Đổi mới cách tiếp cận trong phát triển OCOP và du lịch nông thôn: Lấy chất lượng làm trọng tâm

Bước vào giai 2026–2030, trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ với yêu cầu phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi số và thích ứng với biến đổi khí hậu, Chương trình OCOP và du lịch nông thôn cần có cách tiếp cận mới – không chỉ chú trọng vào số lượng sản phẩm, mà phải tập trung nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và tính bền vững. – Đó là thông tin được ông Trần Thanh Nam – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra tại Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm ocop và du lịch nông thôn giai đoạn 2021 – 2025, định hướng giai đoạn 2025 – 2030.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cùng Thứ trưởng Trần Thanh Nam thăm quan các gian hàng OCOP

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam phát biểu khai mạc Hội nghị.

Những định hướng mà Thứ trưởng Trần Thanh Nam nêu ra cũng được thể hiện rõ trong kết quả triển khai Chương trình giai đoạn 2021–2025. Trình bày báo cáo tại Hội nghị, ông Ngô Trường Sơn – Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương cho biết: giai đoạn vừa qua, Chương trình OCOP và phát triển du lịch nông thôn đã được triển khai đồng bộ, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị...các cơ chế, chính sách kịp thời đã tạo hành lang pháp lý và định hướng rõ ràng cho phát triển sản phẩm OCOP và mô hình du lịch nông thôn. Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương, việc gắn kết OCOP với du lịch nông thôn đã hình thành chuỗi giá trị hiệu quả, nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh quảng bá và xúc tiến thương mại.

Chương trình khẳng định vai trò là động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời góp phần bảo tồn văn hóa và cảnh quan sinh thái bền vững.

Tính đến tháng 9/2025, Chương trình OCOP đã được triển khai đồng bộ trên toàn quốc, với 34/34 tỉnh, thành phố tổ chức đánh giá, phân hạng sản phẩm.

Cả nước hiện có 17.316 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, tăng mạnh so với các năm trước và vượt 1,68 lần chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, 72,1% là sản phẩm 3 sao, 27,1% là sản phẩm 4 sao và 126 sản phẩm đạt 5 sao.

Về cơ cấu, nhóm thực phẩm chiếm 78,3%, tiếp theo là thủ công mỹ nghệ (9,1%) và đồ uống (8,3%). Các địa phương đã phát huy thế mạnh đặc trưng vùng miền như chè, cây ăn quả, dược liệu ở miền núi phía Bắc; cà phê, hồ tiêu ở Tây Nguyên; thủy sản và lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Cả nước hiện có 9.345 chủ thể OCOP, trong đó 3.075 hợp tác xã (32,9%), 2.411 doanh nghiệp nhỏ (25,8%) và 3.095 cơ sở, hộ sản xuất (33,1%). Nhiều hợp tác xã đã chuyển hướng sang phát triển thương hiệu, bao bì, tiêu chuẩn sản phẩm và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất và thương mại, điển hình tại Thái Nguyên, Quảng Ninh, Bắc Giang, Hà Nội, Thanh Hóa, Đồng Tháp…

Sau hơn 7 năm triển khai, Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã tạo dấu ấn rõ nét trong phát triển kinh tế nông thôn. Chương trình góp phần chuyển đổi sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết chuỗi giá trị, với 48,3% chủ thể xây dựng được vùng nguyên liệu ổn định.

Các sản phẩm OCOP ngày càng được nâng cao về chất lượng, mẫu mã, an toàn thực phẩm và thân thiện môi trường, giúp doanh thu của hơn 60,7% chủ thể tăng bình quân 17,6%/năm, giá bán sản phẩm tăng khoảng 12,2% sau khi được công nhận OCOP.

OCOP cũng thúc đẩy sinh kế cho phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số, khi 40% chủ thể OCOP là nữ và 19,6% là người dân tộc thiểu số, tạo việc làm cho gần 22.000 lao động mới và đào tạo hơn 70.000 lượt cán bộ, chủ thể OCOP trong giai đoạn 2021–2025.

Đối với, chương trình phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới đã tạo bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy phát triển kinh tế nông thôn, giúp người dân chuyển từ “làm nông” sang “làm du lịch”, từ sản xuất đơn giá trị sang phát triển đa giá trị: nông nghiệp – văn hóa – sinh thái – dịch vụ.

Sau hơn 3 năm triển khai, chương trình đã đào tạo trên 13.000 lượt cán bộ và lao động, góp phần hình thành đội ngũ làm du lịch nông thôn chuyên nghiệp, có kỹ năng đáp ứng nhu cầu thị trường. Hoạt động truyền thông và quảng bá được đẩy mạnh qua nhiều kênh hiện đại, như fanpage, ấn phẩm chuyên đề, video TikTok… giúp lan tỏa hình ảnh nông thôn Việt Nam hiện đại, giàu bản sắc.

Đến nay, cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn (tăng 1,6 lần so với năm 2021), cùng gần 400 điểm du lịch nông thôn được công nhận theo Luật Du lịch. Đặc biệt, đã có hơn 200 sản phẩm OCOP về dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch đạt 3 sao trở lên, trong đó 2 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.Nhiều địa phương đã phát huy hiệu quả mô hình du lịch đặc trưng gắn với bản sắc vùng miền: Miền núi phía Bắc phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa dân tộc thiểu số (Tuyên Quang, Lào Cai, Thái Nguyên...). Đồng bằng sông Hồng nổi bật với mô hình du lịch sinh thái – làng nghề – di sản (Hưng Yên, Ninh Bình, Nam Định...). Miền Trung – Tây Nguyên chú trọng du lịch sinh thái, văn hóa bản địa và làng nghề truyền thống (Quảng Ngãi, Đắk Lắk, Lâm Đồng...). Đông Nam Bộ – Đồng bằng sông Cửu Long phát triển mạnh du lịch sinh thái vườn cây, chợ nổi, ẩm thực và sản phẩm OCOP (Đồng Tháp, Cà Mau, TP.HCM...). Những mô hình này không chỉ góp phần nâng cao thu nhập, bảo tồn văn hóa địa phương, mà còn xây dựng hình ảnh nông thôn Việt Nam văn minh, đáng sống, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Theo ông Ngô Trường Sơn – Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương, giai đoạn vừa qua, Chương trình OCOP và phát triển du lịch nông thôn đã được triển khai đồng bộ, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị...các cơ chế, chính sách kịp thời đã tạo hành lang pháp lý và định hướng rõ ràng cho phát triển sản phẩm OCOP và mô hình du lịch nông thôn.

Tại hội nghị, các đại biểu đến từ các địa phương và cơ quan trung ương đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tiễn, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, phát triển bền vững Chương trình OCOP và du lịch nông thôn trong giai đoạn tới.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thái Nguyên – ông Nguyễn Mỹ Hải cho biết, Thái Nguyên là tỉnh thuộc vùng trung du miền núi phía Bắc, sau khi sắp xếp có diện tích hơn 8.375 km², dân số khoảng 1,8 triệu người với 92 đơn vị hành chính. Việc sắp xếp đã mở ra không gian phát triển mới, giúp tận dụng hiệu quả hơn các nguồn lực, tài nguyên và tiềm năng phát triển, hướng tới mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững, trở thành cực phát triển của vùng. Ông Hải nhấn mạnh, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với Thái Nguyên. Tính đến nay, toàn tỉnh đã có 561 sản phẩm OCOP, trong đó 10 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia – xếp thứ 3 toàn quốc, cùng 113 sản phẩm 4 sao. Tỉnh có 323 chủ thể OCOP, phần lớn là hợp tác xã. Giai đoạn 2026–2030, Thái Nguyên phấn đấu có thêm ít nhất 150 sản phẩm OCOP mới đạt từ 3 sao trở lên, nâng cấp 55% sản phẩm hiện có, đồng thời gắn phát triển sản phẩm OCOP với xây dựng thương hiệu và du lịch nông thôn. Song song đó, Thái Nguyên ban hành nhiều cơ chế, chính sách thúc đẩy du lịch sinh thái, trải nghiệm, du lịch nông thôn bền vững gắn với sản phẩm OCOP. Toàn tỉnh có 19 điểm du lịch được công nhận, nhiều điểm đã hình thành tour – tuyến kết nối vùng sản xuất nông nghiệp hữu cơ, công nghệ cao với các xã đạt chuẩn nông thôn mới. Sau khi sắp xếp với Bắc Kạn, tiềm năng du lịch của Thái Nguyên càng mở rộng, kết hợp lợi thế tự nhiên và văn hóa đặc sắc của cả hai địa phương.

Tại Quảng Ninh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Công cho rằng, Chương trình OCOP giai đoạn 2021–2025 đã góp phần thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao đời sống người dân. Từ 40 tổ chức kinh tế ban đầu, đến nay tỉnh đã có 180 tổ chức và cơ sở sản xuất tham gia, với 437 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó 8 sản phẩm 5 sao cấp quốc gia. Đặc biệt, 100% sản phẩm OCOP của Quảng Ninh được dán tem điện tử, có mã số, mã vạch.

Ông Công kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tham mưu Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách đồng bộ thúc đẩy phát triển sản phẩm nông sản hàng hóa gắn với lợi thế vùng miền; đồng thời phối hợp các cơ quan truyền thông quốc gia mở chuyên mục tuyên truyền về OCOP để người dân, du khách cả nước hiểu rõ hơn chương trình. Ông cũng đề xuất có giải pháp mạnh mẽ về chuyển đổi số trong sản xuất và quản lý chất lượng, liên kết tiêu thụ, phát triển chuỗi giá trị từ sản xuất đến phân phối.

Ở góc nhìn học thuật, GS.TS Ngô Thị Phương Lan – Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TP.HCM) cho rằng, tính đổi mới sáng tạo cần được đặt trong định hướng phát triển chú trọng chất lượng và giá trị gia tăng sản phẩm. Trên nền tảng kết quả đạt được giai đoạn 2021–2025, chương trình OCOP thời gian tới nên hướng tới xây dựng các sản phẩm mang tính đẳng cấp, theo hai hướng trọng tâm: OCOP – Premium (gắn với thương hiệu quốc gia) và OCOP xuất khẩu (đáp ứng tiêu chuẩn thị trường quốc tế).

Theo bà Lan, để đạt được mục tiêu này, chương trình cần đổi mới cơ chế hỗ trợ và phát triển sản phẩm, đặc biệt là các tiêu chí thương hiệu quốc gia theo tiêu chuẩn xanh quốc tế như net zero, sản xuất xanh. Đây cũng là hướng đi phù hợp tinh thần Nghị quyết 68–NQ/TW và 57–NQ/TW, tạo động lực mạnh mẽ cho chương trình OCOP trong giai đoạn tới.

Tại Hội nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã trao chứng nhận sản phẩm OCOP cấp Quốc gia năm 2025 cho 75 sản phẩm của các chủ thể trong toàn quốc.

Bà Nguyễn Thị Hoài Linh – Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh, thời gian tới, Liên minh định hướng đưa sản phẩm OCOP chất lượng cao vào danh mục quà tặng quốc gia, nhằm tôn vinh giá trị và thương hiệu của các hợp tác xã Việt Nam. Bà Linh cho biết, nhiều hợp tác xã đang rất cần hỗ trợ từ Chính phủ về nguồn vốn và chính sách ưu đãi, đặc biệt là tăng vốn điều lệ cho Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã. Để khuyến khích tinh thần sáng tạo, Liên minh sẽ tổ chức Cuộc thi “Hợp tác xã đổi mới sáng tạo” – sân chơi cho các hợp tác xã trình bày ý tưởng ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất. Các hợp tác xã có ý tưởng nổi bật sẽ được hỗ trợ 800 Euro để triển khai, đồng thời nhận tư vấn từ chuyên gia trung ương. Theo bà Linh, cuộc thi không chỉ là cơ hội thể hiện năng lực sáng tạo, mà còn góp phần thúc đẩy phong trào đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế tập thể trong giai đoạn mới..

Đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, Bộ sẽ phối hợp Bộ Công Thương và Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch tổ chức các hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, hướng tới xuất khẩu sản phẩm OCOP.

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng phát biểu tại Hội nghị.

Ông Thắng nhấn mạnh suốt 24 năm qua, cùng với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, hai chương trình “Mỗi xã một sản phẩm OCOP” và “Phát triển du lịch nông thôn” đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

Các chương trình trên cũng đã khơi dậy tiềm năng, nội lực của từng địa phương; gia tăng giá trị cho các sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp và dịch vụ; đồng thời tạo việc làm, ổn định đời sống, bảo đảm an ninh.

Đáng chú ý, theo Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng, hội nghị hôm nay diễn ra trong thời điểm Chính phủ và Quốc hội vừa thống nhất chủ trương tích hợp ba chương trình lớn (như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi) trở thành một chương trình thống nhất, bắt đầu từ ngày 1/1/2026.

Quyết định trên sẽ là bước ngoặt quan trọng giúp nâng cao hiệu quả đầu tư và phát triển sản phẩm OCOP, du lịch nông thôn theo hướng bền vững.

Nhìn vào kết quả, chúng ta có thể rất phấn khởi: cả nước hiện có hơn 8.400 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong tổng số 17.400 sản phẩm OCOP được công nhận, trong đó 9.345 sản phẩm thuộc các hợp tác xã, doanh nghiệp và hộ gia đình. Các sản phẩm OCOP đã tạo dựng được chất lượng và niềm tin với người tiêu dùng, góp phần nâng cao thu nhập, thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển kinh tế nông thôn.

Đáng chú ý, Chương trình phát triển du lịch nông thôn tuy mới triển khai 3 năm nhưng đã mang lại nhiều kết quả tích cực, hình thành nhiều mô hình du lịch cộng đồng đa dạng, sáng tạo, đặc biệt tại Quảng Ninh, Thái Nguyên, các tỉnh vùng núi phía Bắc và Tây Nam Bộ. Nhiều địa phương đã thay đổi tư duy phát triển nông thôn, gắn sản xuất với trải nghiệm du lịch, góp phần đa dạng hóa giá trị kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, chương trình OCOP vẫn còn một số hạn chế. Ở một số địa phương, việc triển khai còn mang tính hình thức, chạy theo thành tích; một số sản phẩm sau khi được công nhận OCOP nhưng chưa phát huy giá trị thực tế, chưa được thị trường đón nhận.

Ngoài ra, chất lượng sản phẩm giữa các vùng miền còn chênh lệch, chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ, một số nơi còn thiếu định hướng chung từ Trung ương, trong khi vấn đề quy hoạch, đất đai, tín dụng, đào tạo lao động vẫn là rào cản lớn. Đây là những nội dung cần được khắc phục trong thời gian tới.

Bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước, chúng ta cần thực hiện chương trình OCOP hiệu quả hơn, bền vững hơn, gắn với mục tiêu nâng cao đời sống người dân nông thôn. Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ: phát triển kinh tế nông thôn phải đi đôi với phát triển xã hội, môi trường và văn hóa.

Bộ cũng đang nghiên cứu xây dựng Nghị định riêng về mô hình OCOP, thể hiện tinh thần của Nghị quyết 68 - NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết 57-NQ/TW về đổi mới sáng tạo trong khoa học – công nghệ. Nghị định này sẽ hướng tới cơ chế thông thoáng hơn về đất đai, tín dụng, ứng dụng khoa học – công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, giúp sản phẩm OCOP trở thành thương hiệu chính thức, có sức lan tỏa mạnh mẽ.

Thực tế đã chứng minh: Chè Thái Nguyên, trước đây chỉ bán theo cân, nay nhờ được công nhận OCOP đã nâng giá trị mỗi hecta lên gấp nhiều lần. Hay như sản phẩm thêu tay Hải Dương, sau khi đạt chứng nhận OCOP, giá trị tăng 2–3 lần, được khách du lịch và thị trường trong nước, quốc tế biết đến nhiều hơn.

Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ và chuyển đổi số trong chương trình OCOP. Bộ trưởng đề nghị xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia về sản phẩm OCOP, đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch, đồng thời đưa các sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử uy tín. Bộ cũng sẽ phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam mở chuyên mục “OCOP Việt Nam”, nhằm tăng cường truyền thông, quảng bá sản phẩm trên phạm vi toàn quốc.

Bên cạnh đó, Bộ giao Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương chủ trì xây dựng kế hoạch phát triển OCOP gắn với chương trình giảm nghèo bền vững, bảo đảm tính liên kết và hiệu quả lâu dài. Chuyển đổi số phải đi vào chiều sâu, gắn với thực chất và sản phẩm cụ thể, để mỗi địa phương, mỗi hợp tác xã gia tăng giá trị đóng góp cho nền kinh tế. Bộ sẽ tiếp tục giữ vai trò chủ quản trong việc tổ chức hội chợ, xúc tiến thương mại và đưa sản phẩm OCOP tham gia hội chợ quốc tế, qua đó mở rộng thị trường, khẳng định thương hiệu Việt.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cam kết tiếp tục đồng hành, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương, cùng nhau đưa chương trình OCOP và kinh tế nông thôn Việt Nam cất cánh trong kỷ nguyên mới của đất nước