Khám phá làng nghề 700 năm tuổi giữa lòng cố đô

Làng hương Thủy Xuân tọa lạc trên trục đường Huyền Trân Công Chúa (phường Thủy Xuân, TP. Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế), nằm cách trung tâm thành phố Huế chỉ tầm 7km. Cùng với đồi Vọng Cảnh, lăng Tự Đức, địa danh có tuổi đời hàng trăm năm này gắn kết và tạo nên tuyến du lịch tham quan, trải nghiệm hấp dẫn mà du khách chẳng nên bỏ qua.
 
Nghề làm hương tại làng đã xuất hiện từ lâu và dẫu năm tháng thoi đưa, người dân nơi đây với bao thế hệ cha truyền con nối vẫn tiếp tục ngày đêm tỉ mẩn hoàn thành những nén hương trầm để phục vụ cho đời sống tâm linh của bà con. Đây là cách mà họ giữ gìn nét đẹp truyền thống của cha ông để lại, và là cách chứng minh sự tồn tại của mình giữa nhịp sống hiện đại ngày nay. Với họ, những nén hương Thủy Xuân với màu sắc rực rỡ của nào màu đỏ, vàng, xanh cùng hương thơm ngào ngạt dễ chịu chính là món quà mà họ gửi đến mọi người dọc khắp chiều dài đất nước.
Nếu có dịp đến làng hương Thủy Xuân vào những ngày hè nắng đẹp, bạn sẽ có cảm giác như đi lạc vào một thế giới rực rỡ sắc màu với hàng hàng lớp lớp những bó hương muôn hình vạn trạng được mang ra phơi dọc khắp hai bên đường. Đặc biệt hơn, vào những ngày này, các cơ sở sản xuất hương cũng thường mang tăm hương phơi dọc cả tuyến phố, tạo thành phông nền hoàn hảo cho những bức ảnh check-in Huế của biết bao bạn trẻ.
  Hương của làng Thủy Xuân được làm thủ công từ các nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên nên hương có mùi nhẹ nhàng, êm dịu và không gây hại cho sức khỏe. Một cây hương gồm có phần lõi và phần bột. Dân làng hương Thủy Xuân dùng ruột tre khô chẻ nhỏ rồi phơi nắng nhiều ngày để làm lõi hương, như vậy khi đốt thì nén hương sẽ cháy đều đến chân hương mà không bị gãy ngang. 

Bột hương được làm từ các nguyên liệu hương quế chi, hoa hồi, đinh hương, thảo quả, nụ tùng, vỏ bưởi… phơi khô, xay nhỏ và nghiền thành bột rồi trộn theo tỷ lệ nghiêm ngặt. Nếu là nhang quế thì bột vỏ cây quế sẽ chiếm tỷ lệ nhiều hơn, nhang trầm thì là bột trầm. Hỗn hợp bột này sau đó được trộn với keo để tạo độ kết dính, sau đó se lại quanh lõi hương thật đều, đẹp.
Người Việt Nam rất kỵ thắp hương lại bị tắt nửa vời hoặc cháy bùng bất thường. Vì vậy, người dân làng hương Thủy Xuân đã chọn ruột tre khô chẻ nhỏ, phơi nắng nhiều ngày đến khi khô để làm phần lõi hương. Cách làm này sẽ giúp hương khi đốt sẽ cháy đều đến tận chân hương và không gãy ngang. 

Bên cạnh đó, nguyên liệu để chẻ tăm hương cũng là loại tre già khai thác từ rừng Bình Điền, Phong Sơn hay Nam Đông. Đây là công đoạn đòi hỏi sự dứt khoát, điêu luyện của người thợ để làm ra được loại chân hương nhiều kích cỡ đúng yêu cầu. 

Những cây hương truyền thống sẽ có hai màu cơ bản là nâu và đỏ. Tuy nhiên, người thợ ở làng đã sáng tạo phối thành nhiều màu để sản phẩm thêm bắt mắt. Chính vì vậy, khi dạo quanh làng, bạn sẽ không khỏi trầm trồ trước vẻ rực rỡ của những bó hương vàng, xanh, tím, đỏ, hồng...

Bà Lê Thị Khương (SN 1956 – chủ cơ sở làm hương O Quýt), một nghệ nhân đã có gần 30 năm trong nghề làm hương chia sẻ: "Tôi với hương như người thân, như bạn bè, bản thân tôi cũng là thế hệ thứ 3 trong gia đình theo nghề này. Trước đây, hương làm ra chỉ phục vụ cho nhu cầu của người dân địa phương nhưng những năm gần đây, làng đã trở thành một điểm du lịch thu hút du khách đến thăm quan, mua sắm. Thật lòng tôi cảm thấy vui vì nghề làm hương được nhiều người biết đến, có không gian phát triển và cũng giúp chúng tôi thêm "đồng ra đồng vào".

Hiện nay, hương Thuỷ Xuân có giá bán trên thị trường không cao, một số sản phẩm được ưa chuộng như hương quế có giá khoảng 40.000 đồng/bó, nụ trầm giá từ 60.000 đồng/hộp. Còn riêng hương trầm sẽ có giá nhỉnh hơn đôi chút, dao động 80.000-200.000/bó tuỳ theo kích cỡ, mùi thơm và nguyên liệu của hương. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho số người làm hương tại địa phương giảm dần theo thời gian.

​ Không đơn thuần là nghề phát triển kinh tế, nghề làm hương trầm còn thể hiện được vấn đề văn hóa tâm linh, tín ngưỡng ở vùng đất kinh thành linh thiêng. Dưới ánh nắng miền Trung, từng bó hương dựa vào nhau, xòe ra rồi bung tỏa như những đóa hoa, tất cả các bó hương xòe thành những bông hoa lung linh và rực rỡ trong nắng, vô hình chung đã trở thành gạch nối gắn kết giữa thực tại và tín ngưỡng nơi xứ Kinh kỳ đầy huyền bí.