữ, bảo tồn.
Chùa Sùng Khánh luôn được chính quyền và Nhân dân Tiên Lữ gìn giữ, xem đây là một báu vật của quê hương. Việc trông coi ngôi chùa được dân làng giao cho các thủ nhang, và hầu hết những thủ nhang chùa Sùng Khánh đều thuộc họ Nguyễn gốc Mạc ở Tiên Lữ, như thủ nhang Nguyễn Khánh Ca (sinh năm 1950, thôn Chùa, xã Tiên Lữ) là hậu duệ đời thứ 8 họ Nguyễn gốc Mạc. Ông Ca đã làm công việc giữ chùa từ năm 1990 đến nay.
Với những giá trị lịch sử - văn hóa đặc sắc, năm 2004, chùa Sùng Khánh đã được UBND tỉnh Vĩnh Phúc xếp hạng là di tích cấp tỉnh. Năm 2015, chùa Sùng Khánh được Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.
Bài, ảnh: Hải Đường
Tin liên quan
Tin mới hơn
Linh thiêng cổ tự Chùa Hưng Phúc
11:31 | 24/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Quảng Ngãi: Nhiều lợi thế phát triển du lịch làng nghề
13:39 | 22/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Đoàn kiều bào từ hơn 20 quốc gia dâng hương Giỗ Tổ Hùng Vương năm 2024
11:22 | 22/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Bình Phước: Hưởng ứng xây dựng và phát triển văn hóa đọc
09:56 | 20/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Nét đẹp văn hóa của Lễ giỗ tổ nghề Yến Cù Lao Chàm
16:20 | 19/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Tin khác
Ấn tượng mùa thu hoạch nông sản tại Bangladesh
15:03 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Bình Định phát động cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc năm 2024 lần thứ 3
23:02 | 16/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Tháng ba - Mùa cúng đất quê tôi
22:41 | 16/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Tạp chí Làng nghề Việt Nam trải nghiệm Về miền đất Phật
13:50 | 11/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Về Hội An ăn bánh "Phu thê"
15:26 | 09/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Độc đáo "Lễ quét làng" của người Xá Phó
11:56 | 09/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Huyện Ba Vì (Hà Nội): Làng văn hoá Hát Giang phát triển và đổi mới
11:16 | 09/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Tổng kết trao giải các cuộc thi trong dịp kỷ niệm 10 năm thành lập quận Bắc Từ Liêm
09:40 | 04/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Ba Chẽ: Giữ gìn và bảo tồn trang phục truyền thống dân tộc
14:15 | 03/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Hoa ban nét đẹp tinh khôi của núi rừng Tây Bắc
09:33 | 02/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Xã Dương Xá tổ chức Lễ đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhì và khai mạc Lễ hội truyền thống Đền - Chùa Bà Tấm 2024
14:11 | 29/03/2024 Văn hóa - Xã hội
Công viên bờ sông Sài Gòn ra mắt sân khấu ngoài trời
11:00 | 24/03/2024 Văn hóa - Xã hội
Huyện Ba Vì (Hà Nội): Tản Lĩnh ra mắt Chi Hội Luật gia
13:59 | 22/03/2024 Văn hóa - Xã hội
Lễ hội truyền thống Nữ tướng Lê Chân - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
14:00 | 18/03/2024 Văn hóa - Xã hội
Du lịch Hà Nội chào 2024 - Kỳ vọng điểm đến an toàn, văn minh
10:37 | 15/03/2024 Văn hóa - Xã hội
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 Làng nghề, nghệ nhân
Tướng Hoàng Đan kể về buổi chiều 30/4/1975
09:55 Tin tức
Đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng, người con ưu tú của dân tộc Việt Nam
09:54 Tin tức
Thanh Hóa: Tăng cường công tác bảo đảm an toàn thông tin mạng trong dịp Lễ 30/4, 01/5 và 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ
09:53 Tin tức
Thủ tướng Phạm Minh Chính dự phiên khai mạc Diễn đàn Tương lai ASEAN
14:42 Tin tức