Nghệ nhân Nguyễn Trọng Đường: Đam mê và trăn trở với nghệ thuật múa rối
Trong căn nhà cấp bốn, ông Đường ngồi lặng lẽ bên quân rối. Ông cẩn thận nâng niu, lau chùi từng chi tiết của chú tễu nhỏ. Khách đến, ông cầm chú tễu lên khoe, vừa biểu diễn cho đỡ nhớ nghề vừa tự hào kể về công việc mình đã gắn bó già nửa cuộc đời.
Sinh ra ở nơi được coi là một trong những cái nôi của nghệ thuật múa rối nước Việt Nam nên ngay từ thuở nhỏ, múa rối nước đã sớm ăn sâu vào tiềm thức, khơi gợi niềm đam mê trong ông. Năm nay, ông hơn 80 tuổi và có tới hơn 60 năm tham gia biểu diễn trong phường rối nước xã Nguyên Xá.
Các NNND, NNƯT được trao tặng danh hiệu năm 2019.
Trong ký ức của nghệ nhân được coi là lão làng trong phường rối nước xã Nguyên Xá, những chuyến theo cha, chú đi biểu diễn tại các tỉnh, thành phố phía Bắc là những tháng ngày không thể nào quên.
Ông Đường chia sẻ: Từ bé, tôi đã được đi xem bậc cha chú biểu diễn múa rối nước. Thời đó, cùng với hát chèo, múa rối được coi là món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân, “sáng rối, tối chèo” đã đi vào tâm thức của nhiều người. Đến khi 18 tuổi, tôi xin vào phường rối và được theo gánh rối đi biểu diễn khắp nơi. Trong những chuyến biểu diễn, hành trang của những nghệ nhân cùng với những quân rối, phụ kiện sân khấu là những bao gạo. Bởi chúng tôi thường đi dài ngày, hết tỉnh nọ sang tỉnh kia, phải nhờ nhà dân để nấu ăn. Vất vả là vậy nhưng ai cũng thấy vui và quên hết mệt nhọc vì đến đâu, người dân cũng hào hứng xem, cổ vũ. Đó là nguồn động viên với mỗi nghệ nhân phường rối như chúng tôi.
Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Trọng Đường bên quân rối được tặng làm kỷ niệm.
Theo nghề rối, trải qua nhiều thăng trầm cùng nghề nhưng ông Đường luôn tâm niệm phải gắn bó, giữ gìn để bảo lưu môn nghệ thuật truyền thống của dân tộc, nét đẹp văn hóa của quê hương mà cha ông đã dày công gây dựng. Dù ông biết, nghệ nhân rối phải trải qua nhiều vất vả, thăng trầm. Để có một chương trình biểu diễn hấp dẫn, lôi cuốn người xem, nghệ nhân rối phải lội bùn, ngâm mình dưới nước nhiều giờ. Trước đây, khi chưa có quần áo bảo hộ, các nghệ nhân rất dễ mắc bệnh viêm da, chưa nói đến việc ngâm mình dưới nước mùa lạnh để giật dây điều khiển quân rối. Vì thế, muốn tham gia trong phường rối đòi hỏi mỗi nghệ nhân phải có sức khỏe, chịu được rét.
Các quân rối trước kia thường được làm bằng gỗ sung do đặc tính của gỗ nhẹ, dễ nổi. Để tạo hình một quân rối, các nghệ nhân phải mất nhiều thời gian và việc chế tác cũng không hề đơn giản. Tuy nhiên, theo ông Đường: Tuổi thọ của một quân rối không cao, thường chỉ khoảng 5 năm. Hoạt động của phường rối là tự thu, tự chi và cứ vài năm lại phải thay quân rối nên thu nhập của những nghệ nhân cũng chẳng đáng là bao. Mỗi lần biểu diễn, các thành viên trong đoàn phải trích lại phần trăm để dành tiền tạo quân. Do đó, phải là người yêu nghề, đam mê với nghề mới trụ được. Hiện nay, các quân rối đã được làm bằng gỗ dổi hoặc cao su xốp nhằm tăng độ bền và giảm chi phí song giá thành tạo ra một quân rối vẫn còn khoảng 800.000 - 1 triệu đồng/quân.
Gắn bó hàng chục năm với múa rối nước nên ông Đường có thể biểu diễn được nhiều trò, trong đó có nhiều trò mang đặc trưng riêng của phường múa rối nước xã Nguyên Xá như: chạy đàn ngũ phương, hành quân rước kiệu, cáo bắt vịt... Đây là những trò đã được cải tiến để phù hợp với hoàn cảnh và nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả. Bản thân ông đã được mời đi biểu diễn ở nhiều nước trên thế giới như Italia, Pháp, Trung Quốc... và đạt nhiều huy chương vàng, bạc tại các hội diễn toàn quốc về múa rối nước.
Đam mê múa rối nước, trăn trở không để rối nước mai một, với kinh nghiệm của mình, ông Đường sẵn sàng chia sẻ, truyền nghề cho thế hệ trẻ. Đến nay, ông đã truyền dạy nghề cho hàng chục người, trong đó có những người cháu trong dòng tộc. Hiện 3 người cháu trong họ đều đang hoạt động ở phường rối nước xã Nguyên Xá. Sau nhiều năm giữ cương vị trưởng phường rối nước xã Nguyên Xá, giờ đây tuổi đã cao, mắt mờ, chân chậm, ông Đường mới thôi không biểu diễn. Ông lui về nghỉ ngơi để thế hệ trẻ tiếp tục bảo lưu giữ gìn múa rối nước xã Nguyên Xá, di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Thế nhưng, với ông múa rối nước vẫn luôn là môn nghệ thuật thiêng liêng và đầy tự hào.
Ghi nhận những đóng góp của ông trong gìn giữ, bảo lưu nghệ thuật múa rối nước, ông Đường đã được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”, “Nghệ nhân nhân dân” vào năm 2019. Phần thưởng cao quý mà Nhà nước trao tặng cho các nghệ sĩ, nghệ nhân sẽ là nguồn động viên để họ tiếp tục cống hiến góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thống của dân tộc.
Bài và ảnh: Hoàng Lanh
Tin liên quan
Tin mới hơn
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người đảng viên tâm huyết xây dựng làng nghề trên đảo xa
09:43 | 24/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Sơn La: Làng nghề chế biến long nhãn từng bước khẳng định thương hiệu
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Sóc Trăng
09:30 | 23/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển phố nghề Lãn Ông trong khu Phố cổ Hà Nội
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khai mạc hoạt động văn hóa 'Giữ nghề xưa trên phố' năm 2024
11:22 | 22/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Nét đẹp văn hóa của Lễ giỗ tổ nghề Yến Cù Lao Chàm
16:20 | 19/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Làng nghề Xuân Hội phát triển bền vững
15:48 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Xã Yên Bài (Hà Nội): Làng nghề Phú Yên nỗ lực vượt khó
13:51 | 19/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Gia Lai: Nỗ lực gìn giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người đồng bào
09:21 | 17/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được vinh danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
22:54 | 16/04/2024 Tin tức
Bình Phước: Ngày hội Yến sào mở ra cơ hội phát triển bền vững
22:50 | 16/04/2024 OCOP
Hà Nội: Khai trương tuyến du lịch “Con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội”
14:31 | 15/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo làng nghề làm tương Mông Phụ
14:08 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thăng trầm nghề đúc lư đồng An Hội ở thành phố hồ chí minh
10:20 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng Châm Khê - Nơi giữ hồn quan họ cổ
10:19 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguồn gốc lịch sử về nghề sơn mài
09:44 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Niềm trăn trở của Nghệ nhân ưu tú Y Sim Ê ban
14:44 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề nuôi vẹm xanh
14:43 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo "may nóng" ở phố cổ Hội An
14:42 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 Làng nghề, nghệ nhân
Tướng Hoàng Đan kể về buổi chiều 30/4/1975
09:55 Tin tức
Đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng, người con ưu tú của dân tộc Việt Nam
09:54 Tin tức
Thanh Hóa: Tăng cường công tác bảo đảm an toàn thông tin mạng trong dịp Lễ 30/4, 01/5 và 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ
09:53 Tin tức
Thủ tướng Phạm Minh Chính dự phiên khai mạc Diễn đàn Tương lai ASEAN
14:42 Tin tức